Vikan - 28.07.1983, Blaðsíða 15

Þizzustaflur sem gefur á fíniegan hátt til Austrœnn skyndibitastaflur Gamall og fallegur McDonaldsstaður
kynna að þar sé ítalskur matur á boð-
•télum
>itastaða í Ameríku eða:
Þættir úr menningar-
sögu Bandaríkjanna
°g Mac McDonald. Sölumaöurinn
hét Ray Kroc og bræöurnir ráku
dálítinn skyndibitastað í San
Bernandino í Kalifomíu. Ray
^roc fór, leit á staöinn og sá að
bræðurnir seldu hamborgara og
franskar á hagkvæman hátt með
niiklum gróða. Enginn hafði áður
Selt hamborgara á þennan hátt og
Kroc sá gullnámu í þessu. Rann
fékk leyfi hjá bræðrunum til að
Setja upp eins staði um allt land,
§egn 2% af heildarsölu.
Kroc keypti ódýrt húsnæði í út-
nverfum borga, setti upp McDon-
ald’s-staði og brátt voru Banda-
ríkin full af McDonald’s skyndi-
bitastöðum. Kroc varð forrflcur,
scm og McDonaldbræðurnir
sjálfir.
Þeir voru mjög heppnir. Um
þetta leyti var bandarísk menning
aÖ fá heildstæðara yfirbragö, með
nlmenningseign á bílum og til-
komu sjónvarps. Sears-Roebuck
Póstverslunin hætti með vörulista
iyrir einstaka landshluta og sendi
ut einn lista fyrir alla þjóðina.
Þetta var eftirstríðsárabatinn,
allir höfðu nóg af seðlum.
McDonald’s veitingastaðimir
yoru tákn þessara breytinga. Um
°ii Bandaríkin mátti sjá þessar
kirkjur neyslusamfélagsins:
McDonald’s varð tákn nýrrar sið-
menningar. Fleiri bættust í hóp-
inn, Burger King og Kentucky
Fried Chicken, hvort tveggja
stofnsett 1955. Hörð samkeppni
ríkti á milli skyndibitakeöjanna.
McDonald’s höfðaði til fjölskyldu-
fólks með ung börn. Þar er lögð
áhersla á að McDonald’s sé fram-
hald heimilanna, traust virki vel-
megandi miðstéttar. Burger King
og Kentucky Fried hafa annan
markað, meira af fullorðnu fólki
og unglingum.
Öll þessi fyrirtæki hafa fjárfest
utan Bandaríkjanna og stærsti
markaður Burger King er í sjálfri
París, höfuðborg matargerðar-
listarinnar!
Arkitektúrinn
Upphaflega byggöi McDonald’s
1000 hús fyrir starfsemi sína, á
árunum eftir 1955. Af þeim eru nú
aðeins 38 eftir. Þessi hús voru
teiknuð meö svipuðu sniði og aðrir
skyndibitastaðir þess tíma, stórir
gluggar, hvítar og rauöar rendur
og hallandi þök. Auk þess voru
gullnu bogamir tveir, tákn
McDonald’s, hafðir með. Síðar
breyttist arkitektúrinn og nýju
húsin þykja mun ljótari. Einmitt
um það leyti sem McDonald’s var
að endurnýja húsakostinn, um og
eftir 1970, kom hópur bandarískra
arkitekta fram með þá kenningu
að raunveruleg amerísk stflein-
kenni í arkitektúr væru í óskipu-
lögðum úthverfunum. Þar væri líf
og kraftur en miðborgirnar væru
dauðar og ofskipulagðar gler- og
stáleyðimerkur. Þessir arkitektar
voru mjög hrifnir af gömlu
skyndibitastöðunum og nú þykja
þeir dæmi um hinn sanna amer-
íska anda. Ein pulsan í Kaliforníu
hefur meira að segja verið dubbuð
upp í „national monument” eða
þjóðlegt minnismerki.
Það gerist hratt
í henni Ameríku. . .
Það nýjasta á skyndibita-
markaönum eru veitingahús meö
óvenjulegum innréttingum. 1973
var opnað í Texas veitingahúsið
Magic Time Machine. Því var
skipt niður í mörg lítil herbergi.
Viðskiptavinurinn gat valið um að
borða í indíánatjaldi, símaklefa,
bjálkakofa og svo framvegis.
Einnig var hægt að velja um hvort
þjónninn væri í gervi the
Incredible Hulk, Undrakonunnar,
Súpermanns eða Kermits frosks.
Síðar kom fram heil skyndibita-
keðja byggö á svipaðri hugmynd.
Þetta er Chuck E. Cheese keðjan,
en þar má fá pizzur í alls konar
umhverfi. Þarna eru vídeóher-
bergi, leikherbergi með klifur-
grindum, brúðuleikhúsherbergi
og táningaherbergi. Brúðuleik-
húsið er vinsælast. Þar eru tölvu-
stýrðar brúður í Disneystíl látnar
flytja stutta söngleiki við undir-
leik músíktölva. Það er Nolan
Bushell, sá sem stofnaði Atari-
tölvuleiktækjafyrirtækið, sem á
Chuck E. Cheese keðjuna. Hann
seldi Atari á 28 milljónir dollara
og f járfesti í Chuck E. Cheese.
Enn hafa nýjar keöjur komið
fram, til dæmis Capt. Andy’s
River Towne. Sú keðja er ekki
skyndibitakeðja heldur innan-
hússskemmtigarður meö 12 mis-
munandi tölvuskemmtunum á
hverjum stað. Auðvitað geta
menn fengið mat þar en nú hafa
tölvuskemmtiatriðin aðalaðdrátt-
arafliö. Tölvurnar eru farnar að
taka völdin þarna eins og á öðrum
sviðum.
Og þá vitið þið allt um sögu
hamborgarastaöanna. Það er
ágætt að pæla í þessu næst þegar
þiðfáiðykkurhamborgara....
30. tbl. Vikan 15