Vikan - 02.04.1953, Blaðsíða 13

Gyltan var dæmd
en grislingarnir
til dauða,
sýknaðir
Þegar dýrin voru dregin
riN um-
fangs-
mestu mála-
ferlin, sem um
getur í sög-
unni, áttu sér
stað í Frakk-
landi um miðbik 15. aldar. Þau
stóðu ekki skemur en 42 ár og
lítið er vitað um endalok þeirra.
Hinsvegar er vitað með vissu,
að sökudólgurinn var ekki
hættulegur glæpamaður heldur
ein skordýrategund!
Ibúar bæjarins St. Julien í Frakk-
landi hófu árið 1445 mál á hendur
bjöllutegund nokkurri, sem nú nefn-
ist á fræðimáli lynchitus aureus. 1
málinu var skipaður verjandi og
sækjandi og það var á allan hátt
rekið sem um venjulegt sakamál væri
að ræða. Þó dróst það svo á langinn,
án þess að til urslita drægi, að bæjar-
búar lögðu fram málamiðlunartillögu,
þess efnis að bjöllunum yrðu fengin
full yfirráð yfir ákveðnum landskika
i nágrenninu, með því skilyrði þó, að
þær héldu einungis til þar og færu
ekki út yfir lóðarmörkin.
Lögfræðingur skordýranna mót-
mælti, en dómarinn hafði það að
engu og skipaði nefnd til þess að
velja bjöllunum land og ganga úr
skugga um, að þær gætu hafst þar
við. Að því loknu var gerður form-
legur samningur við bjöllurnar og
skrifað út afsalsbréf til þeirra, en
bæjarbúar fögnuðu úrslitunum mjög
og töldu sig þar með lausa við hina
leiðu gesti um alla framtíð.
En Adam var ekki lengi í Paradis.
Það kom upp úr kafinu, að nokkrir
einstaklingar áttu löglegt tilkall til
jarðarinnar, sem bjöllurnar höfðu
fengið til umráða, og að samningur-
inn við þær var þvi ógildur. Málið
varð því að takast upp að nýju, hvort
sem mönnum (og þá væntanlega
bjöllum) líkaði verr eða betur, en
um þann hluta málaferlanna er fátt
vitað, þar sem málskjöl flest eða ötl
eru glötuð. Menn vita þessvegna ekki,
hvort bjöllurnar fengu nýja jörð til
búsetu!
Rotturnar í Autun.
Réttarhöld yfir skepnum og skor-
dýrum voru hreint ekki eins fátíð í
Evrópu hér áður fyrr eins og menn
mættu ætla. Meir að segja var það
í einu slíku máli sem einn frægasti
Eftir
F. Bromley
Booth
IT'
Ávallt
nýjasta tízka.
O Kjólar
)
o Kápur
o Dragtir
GULLFOSS
AÐALSTRÆTI
lögfræðingur Frakka á miðöldum
fyrst vakti athygli á sér. Hann hét
Chassanée, og þegar mál var höfðað
gegn rottunum í Autun, var hann
skipaður verjandi þeirra — og vann
málið!
Akæran á „hendur“ rottunum var
mikið plagg, þar sem sakborningun'
var meðal annars lýst mjög nákvæm-
lega — „óhrein dýr í rottulíki, grá á
lit og lifa í holum.“
Þegar fyrsti stefnudagurinn ranr.
upp, mættu rotturnar ekki. Sam-
kvæmt frönskum lögum, áttu þær þar
með að hafa tapað málinu^ Þegar
Chassanée gat hinsvegar sannað, að
stefnan á hendur rottunum hefði ver-
ið rangt orðuð, féllst rétturinn á að
skjóta málinu á frest, þar til búið
væri að stefna þeim á ný.
Sá dagur rann upp, en aftur láðist
rottunum að mæta. Chassanée benti
þá á, að þar sem hverri einustu rottu
í Autun hefði verið stefnt fyrir rétt-
inn, þá hefði þeim verið gefinn allt of
skammur frestur til undirbúnings,
því það væri annað en gaman fyrir
þær að hlauv:a frá heimilum sínum
næstum fyrirvaralaust! Hann fór svo
enn fram á frest og fékk hann.
