Vikan - 03.09.1970, Síða 13

jafnvæginu, líkamlegar og andlegar truflan-
ir. Það er mjög sjaldgæft að starfsemi líf-
færanna sé alveg eðlileg. En í hvert sinn,
sem einhver óregla kemur á kerfið, skemm-
ast örlitlar vöðvatrefjar. Það er hin nýja
kenning. Þetta skeður í áföngum og venju-
lega í vinstri hlið hjartans. Það er ekki hægt
að komast hjá að finna til þess, vegna þess
að það orsakar sársauka.
Ef blóðstreymi truflast af einhverjum or-
sökum, þá deyr sá vöðvavefur í hjartanu,
sem átti að fá næringu sína gegnum þá
ákveðnu æð og þá er komin stífla.
Það hefur sýnt sig að svo að segja alltaf
byrja kransæðastíflur vinstra megin. Það
hefur verið vitað allt frá árinu 1850. Og þar
við bætist að það er hægt að sanna að vöðva-
vefir í hjartanu skemmast í áföngum. -—
„Vefjadauða" kalla læknar það, og það hef-
ur án efa mikil áhrif á verkanir kransæða-
stíflunnar.
Æðastífla kemur ekki eins og þruma úr
heiðskíru lofti. Hún sendir boð á undan sér
Þverskurðlur af slagæð. Þar sést hvernig líkaminn
„jafnar“ ójöfnurnar, með því að einangra fitu,
bandvefji og annað, til að hringrásin geti haldizt.
Hjartað og kransæðar þess. Þvcrskurðurinn að neð-
an til hægri sýnir hinar fyrri kransæðastíflukenn-
injar, þp.r sem æðakölkun stíflar æðina og hindrar
hringrás’na. Nýja kenningin er sýnd á hinni þver-
skurðarmyndinni. Þar sést að æðin er aflöguð, cn
s int cr nægilegt pláss til að blóðrennslið haidist.
og þau hafa sársauka í för með sér. Það er
mjög áríðandi að skrifa það bak við eyrað.
Ef einhver óvenjuleg tilfinning er fyrir
hjartanu, verða menn að taka það alvar-
lega. Það er merki um að eitthvað óeðlilegt
sé að ske í hjartavöðvanum. Og allt sem
fyrir þennan vöðva kann að koma, getur
verið fyrirboði um alvarlega stíflu.
Hvaða fyrirboða eða sjúkdómseinkenni er
þá ástæða til að óttast?
Það getur verið sviði fyrir hjartanu, þrýst-
ingur, krampi, stingur eða andþrengsli.
Kvalir, sem líkjast gigtarverk og ná út í
vinstri öxl og arm, jafnvel líka vinstra meg-
in í bakinu, geta bent í áttina að truflun
við hjartað og sömuleiðis þrýstingur við
brjóstbeinið, andarteppa og skyndileg þreyta.
Ef fólk vaknar skyndilega af svefni og getur
ekki sofnað aftur, óþægindi við að liggja á
vinstri hlið, andarteppa, ef lagzt er niður og
hræðslutilfinning, sérstaklega í draumum,
sem eru bundnir líffræðilegum óþægindum.
Líffræðilega séð er einmitt lykilorðið. —
Eftir kransæðastíflukenningunni getur hjart-
að verið heilbrigt, líffræðilega séð, þótt mað-
urinn finni til í því. En það hættir strax
starfsemi sinni, ef kransæð stíflast. Nýja
kenningin gengur út á það að hjartavöðvinn
sjálfur hafi getað orðið fyrir áföllum, jafn-
vel smátt og smátt, á löngu tímabili, að einn
vöðvavefur af öðrum hafi orðið óvirkur.
Auðvitað eru ekki allir sammála um þessa
kenningu og þá er spurt: „Hvað er með heil-
ann? Er æðakölkun ekki svo hættuleg þar
heldur og það er, sem kunnugt er, margir
sem deyja af heilablóðfalli?" Því svara for-
svarsmenn hinnar nýju kenningar, að í heil-
anum geti það sama skeð, heilavefjir skemm-
ist smátt og smátt, alveg eins og vöðva-
vefjir hjartans. Það verður aðeins alvarlegra,
þegar „sprenging“ eins og heilablæðing kem-
ur til. En þeir vilja ekki kenna æðakölkun
einni um slíkt.
Af öllum dauðaorsökum, sem hægt er að
rekja til æðakölkunar, er „hjartaslagið" það
alvarlegasta. Það hefur verið kallað hinn
mikli morðingi. Á hverju ári deyja um 800
þúsund Bandaríkjamenn af völdum hjarta-
sjúkdóma. Eftir fólksfjölda er þetta nokkuð
svipað í öðrum vestrænum löndum. Saman-
lagt er þá hægt að telja um tvær milljónir
dauðsfalla árlega, af þessum orsökum.
Ástandið er svo alvarlegt að heilbrigðis-
málastofnun Sameinuðu þjóðanna hefur helg-
að árið 1970 rannsóknum á sviði hjartasjúk-
dóma. Það er mjög sennilegt að rannsókn-
irnar í Þýzkalandi verði stór liður þar í.
Þýzku vísindamennirnir koma ekki aðeins
með kenningar, þeir segjast líka geta sýnt
fram á árangur. f mörg ár hafa þeir beint
rannsóknum sínum að hjartavöðvanum, ekki
eingöiigu kransæðunum, eins og mest hefur
verið gert fram að þessu. Það er því at-
hyglisvert að fylgjast með því sem skeður í
þeim tjaldbúðum.
• „Myokard-kenningin“ svokallaða hefur
verið á döfinni hjá hópi þýzkra vísinda-
manna í 22 ár. Þeir hafa reynslu af 16.000
sjúklingum, sem notið hafa læknishjálpar
eftir þessum nýju aðferðum. Eftir krans-
æðastíflukenningunni hefðu 130 þessara
sjúklinga átt að vera dauðadæmdir, 500 með
æðastiflu, sem hægt var að ráða við. En
eftir „myokard-aðgerð“ breyttust þessar töl-
ur. Aðeins 20 af þessum 16.000 sjúklingum
voru með æðastíflu, en enginn lifshættulega.
Ef fundin hefur verið ný leið til að berjast
gegn hjartasjúkdómum, mesta skaðvaldi
mannkyns, þá er sannarlega ástæða til að
vera þakklátur þeim vísindamönnum, sem
ekki voru hræddir við að reyna nýjar leiðir.
☆
36. tbi. VIKAN 13