Vikan - 20.04.1961, Síða 12

Dr. Matthías
Jónasson:
ÞEKKTU
SJALFAN
ÞIG
Konan I karlmannaspegli
Frá alda öðli hefur konan frem-
ur verið talin móðir syndarinnar
en sköpunarverk guðs. Kjarninn 1
trúflokki Krists voru karlmenn, og
Páll postuli og Lúther gerðu hiut.
kvenna lítinn. Þetta álit á konum
var nær einrátt, þar til rómantísku
skáldin hófu þær í hásæti fyrir
yndisþokka og göfgi.
„MÓÐIR SYNDARINNAR.“
Syndafallssaga 1. Mósebókar telur
konuhönd opna syndinni leið inn
i heiminn. Þetta gefur vísbendingu
um, hver var samfélagsstaða og á-
lit konunnar meðal Gyðinga, Araba
og Asiuþjóða. Hún var óæðri vera,
stóð miklu fjær guðdóminum en
maðurinn, enda segir skýrum stöf-
um, að guð „blés lífsanda i nasir“
mannsins, en „myndaði konu af
rifinu.“ Af þessu var dregin sú á-
lyktun, sem er enn í gildi með mörg-
um þjóðum, að konan hafi ekki sál,
jafnvel að hún sé óhrein, þar eð
hún er aðeins gerð úr „beinum og
holdi.“
En syndafallssagan ræður lika
miklu um það álit, sem konan naut
lengst af innan kristinnar. Hjá Kristi
sjálfum finnast ekki bein dæmi þess,
að hann setji kvenkynið skör lægra.
Samt er kjarninn í trúflokki hans,
lærisveinarnir, aðeins karlmenn. En
hinn mikli túlkandi boðskapar hans,
Páll postuli, litur fremur á konuna
sem móður syndarinnar en sköpun-
arverk guðs. Hjá honum kemur aftur
fram hin nakta, syndum hlaðna Eva
Gamla testamentisins. Sú skoðun
helzt í kristninni langt fram yfir sið-
bót. Lúther talar um konuna sem
„Priesterin des bösen Feindes“, —
kvenprest hins illa óvinar.
Þetta álit á konunni er nær einrátt,
þangað til rómantísku skáldin liefja
hana í hásæti og dá yndisþokka
hennar og göfgi í ódauðlegum Íjóð-
um, eins og við t.d. eigum eftir Jón-
as Hallgrímsson.
Sá spegill var því ekki nýr, sem
einn mesti kvennahatari síðari alda,
SCHOPENHAUER, brá upp fyrir
konunni. „Hún er einber kynvera
og stendur karlmanninuin að baki í
öllu tilliti. Veikleika hennar ber
honum að vísu að þyrma, en hann
gerði sig hlægilegan með þvi að
sýna henni virðingu og lítillækkaði
sig jafnvel i augum hennar sjálfrar.“
Að áliti Shopenhauers hafa allar
menningarþjóðir litið þannig á kon-
una nema sú „germanska-kristilega
úrkynjunartilhneiging“ að líta á
konuna sem fullgilda mannveru, sem
hún þó getur aldrei orðið. Ilins
vegar hefur dekrið gert hana ó-
þolandi, svo að hún þykist geta leyft
sér allt. „Það væri þess vegna mjög
æskilegt, að þessari lægri tegund
mannkynsins yrði einnig hér í.
Iívrópu skipað í sína hæfilegu stöðu
og að þessu kvennadekri mætti
linna, sem gerir okkur að athlægi
ekki aðeins allrar Asíu, — Grikkir
og Rómverjar hinir fornu hefðu
einnig hæðzt að þvi.“
Samkvæmt skoðun Shopenhauers
er konan hæf aðeins í eitt starf: að
ala börn og elda mat. Þess vegna'
á hún að vera undirgefin eiginkona,
og unga stúlkan á að alast upp i
þeirri einu von að fá að feta þar
í fótspor móður sinnar. Það er allt
og sumt. Menningarhlutverk á kon-
an ekki og getur aldrei eignazt. Öðru
nær: Með holdlegum freistingum
sínum leiðir hún manninn afvega
frá hinu eiginlega menningarhlut-
verki hans. Það er hið mikla synda-
fall, sem 1 Mósebók túlkar á tákn-
rænan hátt.
Þessi kenning er eins konar brenni-
depill aldalangrar litilsvirðingar,
sem karlmaðurinn hefur sýnt hin-
um nátengda lífsförunaut sínum.
Trúlegt er, að slíkt hugarfar spretti
upp af duldum geig um það, að'
margrómaðir yfirburðir karlmanns-
ins séu fyrst og fremst til í vitund
hans sjálfs, en í raun sé hann ofur-
Framhald á bls. 27..
Heimspekingurinn Schopenhauer hafði heldur lítið álit á konum. Hann sagði: „Konan er einber kynvera og stendur karlmanninum að baki í
öllu tilliti. Veikleika hennar ber honum að vísu að þyrma, en hann gerði sig hlægilegan með.því að sýna henni virðingu og lítillækkaði sig jafnvel
í augum hennar sjálfrar.“
12 VIKAN