Vikan - 20.04.1961, Page 5

J)uklaði á vclsög og smiðaði siðan aðra
Árið 1874 fæddist drengur að
Mófellsstöðum í Skorradal. Hann
var vatni ausinn og nefndur
Þórður. Hann varð fyrir því óláni
í barnæsku að missa sjónina og
var orðinn alveg blindur sjö áxa
gamall. 1 þá daga var ekki margt
unnt að gera til þess að bjarga því,
að drengurinn héldi sjóninni, og
minnist hann þess helzt, að faðir
hans hafi farið með hann upp að
Gilsbakka i Borgarfirði til þess að
láta prestinn þar lita á augun. En
prestur þessi hafði eitthvað feng-
izt við lækningar. Árangurinn af
þeirri för varð þó eins og við mátti
búast: enginn.
Þórður á Mófellsstöðum ólst upp
í systkinahópi, og þrátt fyrir sjón-
leysið hjálpaði hann til við bú-
störfin og lék sér með öðrum börn-
um. Hann Þótti snemma greindur
og þróttmikill, en sérstaklega kom
í Ijós, að hann hafði mikla hag-
leiksgáfu. Eins og víðast í þá
daga var verkfæraskosturinn á
bænum heldur fátæklegur: ham-
ar og sagargarmur, en ekki hefill
nema á einstaka bæ. Þórður á
Mófellsstöðum varð brátt þekkt-
ur fyrir hagleik sinn og smíðaði
hin algengustu amboð af mikilli
leikni: klifbera, laupa, orf og hríf-
ur. Hann hefur að mestu haldið
kyrru fyrir heima á Mófellsstöð-
um, eins og að líkum lætur, en
þó farið í einstaka ferðalög og
virðist vera hrifnæmur eins og
barn, enda Þótt hann sjái ekki
hlutina. Heimahagana á Mófells-
stöðum þekkir hann eins og hend-
urnar á sér og ratar með því að
klappa saman lófunum. Þá heyrir
hann bergmálið frá HeiÖarhorn-
inu og Skarðsheiðinni ofan við
bæinn og áttar sig á Því.
Þaði var árið 1911, að Þórður
fór í fyrsta sinn til Reykjavíkur,
og varð sú ferð söguleg fyrir hann.
Þá kom hann á nokkur trésmíða-
verkstæði og þreifaði á verkfær-
um, meðal annars á stiginni band-
sög hjá Jóni Halldórssyni í Gamla
Kompaniinu. Hún kostaði fimm
hundruð krónur, sem var of fjár
í þá daga, þegar lambsverðið var
fjórar krónur. Hann hafði að
minnsta kosti engin efni á því að
kaupa slíka vél. En hann þreifaði
vel og vandlega á henni og lagði
á minnið. Þegar hann fór heim,
hafði hann keypt sér góðan við
hjá Thor Jensen og sagarblað í
Völundi. Þetta var um vor, og
annir sumarsins leyfðu það ekki,
að hann byrjaði á söginni fyrr en
um haustið. Þá smiðaði hann
stigna bandsög, sem enn er í kjall-
aranum á Mófellsstöðum og vel
nothæf.
Sögin gerbreytti aðstöðu Þórð-
ar við smíðarnar. Nú gat hann
rist viðinn að vild, og það kom
sér vel við grófari smíði. Hins
vegar er Þórður jafn-dverghagur
við hina finustu smíði, og hefur
hann þá einkum orðið frægur fyr-
ir tvo skápa með snúnum súlum.
Annar þeirra er hjá systur Þórðar
i Reykjavík, hinn er á Svarfhóli
i Borgarfirði. Súlurnar eru á
hornum skápanna, og snúningar
þeirra standast nákvæmlega á.
Þórður tálgaði þær að mestu með
vasahníf, en bjó sér til einhvers
konar áhald til þess að mæla
snúningana.
Þegar ibúðarhúsið á Mófells-
stöðum var reist fyrir rúmum
þrjátiu árum, vann Þórður við það
og smiðaði glugga, hurðir og inn-
réttingar. Þá hafði hann góð not
af söginni, en gluggar og hurðir
voru með þeirrar tíðar hætti,
— miklu margbrotnari en nú
gerist.
Þórður á Mófellsstöðum er nú
hættur smiðum að mestu, enda er
hann orðinn 87 ára gamall. Heyrn
er nokkuð farin að bila, en annars
heldur hann sér vel. Það er ein-
hvers konar „lorda“-svipur yfir
honum, sem ekki er algengt að
sjá á mönnum hérlendis, sízt gam-
almennum. Hann er teinréttur og
hárið silfurhvítt. Eftir öllu að
dæma hefur hann verið hið mesta
glæsimenni á yngri árum. Þórður
er maður léttlyndur og hefur ekki
æðrazt um dagana þrátt fyrir
sjónleysið. Það stafar af honum
einhvers konar birtu og sálarfriði.
Hann hefur mikið yndi af tónlist
og söng eins og margir blindir
menn. Fyrir þá hefur útvarpið
gerbreytt tilverunni.
Það er undarlegt um marga
blinda menn, sem hafa haft sjón
fram undir tíu ára aldur eða leng-
ur, að þeir segjast mjög litið
muna eftir mannsandlitum. Þann-
ig er það með Þórð. Hann segist
ómögulega geta munað það, að
hann hafi nokkurn tíma séð
mannsandlit. Hins vegar man
hann glöggt eftir ýmsum hlutum,
sem hann sá í barnæsku, og hug-
mynd hefur hann um liti. Hann
man, að vatnið í Hvitá var öðru
visi á litinn en annað vatn, þegar
hann fór upp að Gilsbakka með
föður sínum og áður er frá sagt.
Hann átti rauða meri, sem hann
hafði miklar mætur á, og enn
segist hann muna litinn á henni.
Á Mófellsstöðum hefur Þórður
dvalizt hjá Vilmundi, bróður sin-
um, og Guðfinnu, konu hans. Hann
hefur átt þar góða daga og er
mikils metinn af öllum á heimil-
inu. Myndin, sem hér fylgir með,
sýnir bæinn á Mófellsstöðum og
Skarðsheiðina að baki. Þórður
stendur heima við bæinn, þar sem
hann hefur alið aldur sinn allan.
VIKAN 5