Vikan - 06.09.1984, Side 14

Barnafræðs/a t
um líka sótt talsvert til Bandaríkj-
anna þannig aö þaö má segja aö
það sé ekki bara eitt ákveöið land
sem leitað er til heldur reynum viö
aö safna hugmyndum víða aö og
vinna þær miðaö við okkar að-
stæður. Auövitað getum viö ekki
tekið eitthvaö alveg hrátt upp, viö
lifum í ólíku samfélagi og skólarn-
ir okkar yfir landið eru ólíkir miö-
að við það sem til dæmis gengur
og gerist á Norðurlöndunum.
Aöstöðumunurinn er alveg geysi-
legur, ég held að þaö geri sér eng-
inn grein fyrir því nema sá sem
fer í skólana úti á land þar sem
kannski er kennt í litlum félags-
heimilum, þar sem rýma þarf fyr-
ir helgar, eöa jafnvel í kirkjum
þar sem ekkert má setja á vegg-
ina. Og við þetta búa svo sum börn
alveg upp grunnskólann. Island er
líka eina landið til dæmis af
Norðurlöndunum með tvísetna
skóla þannig að kennarar eru með
miklu meira álag hér. Þeir sem
eru í fullu starfi hafa kannski um-
sjón með milli 50 og 60 nemendum
auk þess sem þeir taka með sér
mikla vinnu heim, bæði hugsanir
og verkefni. Gott skólastarf bygg-
ist mikið á góðum kennurum en
með þetta mikla álag og sums
staðar erfið skilyrði og svo hin
lágu laun, sem þarna bætast ofan
á, er kennarastarfið nánast hug-
sjónastarf.”
Skólabyrjunin
ákaflega mikilvæg
Þegar börn byrja í forskólanum
eru þau á aldrinum 5 ára og 8
mánaöa til 6 ára og 8 mánaða.
Þroskamunurinn getur þama ver-
ið talsverður. í skýrslu forskóla-
nefndar segir að áhugamál bams-
ins og þroskastig ættu fyrst og
fremst að vera höfð að leiðarljósi.
,,Mín skoðun er sú að þessi
grunnur, sem verið er að leggja í
skólabyrjun, sé eitt af því mikil-
vægasta í skólakerfinu. Ég held
eiginlega að ég leggi aðaláherslu
á tvennt núna. í fyrsta lagi er það
öryggiskennd hjá barninu, það er
aö segja aö það fái aö njóta þeirr-
ar reynslu sem það hefur áður en
það kemur í skólann og að því sé
tekið á þeim forsendum sem það
hefur án þess að það séu gerðar of
litlar eöa of miklar kröfur. í öðru
lagi tel ég mjög mikilvægt aö
barnið fái í byrjun jákvæða sjálfs-
mynd sem að sjálfsögðu tengist
mjög þessufyrra.”
Þetta hlýtur að vera erfitt hjá
kennara sem hefur umsjón með
yfir 50 nemendum á dag?
„Það er þetta sem er svo erfitt.
Þaö er auðvitað misjafnlega að
þessu staðið, víða afskaplega
skemmtilega en annars staðar
náttúrlega eins og gengur ekki
eins vel og getur þar til dæmis
komiö til aðstöðumunur skóla. Ég
tel það afskaplega mikilvægt að
námið sé heildstætt og samfellt
alveg frá byrjun en ekki þannig að
í 6 ára bekk fái börnin eina „inn-
skólun” og síðan allt aðra með
öörum kröfum í 7 ára bekk. Þetta
er einnig erfitt vegna þess að öll
þessi börn koma úr ólíku um-
hverfi. Sum hafa verið í leikskóla
og eru með ákveðna reynslu það-
an, hafa unnið saman í hópi. Þessi
hópur hefur sérstöðu gagnvart
hinum sem koma sem einstakling-
ar, einnig frá geysilega ólíku um-
hverfi. Annars vegar er kannski
barn sem mikið hefur verið rætt
við og er þess vegna málfarslega
mjög þroskað og kannski félags-
lega mjög öruggt. Hins vegar er
svo barn sem ekki hefur fengið
eins mikla umönnun og geta jafn-
vel félagslegar ástæður legið þar
að baki. Þegar kennari fær svo
stóran hóp þessara ólíku barna er
hætta á því að farið sé að leggja
sama verkefnið fyrir alla. Sum
ráða við verkefnið en önnur eru
alls ekki tilbúin í þetta. Kennslan
þyrfti að vera þannig aö hvert
barn gæti unniö verkefni við sitt
hæfi og svo byggt rólega ofan á
það.”
Undirbúningur fyrir
skólagönguna?
Er gott að kenna börnunum staf-
ina áður en þau koma í forskól-
ann? Verða þau, sem kunna að
lesa, fyrir vonbrigðum þegar þau
koma í skólastofuna þar sem verið
er að klippa, lita og mála?
„Það er svo margt sem þarf aö
vera komið á undan. Ég held til
dæmis að hinn frjálsi leikur sé oft
vanmetinn. Það heyrast stundum
raddir þess efnis aö það sé verið
að leika sér í skólastofunni.
