Vikan - 03.05.1967, Síða 20

Saga
Williams Manchesters
Siðarl frilufi
í fyrri hiuta greinarinnar sagöi Manchester frá
því erfiöi, sem hann lagði á sig við að safna efni
í Bókina Dauði Forseta og skrifa hana. Vann
hann þá hundrað klukkustundir á viku langtím-
um saman, ferðaðist til flestra' helztu borga
Texas og talaði við fjölda fólks, sem komið hafði
við sögu hins hryllilega atburðar í Dallas, for-
leiks hans og eftirleiks. Svo mjög lagði hann
sig fram við verkið, að hann léttist um tíu kíló
og við ritvélina sat hann unz farið var að blæða
úr fingrum hans. Fyrst lék allt í lyndi milli hans
og Kennedyfjölskyldunnar, en þegar leið að
útkomu bókarinnar, fór heldur að slettast upp
á vinskapinn ....
Samt efast ég um það. Og nú,
er líður að lokum þessa verks,
styrkist ég í trú minni, þegar ég
virði fyrir mér andlit allra þeirra
sem komu við sögu. Þau eru svo
mörg. Gamalt máltæki segir, að
enda þótt rithöfundur vinni einn
síns liðs, sé hann umkringdur mikl-
um mannfiölda. Eg var 41 árs,
þegar frú Kennedy bað mig um að
skrifa Dauða forseta; nú er ég orð-
inn 44 ára, svo að þetta er orðinn
nokkuð langur tími, sem ég hef
lifað í einangrun og einblínt á þessa
fáu nóvemberdaga 1903. En á þess-
um tíma hafa hundruð manna kom-
ið við sögu starfs míns. Sumir voru
áhyggjufullir: Byron Skelton, full-
trúi Texas í landsnefndinni, J. Will-
iam Fulbright, öldungadeildarþing-
maður og Adlai Stevenson, sem a11-
ir álitu, að Kennedy forseta hefði
verið ógnað með ofbeldi í Dallas.
Aðrir voru illgjarnir: ofstækismenn
bæði til hægri og vinstri, áhorfend-
ur sem komu til að hrækja, að
ógleymdum morðingjanum sjálfum.
Og enn aðrir voru sterkir — John-
son forseti, Robert Kennedy, Robert
McNamara, McGeorge Bundy — eða
samúðarfullir — frú Johnson, Dave
Powers, Ted Kennedy, Sam Bird,
Godfrey McHugh.
En ein persóna var sannkölluð
hetja. Niðurstöður skoðanakannana
Gallups og Harris sveiflast fram og
til baka, minningin um missætti
mitt og hennar gleymist, börnin
okkar vaxa úr grasi og við förum
undir græna torfu, — en hinn ó-
hrekjandi sannleikur lifir: Jacque-
line Bouvier Kennedy, sem hafði
misst meira en við, sameinaði okkur
á stund óharpingju og ringulreiðar,
hélt áfram að vera trú foringjanum,
sem við höfðum misst. Þegar hún
tendraði logann í Arlington, kvikn-
aði aftur stolt þjóðar okkar.
Þoð hafði verið ómögulegt að
segja ,,nei" við hana meðan hinn
dapri eftirleikur sorgaratburðarins
stóð yfir, og það gat ekki heldur
kallazt auðvelt þremur árum síðar.
Eini karlmaðurinn, sem nokkurn-
tíma hafði sagt henni fyrir verkum,
var eiginmaður hennar. Framkoma
hennar, sem virtist vitna um veika
skapgerð, hafði alltaf verið vill-
andi hvað það snerti, og síðan
eiginmaður hennar dó, hafði vilja-
festa hennar farið vaxandi. Ekkert
í lífi hennar dró úr þeirri þróun.
Lotningin, sem blöðin sýndu henni,
og undirgefni þeirra, sem umgeng-
ust hana, hjálpaði hvort tveggja til
að gefa henni — í augum annarra
— þann ráðríkislega svip, sem hlaut
að vera ills viti fyrir sagnaritara,
sem varð að lýsa henni sem konu
af holdi, blóði og ástríðum.
