Vikan - 28.05.1959, Blaðsíða 6

ÞEGAR SJÁLFSTRAUSTIÐ BILAR
Þættinum hefir borizt eftirfar-
andi bréf frá framhaldsskólanema.
Þar er á einfaldan og opinskáan
hátt rætt um vandamál, sem marg-
ir unglingar eiga við að stríða.
Bréfið hljóðar svo:
Kæri þáttur!
Ég er ekki viss um, að vanda-
mál mitt heyri beinlínis undir það,
sem þér er ætlað að flytja, en hvað
um það, þátturinn segist munu
leitast við að leysa vandræði allra,
sem til hans leita.
Ég er framhaldsskólanemi, og
þar af leiðandi er aðalvandamál
mitt í sambandi við námið.
Meðan ég var I barna- og mið-
skóla sóttist mér námið ágætlega,
þurfti raunar ekkert fyrir því að
hafa. En núna þegar lengra er
komið, og námið þyngra, er ég
búinn að fá minnimáttarkennd
gagnvart því og þó sérstaklega
erfiðustu námsgreinunum. Þessi
kennd er orðin svo rótgróin, að
það er orðin mér hreinasta kvöl
að lesa sumar greinarnar, ég er
óstyrkur, get ekkert hugsað, leita
kannske að orðum, sem margoft
hafa komið fyrir í tungumálum
o. s. frv. Ég nota því hvert tæki-
færi til að losna við að lesa sum-
ar greinarnar (þarf raunar oft
ekkert tilefni), og missi þannig
stundum úr talsvert langa kafla.
Þetta kemur mér að sjálfsögðu
mjög illa á vorin, þar sem ég verð
þá að frumlesa námsefnið.
Þetta háir mér að sjálfsögðu
mjög (og svo bætast áhyggjurnar
ofaná), og það sem verra er, að
kenndin virðist fremur færast í
aukana, og þá um leið yfir á fleiri
svið, er hún jafnvel að því komin
að gera mig fullan minnimáttar-
kenndar og þunglyndis. Oft hugsa
ég um það tímunum saman, til
hvers ég sé að þessu, hvers vegna
ég hætti ekki námi, en kemst æt£ð
að þeirri niðurstöðu að raunveru-
lega langi mig til að halda áfram.
(Og það er ég viss um).
Ættingjarnir koma þessu máli
raunverulega ekki við og mundu
láta mig sjálfráðan að hætta
námi, þótt ég búist við, að þeim
félli það miður.
Ég vil taka það fram, að ég
held ég geti fullyrt. að ég sé ekki
ver gefinn en hinir nemendurnir í
bekknum a. m. k. stend ég mig eins
vel og stundum betur í „ólesnum"
prófum og einnig stend ég þeim
fyllilega á sporði þegar kennararn-
ir leggja ,,gáfnapróf“ (gáfna-
spurningar) fyrir bekkinn.
Þá hefi ég lagt spilin á borðið.
Getur þú ráðlagt mér nokkuð ?
Hvaða aðferð er hægt að nota til
að vinna bug á minnimáttar-
kennd? Vona að þú látir mig a.
m. k. vita hvort þú hefir fengið
bréfið, og hvort ég megi vænta
svars. Með fyrirfram þökk.
Framhaldsskólanemi.
Hvernig vaknar
vanmetakenndin ?
Kæri framhaldsskólanemi! Þátt-
urinn vill auðvitað svara bréfi
þínu eftir beztu getu, og við þökk-
um þér tilskrifið, en spurningar
þínar eru alls ekki auðveldar. Við
þyrftum fyrst og fremst að gera
okkur grein fyrir því, hver er hin
raunverulega ástæða til vanmátt-
arkenndar þinnar. Um það veitir
bréf þitt engar upplýsingar, og að
öllum líkindum er þér það ekki
ljóst sjálfum.
Minnimáttarkenndir eru ekki
mjög sjaldgæfar hjá unglingum
og flestir setja þær í samband við
lélegan námsárangur. Oft eiga
þær sér þó allt annan uppruna og
hafa jafnvel myndazt í bernsku.
Því fer mjög fjarri, að minnimátt-
arkennd fylgi alltaf hæfileika-
skorti, þó að því sé oft þannig far-
ið. Margt hæfileikalítið fólk sýnir
mikið sjálfstraust, og margir
menn, sem búnir eru ágætum
hæfileikum, þjást af vanmeta-
kennd. En hvernig sem vanmeta-
kenndin er til orðin, fær hún sí-
fellt nýja næringu, ef unglingui'-
inn verður að glíma við náms-
efni, sem hann ræður illa við.
Hann þykist þá finna í skóla-
reynslu sinni sönnun fyrir því,
sem vanmetakenndin segir honum,
að hann standi flestum eða öllum
félögum sinum að baki.
Unglingur, sem þjáist af van-
metakennd, reynir alltaf að leita
skýringar á henni í ytri orsökum.
Oftast skellir hann skuldinni á
námsgreinarnar, einkum þær, sem
krefjast mikillar andlegrar á-
reynslu. Vanmetakenndin verður
honum þá af sökun f yrir lágum eink-
unnum í stærðfræði og latínu, en
hinar lágu einkunnir falla eins og
kjarnfóður í jötu vanmetakennd-

Foreldrum og öðrum er vel-
komið að skrifa þættinum og
leita úrlausnar á þeim vanda-
mólum er þeir kunna að stríða
við. Höfundur þáttarins mun
leitast við að leysa vandræði
allra er til hans leita.
