Vikan - 23.02.1961, Blaðsíða 40

... allir þekkja
BAB-O
BAB-O ræstiduft
spegilhreinsar
. Jqhnson & Kaaber H/f
greiðslur, fyrr en sjúklingurinn hef-
ur fengið þá læknishjálp, sem til-
hlýðileg er. Ef það er gert á undan,
gæti sjúklingurinn orðið órólegur
og haldið, að læknirinn inuni ekki
sinna honum, nema hann fái til-
skilda borgun, og það er skaðlegt
fyrir sjúklinginn,. Á öðrum stað rit-
ar hann: „Að minum ráðum skyldi
enginn krefjast of hárra iauna, en
taka tillit til efna og tekna hins
veika. Stundum skal veita sjúklingi
ókeypis aðstoð, og er þá einskis
annars krafizt en hlýhugur og þakk-
lætiskenndar. Ef manni gefst tæki
færi til að hjálpa ókunnugum veik-
um manni, ber að gera það, því að
ef mannkærleikur er til, er einnig
til kærleikur til iæknislistarinnar.“
Mikill hluti af ritum Hippokrat-
esar er sjúkdómslýsingar, og er við
blöðum gegnum þau, komumst við
að raun um, að dauðaorsakir voru
svipaðar og fyrir nokkrum árum í
Evrópu.
Hippokrates var einnig ljóst, að
manni ber að læra af misförum
sínum, og gagnstætt prestum Æsku-
laps-hofsins var hann fús að viður-
kenna það. „Þetta hef ég néfnt í
sérstökum tilgangi," ritar hann
einhvers staðar; „því aðeins er
möguleiki á að uppskera góða
reynslu af misheppnaðri tilraun, að
grandskoðuð sé ástæðan fyrir mis-
förunum.“
Einhver frægasta kennisetning
Hippokralesar, sem verða mun í
gildi, meðan heimur stendur, er
þessi: „Lífið er stutt, listin er löng,
tækifærin stopul, reynslan óáreið-
anleg og erfitt að mynda sér fasta
skoðun.“
Hippokrates, sem allt líf sitt
barðist gegn hinu yfirnáttúrlega,
flúði eigi örlög sín: Eftir dauðann
var hann tekinn í guða tölu.
Og eyjan Kos hefur ekki gleymt
sínum gömlu, góðu dögum. í merkis-
skildi hennar má enn sjá rúnir
Æskulaps-hofsins til minningar um
hofið og um þann, sem fyrir um
það bil 2400 árum grundvallaði
lælcnavisindi nútímans. ★
Hin beizka rót.
Framhald af bls. 18.
lætur sér fátt um framfarir i vís-
indum og verktækni, sem hafa
þegar leyst mikinn hluta mann-
kynsins úr hinni hræðilegu ánauð
örbirgðar og hungurs.
Fyrr á öldum var trúarofstækið
beizkasta rótin, sem óx í mann-
andi, til þess að hið þrönga sjónar-
mið hans geti orðið einrátt. Of-
stækisfullir áhangendur andstæðra
beimsskoðana heiinta óðfúsir styrj-
öid, sem gangi í eitt skipti fyrir
öll milli bols og höfuðs á hinum
villutrúaða andstæðingi. Meðan
hin beizka rót ofstækisins lifir i
mannlegu brjósti, er timi trúar-
bragðastyrjaldanna ekki liðinn hjá,
þó að þær séu nú háðar undir
nýjum gunnfánum á nýrri valslóð.
Ofstækismaðurinn verður ófær
um að taka þátt í rökræðum um
allt það, sem snertir öfgastefnu
hans, þó að hann sé skynsamlega
hugsandi á öðrum sviðum. Hann
er lokaður fyrir rólegri íhygli og
hefur jafnv.el sömu svör á takteinum
við öllum andmælum. Hann geng-
ur í rökheldri skoðanabrynju og
al'klæðist henni aldrei.
SIÐBÓT RÉTTTRÚNAÐARINS.
Sú er óskmynd ofstækismanns-
ins, að allir játist undir skoðun
lians, en þeim, sem á móti kynnu
að standa, yrði rýmt úr vegi.
Þessa hugmynd framkvæmir of-
stækið, hvar sem það fær valda-
aðstöðu til. Það ieggur ekki áherzlu
á að sannfæra með rökum, enda
getur enginn sannfært með rök-
færslu, sem ekki viil hlýða á efa-
semdir og gagnrök andstæðingsins.
Siðbót þess verður þvi jafnan yfir-
borðsleg. Það lætur sér nægja
játningu varanna, undirgefni í svip
og látbragði, en hirðir siður um
hjartalagið. Undir ofstækisvaldi
getur allt verið slétt og fellt á
yfirborði, þó að óánægjan ólgi und-
ir niðri.
Samt heimtar ofstækisvaldið
yfirráð yfir hugarfarinu og þjálfar
umboðsmenn sina í því skyni.
Allt frá skólum Jesúítanna til
þjálfunarstöðva einræðisflokka á
okkar dögum hefur safnazt geysi-
mikil reynsla um þjálfun ungra
manna i iðkun og útbreiðslu of-
stækis. Þar nægir ekki uppfræðsl-
an ein saman. Menn þuría að sjá
og heyra hinn vantrúaða dæmdan
og húðstrýktan. Þess vegna er fórn-
ardýrið valið úr hópi nemenda
sjálfra. Erasmus af Rotterdam segir
frá grimmdarlegri refsingu, sem
hann varð sjónarvottur að i kirkju-
skóla nokkrum. Þegar hálfmeðvit-
undarlaust fórnarlambið hafði ver-
ið dregið burt, sneri rektor sér
brosandi að Erasmusi og sagði:
„Hann gerði ekkert af sér, það
þurfti aðeins að brjóta vilja hans“.
