Vikan - 03.09.1987, Side 29

Vikan og tilveran
Nýfengin velmegun
„Góðir farþegar, við nálgumst nú Keflavík, vinsamlegast spennið
beltin og athugið að reykingar eru ekki lengur leyfðar...“ Rödd flug-
freyjunnar hljómar úr hátalarakerfinu á þremur tungumálum og ég
lít út um gluggann með vaxandi eftirvæntingu. Þetta er ekki sá sami
flugvöllur sem ég yfírgaf fyrir nokkrum mánuðum. Ég læt hugann
reika til liðinna ára er ég heimsótti landið eftir mismunandi langa
fjarveru og ég minnist tregablandinnar tilfmningar er ég leit nýtt íbúð-
arhverfi í Suðurhlíðum þar sem áður höfðu verið grasi grónar brekkur,
nýju brúna yfír Kringlumýrarbrautina, þar sem ekki hafði örlað á
neinum framkvæmdum er ég hafði áður yfirgefið landið, og nýja
útvarpshúsið blasti við úr Kópavoginum og gjörbreytti þeirri mynd
er ég hafði haft með mér í útlegðina.
Flugfreyjan er aftur komin í hátalarakerfið og að þessu sinni til
þess að biðja farþega um að sitja kyrra í sætum sípum þar til vélin
hefur stöðvast. Ég horfi á flugstöðvarbygginguna í gegnum mistrið
og mér til mikillar undrunar ekur vélin alveg upp að flugstöðinni og
vélin er fest við rana sem gengur út úr byggingunni. Það er greini-
lega enginn kotungsháttur á þessari byggingu og farþegar þurfa ekki
lengur að hafa með sér gúmmístígvél í heimflugið. Ég losa beltið og
læt berast með fjöldanum inn í bygginguna, ég heyri samferðamenn
mína velta fyrir sér verðmerkingum í dollurum og reikna yfir í
islenskar krónur í fríhöfninni. Ég er komin heim og enn einu sinni
læt ég verðmerkingar fríhafnarinnar
fara í taugarnar á mér. Ég get skilið
að hagkvæmt sé að nota dollara sem
gjaldmiðil en á islenskri grund ættu
verðmerkingar í okkar gjaldmiðli að
vera jafnsjálfsagðar.
Þar sem ég stend og bíð eftir ferða-
töskunum velti ég fyrir mér þessari
glæsibyggingu og þeirri þjóð er byggir
þetta mannvirki. Ég á bágt með að sjá
þörf jafnlítillar þjóðar og okkar fyrir
slíkt flugvallarmannvirki á sama tíma
og erlendar skuldir eru gífurlegar. Það
er að vísu ánægjulegt ao sjá að bjart-
sýnin og hugsjónametvnskan ræður
ferðinni, en höfum við þörf fyrir þetta
vandaða flugstöð? Ég renni töskunum
fram hjá tollvörðunum og hugrenning-
ar um flugstöðina hverfa er ég kem auga á ættingjana í móttökusaln-
um. Það er sannarlega gott að vera komin heim.
Nýafstaðnar kosningar eru enn hitamál og það er erfitt að fylgjast
með í þeirri umræðu fyrir þann sem hefur verið að mestu leyti sam-
bandslaus við íslenskan fréttaflutning í marga mánuði. Ég breyti um
umræðuefni og spyr frétta. Umræðan snýst um fjölmiðlaútþensluna
og ég verð þess áskynja að ný útvarpsstöð hefur hafið göngu sína í
ijarveru minni og Stöð 2 er í stöðugri útþenslu og ný tímarit skjóta
upp kollinum í kjölfar þeirra sem farin eru á hausinn. Bjartsýnin er
dásamleg.
Við erum komin inn undir Miklubraut og nýi miðbærinn nær at-
hygli minni. Kringlan er nær fullbúin og nýja Borgarleikhúsið er
ekki ókunnugt lengur, fyrsta undrunin yfir tilvist þess leið hjá í síð-
ustu heimsókn minni til landsins. Það er ekki slegið slöku við í
byggingarmálum á íslandi. Mér kemur í hug orðrómur er ég heyrði
úti: að það stæðu peningar út úr eyrunum á íslendingum. Atti hann
að vera hafður eftir erlendum ferðamanni á íslandi. Ég brosi að
myndrænni tilhugsuninni og velti fyrir mér hverjar fórnirnar séu sem
færðar eru fyrir peningana.