ÖIl bréf sem þættinum eru
send skulu stíluð til Vik-
unnar, pósthólf 149. Umsiagið
merkt: „Foreldraþáttur“.
arinnar. Þá hefir vitahringurinn
lokazt. Þú talar líka um, að van-
metakennd þín komi fram gagn-
vart erfiðum námsgreinum.
En léleg námsafrek geta sprott-
ið af öðrum ástæðum og aukið á
vanmetakennd, sem þau hafa ails
ekki valdið. Mjög margir ungling-
ar vanrækja að laga námsaðferð
sína eftir strangari kröfum
framhaldskólans. Þeim varð e. t.
v. eins og þér námið mjög auðvelt
í barnaskóla og hinum almenna
unglingaskóla. En eftir unglinga-
próf verður námsefnið miklu
flóknara og námsaðferð barna-
skólans reynist ófullnægjandi. Þá
reynir mjög á þrek og hæfileika
unglingsins; ef vanmetakennd
leynist í hugskoti hans, getur hún
nú brotist fram með auknu afli.
Þeim, sem þjáist af vanmeta-
kennd, er gjarnt til að einangrast.
Þeir rýna inn í sjálfa sig og þeim
finnst þeir verr gerðir en
aðrir menn. Smávægileg mis-
tök leggjast þungt á þá, en þeir
eiga bágt með að létta á huga
sinum með því að tala um þau
við aðra. Sá, sem getur bölvað
eða hlegið í hópi góðra félaga
yfir mistökum sínum, hann þjáist
ekki af vanmáttarkennd. Hún vex
bezt í skugga einmanaleikans.
Að uppræta vanmetakennd.
Menn reyna á tvennan hátt að
losna við vanmetakennd: að, bœla
hana niður eða að upprœta hana.
Eftir bréfi þínu að dæma, hefir
þú sterka tilhneigingu til að bæla
vanmetakennd þina niður, hasta
á hana, þagga í henni, ef svo
mætti segja. Sú aðferð leiðir sjald-
an til árangurs, ef sjúkleg van-
metakennd er vöknuð á annað
borð. Hún sefast ekki, þó að
breytt sé yfir hana, heldur kem-
ur fram í nýju gerfi og gagnvart
nýjum erfiðleikum. Ég gæti t. d.
vel hugsað mér, að vanmeta-
kennd þín hafi vaknað hjá þér
ungum, en þú hafir bælt hana þá.
Nú, þegar óvæntir erfiðleikar
mæta þér í framhaldsnáminu og
auk þess á mjög viðkvæmu ald-
ursskeiði, kemur hún fram á ný.
Til þess að uppræta vanmeta-
kennd er nauðsynlegt, að þú legg-
ir rétt og raunsætt mat á hæfi-
leika þína. Vanmetakenndin veld-
ur því, að þú einblínir um of á
það, sem þér veitist erfitt, en gef-
ur litinn gaum að hinu sem hæfi-
leikar þínir njóta sín vel við. Þess-
ari afstöðu þarf að breyta, en það
mun þér ekki takast, nema þú
gerir hreinskilnislega reikninginn
upp við sjálfan þig. En ef þú ger-
ir það, munt þú sjá, að þú lítur á
sjálfan þig með of mikilli tilfinn-
ingasemi og tekur sársauka þinn
of alvarlega. Þú verður alltaf að
minnast þess, að þú stendur í
miðdepli veraldar og úr öllum átt-
um er beint kröfum til þín.
Reyndu að finna köllun þína í ein-
hverri af þessum kröfum, reyndu
að finna áhugamál þitt einhvers
staðar í þeirri margbreytilegu
menningu, sem þú kynnist í nám-
inu og í lífinu allt í kringum þig.
Ef þér tekst þetta svo, að þér
vakni sterkur og þolinn áhugi, að
keppa að einhverju markmiði, þá
mun vanmáttarkennd þin sefast
og hverfa. Hún kemur þá ekki
fram á ný, þó að þér mæti nýir
erfiðleikar, t. d. í námi.
1 þessu sambandi skipta ytri að-
stæður miklu máli, og ég er alls
ekki sammála þér, þegar þú seg-
ir: „Ættingjarnir koma þessu máli
raunverulega ekki við og mundu
láta mig sjálfráðan að hætta
námi, þótt ég búist við að þeim
félli það miður.“ Ætli þetta sé nú
hið heppilegasta form frelsisins?
Auðvitað átt þú að vera sjálfráð-
ur um nám þitt, því að enginn
getur rækt það nema þú, og í
raun getur heldur enginn borið
ábyrgð á því nema þú. Þess vegna
þarft þú að vera frjáls að velja
þína leið. En þegar þú hefir valið
hana og sett þér takmark, þá ert
þú bundinn af þeirri ákvörðun og
getur ekki hætt, nema bregðast
sjálfum þér. Þetta eiga og mega
þeir, sem eru þér nákomnastir,
ekki láta afskiptalaust. Þeir
þurfa að láta þig finna, að þeir
treysti þér og viti, að þú ert fær
um að sigrast á þeim erfiðleikum,
sem óhjákvæmilegir eru á hverri
leið. Við slíkan skilning myndi
sjálftraust þitt og starfsgleði
vaxa.
Þetta er fátæklegt svar við bréfi
þínu. Ef það gagnar þér ekki neitt,
ráðlegg ég þér að spjalla um
vandmál þitt við sálfræðing.
Um rithönd þína: Blaðið hefir
sérstakan rithandarsérfræðing og
við þorum ekki að fúska í sér-
grein hans.
6
VIKAN