Fréttablaðið - 25.11.2009, Síða 26

25. NÓVEMBER 2009 MIÐVIKUDAGUR
Stundum finnast ómetanlegir
fræðifjársjóðir þar sem engum
dettur í hug að leita þeirra.
Árið 1906 var prófessorinn
danski Johan Ludvig Heiberg í
hinni fornu borg Konstantínópel
að kynna sér bænaskjal frá þrett-
ándu öld upp á 174 geitarskinnssíð-
ur sem þar hafði varðveist. Honum
varð heldur betur hverft við þegar
hann gerði sér ljóst að skjalið var
tvírit, það er að skinnið var miklu
eldra en textinn og á það hafði áður
verið ritað en blekið síðan skrapað
burt og skinnið endurnýtt.
Í ljós kom að skinnið var frá tí-
undu öld fyrir Kristsburð og á það
höfðu verið ritaðar þá óþekktar
stærðfræðijöfnur hins mikla
gríska stærðfræðings Arkimed-
esar. Jöfnurnar í handritinu eru
nú meðal þeirra þekktustu og
mest notuðu í heimi og má þar til
dæmis nefna útreikninga á rúm-
máli og yfirborði kúlu, nálgunar-
gildi fyrir pí og hlutfall ummáls og
þvermáls hrings.
Handritið var selt í einkasafn
á þriðja áratug síðustu aldar og
svo aftur á uppboði hjá Christie‘s
í New York árið 1998 fyrir tvær
milljónir bandaríkjadala en þá var
það óþekktur safnari sem keypti
gripinn.
Handritið er nú geymt á Walters-
listasafninu í Baltimore þar sem
það hefur verið þaulkannað með
nýjustu tækni og vísindum. - bb
● FRÆÐIMENN STYRKTIR Hagþenkir, Félag höfunda
fræðirita og kennslugagna, var stofnað árið 1983 og hlaut
löggildingu menntamálaráðuneytisins árið 1987. Fjöldi félaga
er rúmlega 500.
Markmið félagsins er að gæta hagsmuna og réttar félags-
manna og bæta skilyrði til samninga og útgáfu fræðirita og
kennslugagna og annars sem félagsmenn vinna að.
Félagið veitir árlega starfsstyrki til ritstarfa og til gerðar
fræðslu- og heimildarmynda. Tilgangur styrkjanna er að auð-
velda fræðimönnum að koma verkum sínum til almennings.
Flestir styrkirnir eru hugsaðir í verk sem eru í senn framlag til
vísindalegrar umræðu og almenningi til fróðleiks.
Jón Yngvi Jóhannesson bókmenntafræðingur er
formaður Hagþenkis.
Helstu hugverk Arkimedesar voru næst-
um því týnd að eilífu.
Stærðfræði í dulargervi
Hugtakið fræðirit er í sjálfu
sér teygjanlegt. Uppflettirit
um alla skapaða hluti, jafnt
hversdagslega og óvenjulega,
hafa notið aukinna vinsælda
síðustu ár.
Aðalstarf hins breska Michaels
Jackson, sem lést árið 2007, var
umfjöllun um bjór. Hann gaf út
tugi bóka um mismunandi tegundir
bjórs, bruggunaraðferðir og gæði á
ferlinum, auk þess sem hann skrif-
aði óteljandi bjórtengdar greinar
í dagblöð og var umsjónarmaður
bjórþáttarins The Beer Hunter á
Channel 4 í Bretlandi og Discov-
ery Channel. Þrátt fyrir að ferð-
ast um allan heim til að kynnast
bjórmenningu ýmissa landa reyndi
Jackson aldrei að fela sérstaka að-
dáun sína á belgískum bjór. Hann
var sæmdur Roerstok-ridd-
araverðlaununum fyrir sitt
framlag til alþjóðlegrar vel-
gengni belgískra bjóra, auk
margra annarra verðlauna.
Síðar á ferlinum hóf Jackson
einnig að skrifa um viskí
samhliða bjórumfjöllunum
og þótti standa sig með sömu
prýði á þeim vettvangi.
Farts: A Spotter’s Guide
eftir Crai S. Bowen er bók
tileinkuð prumpi sem
hefur notið vinsælda frá
því hún kom út á síðasta
ári. Í henni eru tíu mis-
munandi tegundir af
prumpi skilgreindar og
útskýrðar á ítarlegan
hátt. Í kaupbæti fylgir
lítið tæki með bókinni,
sem í heyrast hljóð-
dæmi um hverja tegund
prumps fyrir sig sé ýtt
á þartilgerða takka.
Bók Bowens er þó fráleitt sú
eina þar sem prump er rann-
sakað. Til að mynda er Jim
Dawson höfundur tveggja
slíkra, Who Cut the Cheese:
A Cultural History of the
Fart og Blame It on the
Dog: A Modern History of
the Fart. Þá sendu bræð-
urnir Barry og Erwin
Seltzer frá sér bókina
The Other ‘F‘ Word árið
1999, þar sem þeir rekja
áhugaverðar sögur sem
varða prump í gegnum
aldirnar.
Bókin What a Way to
Go eftir Geoffrey Abb-
ott vakti töluverða at-
hygli þegar hún kom
út árið 2007. Í henni er
safnað saman frásögnum
um merkilegar aðferðir sem fólk
hefur notað til að taka hvert annað
af lífi, allt frá fornöld til nútímans.
Meðal dæma eru maður sem saum-
aður var á lífi inni í maga á dýri
og látinn deyja þar hægt og rólega
og annar sem var bundinn fastur
við stól úr járni og ýtt nær og nær
eldi. - kg
Bjór, viðrekstur og aftökur
Michael Jackson var mikill
aðdáandi belgískra bjóra.
Bækur sem gefnar hafa verið út um prump eru líklega fleiri en marga grunar.
Merkilegum aftökuaðferðum er safnað
saman í bókinni What a Way to Go.
POPP er nýtt fylgirit Fréttablaðsins
og kemur út mánaðarlega.
Við viljum að þið sendið okkur
klikkuðustu símamyndirnar ykkar.
Bestu myndirnar birtast í næsta tölublaði og
höfundur bestu myndarinnar fær tvo kassa
af Doritos í verðlaun.
Sendið myndirnar í síma:
696 POPP (696 7677) eða á
popp@frettabladid.is
Við viljum tvífara fræga fólksins!
Er kærastan þín eins og Angelina Jolie eða er
vinur þinn eins og Jack Black? Sendu okkur mynd
til sönnunar og hún gæti birst í næsta tölublaði.