Hún var einangruð af hinum
miklu auðæfum sínum, dýrkuð af
framfaramönnunum, sem yfirf&rt
höfðu trúnað sinn við eiginmann
hennar, er í þeirra augum var
píslarvottur, yfir á hina ungu ekkju
hans. Ennfremur naut hún fullrar
hollustu þeirra, sem átfu framtíð
sína undir því, hversu vel þeim
tækist að þjóna henni og hinum
volduga nýja leiðtoga fjölskyldunn-
ar, sem við hlið hennar stóð. Þann-
ig ríkti hún í glæsilegri veröld, sem
laut henni sem yndislegri, þokka-
fuilri og eilífri drottningu sorgar-
innar. Þegar ég lít um öxl, er auð-
velt að sjá hvernig hún fór að líta
á rithöfundinn, sem hún hafði valið,
sem einn hirðmann í viðbót. Hún
hafði meira að segja talið sér trú
um, að hún hefði „tekið mig á
leigu", eins og hún sagði í bréfi
til annars rithöfundar — sú umsögn
finnst mér alveg stórkostleg. Undir
þessum kringumstæðum var það
óhugsandi fyrir Jacqueline Kennedy
að ég gæti neitað henni um nokk-
urn skapaðan hlut. Þegar ég
reyndi að segja henni að ekki
væri til umræðu að taka eitthvað
út úr ritverki mínu, skildi hún ekki
hvað ég var að fara. Hún brosti
sigurvænlega og hvíslaði: „Allt líf
yðar sýnir og sannar að þér eruð
heiðursmaður". Það var einmitt
heiðurinn, sem hér var á dagskrá.
En því miður lögðum við síður en
svo sama skilning í þetta orð. Ég
var rithöfundur en ekki hirðmaður.
Frá sjónarmiði hinna raunveru-
legu hirðmanna hennar kom ekki
til greina að við leiddum hesta
okkar saman. Þeir virtust sannfærð-
ir um að þeir gætu fengið mig til
að láta undan. Að minnsta kosti
vildu allir létta af herðum henni
þeirri fyrirhöfn, að skipta sér af
málinu í smáatriðum. Þetta virtist
einfalt mál í framkvæmd,- hún yrði
aðeins spurð ráða er taka þyrfti
meiriháttar ákvarðanir. Til dæmis
um útgáfutíma bókarinnar. Þegar
þáverandi dómsmálaráðherra lét
blöðin vita af verkefni mínu snemma
árs 1964, sagði hann fréttamönn-
unum að búast mætti við útkomu
bókarinnar eftir „þrjú til fimm ár".
En þegar ég skrifaði upp samning-
inn, sem ég og hann síðan undir-
rituðum, lét ég aðeins fylgja síðar-
nefndu tímatakmörkin. Hvorugur
okkar hafði ákveðnar hugmyndir
um framvinduna, og það virtist
hentugt að miða við fimm ár, svona
nokkurn veginn.
En væri málið hugsað betur, kom
ýmisiegt óviðkunnanlegt í Ijós.
Fimm við 1963 eru 1968. Það ár
hefði orðið mjög óheppilegur út-
gáfutími, því þá eiga forsetakosn-
ingar að fara fram. Ef bókin kæmi
út þá, yrði ekki hjá komizt að
Kennedy-f jölskyldan sætti ákúrum
fyrir að reyna að gera sér pólitísk-
an mat úr harmleik þessum, sem tók
til þjóðarinnar allrar. Yrði þá —
myndi almannarómur segja — for-
setamorðið hagnýtt til að ryðja
pólitíska framabraut Roberts F.
Kennedys. Þar að auki upplýstist
mjög fljótlega að verið var að
skrifa um morðið nokkrar bækur,
er hlutu að vekja mikla athygli.
Sumar þeirra voru þegar komnar í
prentun, og svo að segja allar
vörpuðu þær vafa á hlutvendni
bandarísku stjórnarinnar. Það var
augljóslega í þágu hagsmuna þjóð-
arinnar að þær væru leiðréttar.
20 VIKAN 18- tbl-