Vikan - 04.07.1985, Blaðsíða 44

með kvenfólkinu í
hestakerrunni.
Angeline baðaði fótinn
á honum í balanum
á meðan Kovago amma
bjó til heitan brauð-
bakstur. Afi gerði grín að
því að Angelina vildi kalla
á lækni. Samankýtti gamli
maðurinn tók svörtu pípuna úr
munninum oghló. ,,Út
af moskítóbiti?” Gullkeðjan
á úrinu hristist á vömbinni
á honum af kæti.
■'aginn eftir sat Felix
fyrir utan eldhúsdyrnar.
Fóturinn var vafinn í hvítt lín
og komið fyrir á stólkolli. En
um kvöldið var fótleggurinn
farinn að bólgna og daginn þar
á eftir gat Felix varla gengið.
Angelina krafðist þess að
kallað yrði á lækni og því lagði
Sandor af stað til Sopron á
hesti. Um kvöldið, þegar lækn-
irinn kom, lá Felix í svitakófi
með háan hita og gat ekki
hreyft sig nema með kvölum.
„Blóðeitrun. Hann þarf að
fá penslín,” urraði læknirinn.
Hann yggldi sig yfír gleraugun
sem hann hafði dregið hálfa
leið niður á nefið og horfði
á þrútinn, fjólublárauðan fót-
inn. ,,Þú verður að liggja í það
minnsta tvær vikur í rúminu.
Ef þú ert heppinn.”
Því skrifaði Angelina
Pangloss, hótelstjóranum á
Hótel Rosat, til þess að segja að
Felix gæti ekki komið aftur fyrr
en í lok október. En það var
engin hætta á ferðum. Þegar
allt kom til alls var þetta bara
flugnabit.
nen
nemma kvölds
miðvikudaginn 24. október
1956 (þremur vikum eftir að
Elísabet og Roger hefðu átt að
vera komin aftur í skólann í
Sviss) fór Sandor frændi í sína
venjulegu tveggja mílna göngu
niður á r.sarda fyrir utan
þorpið til þess að hitta Janos
skólastjóra og fá sér með
honum drykk, reykja og
spjalla. Það var kalt á kvöldin
og því var hann í bunda, síðri,
útsaumaðri gærukápu með
reyfið inn. Þegar hann var ekki
kominn aftur klukkan tíu fór
amma að tauta. „Stjórnmál,
stjórnmál, alltaf að tala frá sér
allt vit um stjórnmál yfir of
miklu af víni.” Klukkan ellefu
gáfust þau upp á að bíða og
ætluðu að fara að hátta þegar
þungri eldhúshurðinni var
hrundið upp og Sandor kom
inn sprengmóður.
„Byltingin er byrjuð! I
Búdapest! Fljótt, kveikið á út-
varpinu! Stúdentarnir hafa her-
tekið útvarpstöðina.” Stólum
var ýtt og spurningunum
rigndi yfír hann þegar hann
æddi að stóra gamaldags út-
varpinu og stillti á útvarp
Búdapest sem var að spila
sígaunatónlist sem var alls ekki
byltingarkennd.
Elísabet vaknaði við hávað-
ann, klifraði niður úr rúminu
og gægðist inn um gættina. í
þetta skipti bar það við að Felix
skipti sér ekkert af henni þegar
fullorðna fólkið safnaðist við
útvarpið. Sandor frændi
bunaði út úr sér: „Rússarnir
hafa útnefnt Nagy forseta Ung-
verjalands aftur og herlögum
var lýst yfir klukkan níu í
kvöld. Við heyrðum það í út-
varpinu á csarda. Seinna var
sagt að Nagy hefði beðið
Rússa um aðstoð við að koma
aftur á lög og reglu. ’ ’
Það gullu við samhljóma
raddir. „Nagy er þjóðernis-
sinni, hann myndi aldrei gera
það.”
„Jæja, hann gerði það
samt. Ég heyrði það sagt. ’ ’
„Þá hljóta Rússar að hafa
neytt hann til þess.”
„Sestu nú niður, Sandor,
og segðu frá öllu frá byrjun.
Við fáum greinilega ekki að
heyra neitt nema tónlist úr
þessu fjárans útvarpi. ’ ’
, ,Ef til vill ættum við að fara
aftur til Sviss,” lagði Angelina
til áhyggjufull.
„Þið getið það ekki. Landa-
mærin eru lokuð og enginn
getur farið nema með leyfi
Rússa.
<jd„
ngelina leit skelf-
ingu lostin á Felix. Hann
haltraði yfir til hennar,
faðmaði hana og sagði: „Þú
þarft ekki að vera hrædd, við
erum örugg hérna. Farðu með
Lilí aftur í rúmið og sittu hjá
henni þar til hún er sofnuð —
og far þú líka að hátta,
mamma. Stríð er mál
karlmanna.”