Leikurinn er geysilega mikið
uppeldisatriði og börnin læra mik-
iö af leiknum. Það sem börn upp-
götva í gegnum leikinn er nám út
af fyrir sig og þetta má alls ekki
vanmeta. Hreyfingin er til dæmis
mjög mikilvæg í þroska barnsins.
Nú er hins vegar talað um aö börn
séu að mörgu leyti verr búin undir
ýmislegt vegna þess að þau sitja
mörg hver meira nú en áður.
Þarna kemur sjónvarpið og
videoið inn í. Það er margt gott
um þessa miðla að segja en við
vitum að á sumum heimilum tek-
ur þetta mikinn tíma barnanna,
þannig að hinn frjálsi leikur og
hreyfingin verða minni en áður.
Lesturinn er ekki aðalatriðið í
byrjun, það er svo margt sem þarf
að vera komið áður. Þetta þarf að
kynna foreldrum þannig að þeir
geti áttað sig á því að það er á
margan hátt hægt að búa börnin
undir skólagönguna með því að
ræða við þau og hlusta á þau og fá
þau til aðsegja frá hlutunum.”
Sum eru tilbúin til
að fara að lesa og skrifa
„Það þarf auðvitað að koma til
móts viö þau börn sem eru tilbúin
og eru með ákveðnar væntingar.
Það má ekki koma í veg fyrir að
þau haldi áfram. Það þarf að miða
kennsluna við einstaklinginn í
hópnum og skólastofan þarf að
vera eins og lítið verkstæði þar
sem verið er að vinna að ýmsum
þáttum, bæði sameiginlega og
eins eiga börnin að geta fengiö
verkefni í samræmi við getu hvers
og eins. Skólinn verður að sinna
þörfum barna til að tjá sig. Þaö og
ýmsir leikir eru meðal annars
forsenda þess að börn fái áhuga á
að læra að lesa, skrifa og reikna.
Mikilvægt er að þessir þættir séu
ekki vanmetnir í skólabyrjun. Nú,
kennarar tala um það víða að
nemendur séu miklu taugaveikl-
aðri í dag en áður, eigi erfiðara
með að einbeita sér, séu æstari og
að agavandamálið sé meira. Ég
held að lausnin á þessum vanda sé
ekki sú aö kenna þeim fyrr að
lesa. Um þetta þarf að upplýsa
foreldra og þar sem ég hef talað á
foreldrafundum hafa foreldrar
verið mjög áhugasamir og já-
kvæöir. Svo er auðvitað miöur aö
oft koma ekki þeir foreldrar sem
kannski þyrftu helst aö koma. ”
5 ára í forskóla?
Samkvæmt 74. grein grunn-
skólalaganna er sveitarfélögum
heimilt að setja á stofn forskóla
fyrir 5 ára börn og í sumum ná-
grannalöndum okkar tíðkast það
að 5 ára gömul börn séu send í
skóla. Almennt hefur þetta heim-
ildarákvæði grunnskólanna ekki
verið notað þótt tilraunastarfsemi
sé í gangi í nokkrum skólum í
Reykjavík.
„Ég held aö það sé ekki tíma-
bært hjá okkur að fá 5 ára börnin í
skólana á meöan við erum ekki í
stakk búin til að sinna þeim 6 ára
sem skyldi og skólarnir eru tví- og
þrísetnir. Að mínu mati eru 5 ára
börnin betur sett í leikskólanum.
Það er dálítið sorglegt að fara aö
stefna aö því að taka viö 5 ára
börnunum í þá skóla þar sem nem-
endum fækkar en það er einmitt
þá sem skólinn byrjar að vera
manneskjulegur og rýmri tími og
betri aðstæður skapast fyrir nem-
endur. Nú, menntun grunnskóla-
kennara hefur ekki verið miðuö
viö 5 ára börn en það er aftur á
móti menntun fóstra. Þetta er
auðvitað aðeins viðmiðun þar sem
mörg 5 ára börn hafa þroska á við
8 ára börn. Það væri skert þjón-
usta, miðað viö leikskólana, sem 5
ára börn fengju í skólanum í dag,
bæði hvað varöar tíma á viku,
starfshætti og hlutfalliö milli
starfsfólks og barna. i skólastof-
unni er aðeins einn aðili með stór-
an hóp barna þar sem kannski
ein fóstra og einn aðstoðarmaður
vinna meö helmingi minni hóp í
leikskólanum. Ég vil leggja mikla
áherslu á þetta með sérstöku tilliti
til þarfa barna og foreldra.
Stjörnurnar og
einkunnagjöfin
Gamla, góða stjarnan hefur
löngum glatt litlar mannverur
fyrstu skólaárin. Sum börn taka
því þó misvel þegar aðeins er hálf
stjarna, svo ekki sé nú talað um ef
einn fjórði úr stjörnu er í stílabók-
inni. Eiga einkunnagjafir á byrj-
endastigi rétt á sér?
#########################/