Nemandi úr frægum nútíma-
flokksskóla segir frá því hvernig
kennarinn lagði fyrir nemendur
spurningu, sein i raun og veru var
gildra og ekkert öruggt svar varð
fundið við. Elzti nemandinn, gáf-
aður, og ótrauður í baráttu sinni
fyrir hinni „einu réttu“ heimsskoð-
un, svaraði að lokum, með nokkr-
um vafa þó. Svar hans var túlkað
sem svik við stefnuna, álcærendur
settust sjálfir í dómarasæti, mála-
-reksturinn varð steikjandi „lireins-
unareldur" fyrir skólasystkinin,
og að þeim ásjáandi var hinum
fordænula steypt i glötun.
Hvort sem ríki ofstækisins er
smátt eða stórt, tiðkast slikar að-
ferðii' enn í dag. Fyrir því er frelsi
°fi jafnvel líf einstaklingsins hé-
gómi hjá kröfunni um skilyrðis-
sainkvæmt eðli sínu aðeins einn
leiðandi vilja, öllum liinum ber
að sýna skilyrðislausa undirgefni.
Dómsdagspredikun
Framhald af bls. 9.
er rétt, — þetta er rétt, — haltu
áfram, haltu áfram,“ hrópar fólkið
í sifellu, meðan gamli klerkurinn
siendurtekur sömu áminningarnar
með aðeins breyttum orðum. Hann
hefur engan prédikunarstól, heldur
ferðast um alla kirkjuna út á
meðal fólksins með hátalarann um
háls sér, og fólkið rís upp og
myndar hnapp um hann, hvar sem
hann fer. — Brátt heyrast vart
orðaskil lengur, þar sem tal hans
kafnar meira eða minna í ofsa-
fengnum undirtektum fólksins. Þó
má heyra hann segja eitthvað um
hvita gesti, en við Burtur greinum
ekki, hvað það er, — hvort það
er illt eða gott.
Nú liefur spenna loftsins aukizt
svo, að fyrr eða síðar hlýtur eld-
ingu að Ijósta niður. Og þær
koma ein eftir aðra. — Hvert á
fætur öðru fær fólkið krampa og
fellur í öngvit.
Ég hrekk mjög skyndilega upp
úr annarlegri leiðslu við, að kona
fyrir aftan mig rekur upp sker-
andi hljóð, um leið og hún fellur
stif aftur fyrir sig. Nú kemur í
Ijós nauðsyn þess liðs, sem ber hér
einkennisborða um handlegg. Þetta
fólk er sýnilega ekkert hissa á hlut-
unum. — Það reynir að vekja af
dásvefni þá, sem liðið hefur yfir,
og lina krampa þeirra.
Smám saman lægir öldurnar.
Gamli presturinn er nú aftur kom-
inn upp í kórinn, eins og ekkert
hafi í skorizt. — Nú ávarpar hann
okkur Burt, svo að ekki verður um
villzt, og biður okkur að koma
þar til sin.
Og sem við rönglum inn kirkj-
una, ráðvilltir eins og eftir loft-
árás, þá er mér ekki örgrannt um,
að okkur hafi orðið hugsað til
rýtings þess, er við urðum okkur
úti um, áður en við hófum rann-
sólcnarferðir okkar um öngstræti
hinna dökklitu hverfa New-Orle-
ans-borgar.
En á engu slíku þurfti að halda.
Fólkið vildi bara vita, hvaða kynja-
kvistir við værum, og láta i Ijós
gleði sina yfir komu okkar. — I
þessari gömlu baptísku kirkju
höfðu ekki áður sézt svo hvitir
náungar, svo langt sem þetta fólk
rak minni til.
Eitthvað vafðist okkur Burt vist
tunga um tönn, og hvort þetta
fólk liefur trúað því eður eigi, að
við værum l'lökkumenn, komnir
norðan úr íshali, ]iá tók það á
móti okkur eins og gestum, sem
það Iiafði lengi beðið. — Við viss-
um, að það var ekki rétt, sem okkur
hafði verið sagt, að við skyldum
halda okkur í hæfilegri fjarlægð
frá „niggurunum“ þar suður frá
og að það væri ekki síður þeirra
vilji en hinna hvítu að viðhalda
kynþátt mismuninum.
Og sem mér verður nú tveim-
ur árum síðar hugsað til þessa jóla-
dagsmorguns, þá sé ég enn fyrir
mér gamlan, svartan mann rétta
fram hnúahnýtta hönd sina til að
sannfæra okkur um, að hinum
hvítu mönnum yrði vel tckið meðal
negranna þann dag, sem þeim
skildist, að litarkorn húðarinnar
skapa ekki eðlisfar einstaklingsins.
Enn þá heyri ég trylltan söng
og hina hamrömmu hrynjandi:
— „My Lord, — my Lord . . . .“
Auðólfur Gunnarsson, stud. med.
legu brjosti; nú slær stjórnmála-
ofstækið öll met. Ofstækisfullum
stjórnmálamanni þykir öllu fórn-
hmsa lotningu fyrir hinni einu
leyfilegu skoðun. Ofstækið þolir
40 VIKAN