Ég hef haft það fyrir reglu í hvert sinn er ég hef komið heim að
fara einhvern af fyrstu dögunum í ökuferð um Reykjavíkursvæðið,
og þá sérstaklega nýju hverfin, til þess að kynnast borginni á nýjan
leik, Breytingarnar eru kannski ekki svo hraðar fyrir þann sem fylg-
ist með frá degi til dags en sá sem hefur verið fjarverandi einhvern
tíma skynjar uppbygginguna í stórum stökkum og virðist nær óhugs-
andi að allar framkvæmdirnar séu eingöngu af manná völdum. Það
eru samt víst engin tröll nema í þjóðsögunum og tröllahendur nútím-
ans eru vísast afstæð tilfmning fyrir fjarlægð í tíma.
Mig rámar í mikið hitamál fyrir nokkrum árum er húsbyggjendur
voru að kikna undan greiðslubyrði og fjöldauppboð vofðu yfir þeim.
Það er nær ómögulegt að sjá einhverja fjárhagskreppu húsþyggjenda
í nýjum íbúðahverfum í dag; stærð húsa og frágangur ber vott um
eitthvað annað. Bifreiðaeign landsmanna ku vera sú mesta í Evrópu
miðað við íbúafjölda og það lítur út fyrir að enginn sé maður með
mönnum nema eiga heimili fullbúið velflestum þeim heimilistækjum
sem eru á markaðinum, auk myndbandstækis og heimilistölvu sem
er svo þroskandi fyrir börnin.
En hvar eru börnin í þessari efnishyggjutilveru? Hinn almenni laun-
þegi rís ekki undir greiðslum af 200 fm íbúðarhúsi með 8 stunda
vinnudegi og heimavinnandi húsmóður, auk alls annars sem þykir
nauðsynlegt til þess að vera til í þessu nýríka samfélagi okkar. Vinna,
eftirvinna og aukavinna um helgar er daglegt líf margra fjölskyldu-
feðra og hugtakið heimavinnandi húsmóðir fer að heyra fortíðinni
til en í stað aukavinnunnar hugsar húsmóðirin um heimilið á kvöld-
in eftir 8-10 stunda vinnudag í mörgum
tilfellum og börnin verða að bjarga sér
; sjálf. Öll þessi efnishyggjutilvera er jú
úV.- •; byggð upp méð þrældómi foreldranna
jfyrir þau. Það er auðvelt að telja barn-
■:?i, ið á að vera til friðs og trufla ekki
Vt*; ' í/ foreldrana gegn loforði um nýtt tor-
, færuhjól fyrir drenginn, eða tískuföt á
f v. telpuna.
Krakkarnir hafa það svei mér gott,
þá skortir ekkert nema.. .og þeir taka
kannski ekki svo mikið eftir því því að
þeir geta sett spólu í vídeótækið ef þeim
leiðist og lifað sig inn í fjölskyldulífíð
í Dallas- og Dynastyþáttunum.
En glæsileg íbúðahverfi og hótel á
heimsmælikvarða gefa ferðalangnum
hugmynd um heimsborgarabrag þess-
arar smáþjóðar í Norður-Atlantshafi og erlendu skuldirnar gleymast.
Máltækið NÓG HEFUR SÁ SÉR NÆGJA LÆTUR er löngu
gleymt og grafið og þeir sem einhverra hluta vegna dragast aftur úr
í þessu velmegunarkapphlaupi þegja þunnu hljóði, enda oftast ein-
stæðar mæður eða sjúklingar sem eiga í hlut, og þeir finna til smæðar
sinnar að geta ekki keppt við broddborgarana og vinnualkana.
Skuggahliðar efnishyggjunnar eru farnar að segja til sín, alkóhólismi
er nánast tíska því einhvern veginn verður vinnandi maður að ná
því að slaka á og allt of margir láta ekki þar við sitja heldur ná sér
í sterkari meðul, ýmist til slökunar eða örvunar, til þess að auka vinnu-
þrekið. Ég leiði hugann kvíðablandin að framtíð þessarar þjóðar er
kynslóðin, sem nú er að alast upp á götum borgarinnar og landsins
með lykilinn um hálsinn, tekur við þjóðarskútunni. Er orðið of seint
að hefja hugtakið NÆGJUSEMI til vegs og virðingar og snúa blað-
inu við þó ekki sé nema til hálfs og leiða lítinn stúf og litla telpu
farsællega í gegnum bernskuárin þar sem gildismatið er ekki brenglað
af efnishyggjunni?
Ég lít yfir sundin og sé Snæfellsjökul bera við himin í blárri móðu
fjarlægðarinnan Hár, stöðugur og óhagganlegur mun hann standa
um ókomna framtíð hvernig sem þjóðarskútan veltist, tákn um stöð-
ugleika og orku sem þessi þjóð á í svo ríkum mæli en sem drukknar
í efnishyggju nýfenginnar velmegunar.
Texti: Sigrún Harðardóttir
36. TBL VIKAN 29