Konurnar hlýddu en voru
kvíðnar. Þá sagði Sandor: „Þú
verður hér, Felix, þar til
fóturinn er orðinn góður og
sérð til þess að þeim sé óhætt.
Ég læt þér eftir einn riffil en fer
með hina tvo með mér til
Búdapest. Það er verið að biðja
um mat í útvarpinu svo við
förum að hlaða á vagnana í
dögun í fyrramálið. Nei,
pabbi, þeir eru að berjast fyrir
þig svo það er undir þér komið
að sjá þeim fyrir mat. Viðjanos
leggjum af stað til Búdapest á
morgun.”

rátt fyrir örvænting-
artár ömmu lagði Sandor af
stað snemma næsta morgun
með hestakerruna hlaðna af
mat og var eins og hann væri
með sýningarvagn á uppskeru-
hátíð þar sem hann rann niður
brattan, freðinn moldartroðn-
inginn sem lá heim að bænum.
Um kvöldið fór afí niður í
þorpið að leita frétta og kom
ekki aftur fyrr en undir myrk-
ur. "Avos í Búdapest skaut á
óvopnaðan hóp, tuttugu þús-
und manns, þar á meðal konur
og börn,” hvæsti hann, „og
henti síðan líkunum 1 Dóná.
A sunnudegi, aðeins fimm
dögum síðar, heyrðist þreytu-
leg en sigurviss rödd Nagy for-
sætisráðherra 1 útvarpinu.
Hann tilkynnti að Krúsjeff
hefði fallist á að kalla sovésku
hersveitirnar heim. Þó ótrúlegt
væri ieit helst út fyrir að land-
inu hefði tekist að frelsa sig
undan okinu. I fyrsta skipti í
tíu ár voru útvarpssendingar og
dagblöð óritskoðuð. En afi var
tortrygginn og vantrúaður.
„Það er ekki líkt Rússunum að
gefa svona fljótt eftir, það býr
eitthvað að baki,” hélt hann
fram. „Þegar maður er kominn
á minn aldur treystir maður
ekki bjarndýrum sem hegða sér
eins og lömb. Uppreisnin hlýt-
ur að hafa komið þeim á óvart.
Hún kom reyndar öllum á
óvart og þeir hafa sennilega
ekki átt von á því að við magjar
gætum búið yfír svo miklu bar-
áttuþreki eftir allan þennan
tíma.”
Hann kveikti I pípunni, tott-
aði munnstykkið og hristi höf-
uðið. „Takið eftir því, Rúss-
arnir eru bara bljúgir núna til
þess að koma í veg fyrir að
Vesturlandaþjóðirnar fari að
blanda sér í átökin. Þegar lætin
eru þögnuð og áhuginn dott-
inn niður verða djöflarnir
komnir með stígvélin aftan á
hálsinn á okkur aftur. ’ ’
Gg afi hafði á réttu að
standa. Fyrsta nóvember komu
fyrstu óheillafréttirnar um að
hundruð sovéskra skriðdreka
streymdu yfír landamærin inn í
Ungverjaland. Þúsundir sov-
éskra fótgönguliða höfðu geng-
ið inn í og umkringt Búdapest.
A hverjum morgni og á
hverju kvöldi klukkan átta reið
afi niður í þorpið til þess að
bíða á pósthúsinu á þeim tíma
sem Sandor hafði sagst ætla að
hringja. „Engar fréttir ennþá,
mamma,” tilkynnti hann,
„nema flóttamenn streyma að
austurrísku landamærunum og
rússnesku skriðdrekarnir snúa
þeim til baka og skjóta á hvern
þann sem reynir að sleppa. Það
er ekki sérlega gaman að reyna
að sleppa í þessu veðri, nöprum
vindi, snjóþyngslum og verra í
vændum.”
/T
™ æsta
æsta þriðjudag, að
kvöldi sjötta nóvember, komu
skilaboð gegnum pósthúsið frá
Sandor. „Ekki taka það nærri
þér, mamma, en þeir voru að
gera áhlaup á sovéskan skrið-
dreka og Sandor fékk skot í
hægri handlegginn og öxlina,”
sagði afi, en bætti því ekki við
að Janos hefði verið drepinn.
„Rússarnir streyma greinilega
inn í Búdapest. Þeir kasta
sprengjum á byggingar og
skjóta á vegfarendur. Það hefur
einnig verið barist hart í öðrum
borgum en það er verst í Búda-
pest og Rússarnir hafa borgina
aftur á valdi sínu. Þetta er alveg
44 Vikan 27. tbl.