Þegar rotturnar mættu ekki enn
þrátt fyrir allt, hafði Chassanée þá
afsökun fram að færa, að dómstóln-
um bæri skylda til að tryggja öryggi
sakborninga, þannig að þeir yrðu
ekki að stofna lífi sínu í hættu á leið-
inni til og frá dómshúsinu. Hann
vakti athygli á því, að talsvert af
köttum hefði sést á vakki í bænum,
en allir vissu hvern hug þeir bæru til
hinna sakbornu. Enginn gæti þvi á-
fellst rotturnar fyrir að mæta ekki,
hinsvegar gæti hann lofað réttinum
því fyrir hönd skjólstæðinga sinna,
að þeir mundu áreiðanlega koma
strax og þessu með kettina hefði ver-
ið kippt í lag.
Og þannig vann Chassanée málið.
Þegar stefnendur treystu sér ekki til
að ábyrgjast framkomu katta sinna,
var málinu skotið á frest um óákveð-
inn tíma og málareksturinn féll niður
af sjálfu sér.
Giltan og grislingarnir.
I Frakklandi einu eru til skráðar
heimildir um 92 málsóknir gegn dýr-
um á timabilinu 1120 til 1740. Síðasta
málið var höfðað gegn ónafngreindri
kú, sem var sek fundin og líflátin
með talsverðri viðhöfn.
Stundum eru lýsingarnar á réttar-
höldunum yfir blessuðum skepnunum
líkastar mergjaðri lygasögu eftir
Munchhausen. Þegar gylta og grisl-
ingar hennar sex voru dregin fyrir
lög og dóm í Lavegny árið 1457 og
sökuð um barnsmorð, var gyltan
dæmd til dauða og líflátin. Grisling-
arnir voru hinsvegar sýknaðir vegna
(1) æsku sinnar, (2) hins slæma for-
dæmis móðurinnar og (3) skorts á
sönnunargögnum.
Tæpum 20 árum síðar kom annað
skritið mál fyrir dómstólana, að þessu
sinni í Svisslandi. Þar var hani söku-
dólgurinn, en ákæran liljóðaði á þá
leið, að hann hefði verpt eggi! Sak-
sóknarinn lagði á það mikla áherslu,
að har.aegg væru mjög eftirsótt með-
al galdramanna og að Ðjöfullinn not-
aði galdranornir til þess að unga slík-
um eggjum út. Auk þess var það trú
manna, að úr svona eggjum kæmu
skaðræðisskepnur, sem gert gætu
kristnu fólki mikinn miska.
Verjandi hanans viðurkenndi, að
skjólstæðingur sinn virtist hafa verpt
egginu, en færði honum það til máls-
bótar, að enginn hefði haft skaða af
verknaðinum. Auk þess fullyrti hann,
að engar sannanir væru til fyrir þvj.
að Satan hefði nokkru sinni gert
samning við nein fiðurdýr. Þessu
svaraði sækjandinn með því, að enda
þótt sá vondi gerði ekki beinlínis
samninga við skepnur, þá væru þess
mörg dæmi, að hann tæki sér ból-
festu i þeim um stundarsakir.
Þessu máli lyktaði svo, að hana-
garmurinn var dæmdur til dauða, þó
ekki sem hani, heldur sem galdra-
maður í hanaliki. Að því loknu var
hann opinberlega brenndur á báli —
ásamt hinu stórhættulega eggi.
Hvernig stóð á þessu?
1 Svisslandi voru skepnur raunar
ekki einasta dregnar fyrir dómstóla
fyrir allskyns „glæpi“, heldur var
einnig hægt að láta þær bera vitni,
þegar sá sakfelldi var mennskur
maður. Ef bóndi stóð til dæmis inn-
brotsþjóf að verki og drap hann, þá
gerði hann það i sjálfsvarnarskyni,
sem ekki var refsivert. Aðeins þurfti
bóndinn að færa sönnur á, að um
óumdeilanlega sjálfsvörn hefði verið
að ræða, en það gat hann gert með
þvi að kalla eitthvað af skepnum
sinum til vitnis. Hann sór þá sakleysi
Framhald á bls. 14.
13