Vikan - 29.10.1987, Side 24

KRATAR:
Danska Alþýðublaðið fær séns
Dagblaðið Aktuelt, sem er
eins konar viðhafnarútgáfa
af Alþýðublaðinu, fær nú
enn eitt tækifæri til að spjara
sig í hinni hörðu baráttu um
dagblaðalesendur í Dana-
veldi.
Aktuelt, sem hefur barist t
bökkum undanfarin ár, eins og
flest önnur kratablöð á Norður-
löndum, hefur mátt lifa tímana
tvenna í orðsins fyllstu merk-
ingu. í fyrra fékk blaðið mikla
andlitslyftingu, þegar danska Al-
þýðusambandið, sem er eigandi
blaðsins, skipti um ritstjórn og
réð nokkra velmetna frétta-
hauka frá danska sjónvarpinu til
að rífa blaðið upp. Samfara því,
fengu nýju stjórnendurnir næst-
um ótakmarkað fjármagn úr
sjóðum danskra launþega, til að
bjóða háar upphæðir í aðra
stjörnublaðamenn frá dönskum
fjölmiðlum til að bæta efni
blaðsins, sem þótti æði einhæft
og litlaust.
Nýju stjórnendur blaðsins,
breyttu nafni þess í Det fri Akt-
uelt, eða Hið frjálsa Aktuelt, sem
átti að undirstrika að blaðinu
væri nú frjást að taka á málum á
hvern þann hátt sem ristjórarnir
töldu réttastan.
Nafnbreytingin mæltist hins
vegar misjafnlega fýrir meðal
danskra sósíaldemókrata, þar
sem margir þeirra töldu að ffels-
ið ætti ekki að ná til allra þátta
þjóðfélagsskrifa, sem þýddi í
raun, að ekki mátti skrifa nei-
kvætt eða gagnrýnandi um
Krata.
Nafhbreytingin hefúr ekki
slegið í gegn meðal danskra
blaðalesenda, sem kalla blaðið
aldrei annað en Aktuelt og kæra
sig kollótta um frelsisnafhið.
Lesendur hafa þó kunnað vel að
meta stórbætta blaðamennsku
Det fri Aktuelt og upplag blaðs-
ins hefur aukist verulega eftir
breytingarnar.
í síðustu viku tilkynnti danska
Alþýðusambandið, sem virðist
hafa allþokkaleg fjárráð, að Det
fri Aktuelt fengi nýja stórfjár-
veitingu upp á 267 milljónir
danskra króna til að koma
endanlega undir sig fótunum.
Það svarar til nær eins og hálfs
milljarðs íslenskra króna.
Þessa peninga á blaðið að fá á
næstu fjórum árum til að tryggja
að reksturinn gangi, en að þeim
tíma loknum á Det fri Aktuelt að
geta spjarað sig hjálparlaust,
samkvæmt útreikningum eig-
endanna.
Formaður danska Alþýðu-
sambandsins, Finn Thorgrims-
sonvsegir að um sé að ræða
„gagnkvæma skuldbindingu",
þar sem Alþýðusambandið
skuldbindur sig til að láta fé af
hendi, á meðan skuldbindingar
blaðsins eru dálítð óljósari. Þær
felast í því, að Det fri Aktuelt
skuldbindur sig til að leggja sig
fram við að auka sölu á blaðinu
og fá stærri skerf af auglýsinga-
markaðnum.
Magnús Guðmundsson
DANMÖRK:
Samkvæmt danska dag-
blaðinu Information er
lögreglan þar í landi að
gera tilraunir með ný skot-
færi sem gerir skammbyss-
ur lögregluþjóna að mun
öflugri vopnum en nú er.
Gerð þeirra þykir svipa
nokkuð til svokallaðra dum-
dum kúlna sem eru bannaðar
samkvæmt Genfarsáttmálan-
um. Þessi nýja gerð skotfæra
kallast THV, sem stendur fyrir
Terrible High Velocity, eða
skelfllega mikill hraði. Kúlurn-
ar eru úr látúni og holar að
innan. Holrúmið er fyllt með
sprengiefni. Vegna hins aukna
púðurs og minni þyngdar mið-
að við venjulegar blýkúlur fara
þessar nýju kúlur mun hraðar
yfir en þær hefðbundnu úr
blýi. Aftur á móti eru þær mun
fljótari að stöðvast.
Skotfærin hafa verið reynd á
grísum á æflngasvæðum hers-
ins og að sögn læknis sem
fylgdist með, er gatið þar sem
kúlan fer inn í líkamann frekar
lítið, en vefirnir fyrir innan eru
tættir í kjötfars þegar kúlan
hægir snögglega á sér. Þannig
myndi maður sem yrði með
venjulegu skoti særður á
fótlegg, eða jafnvel skotinn í
lunga, og hefði góðar líkur á að
vera bjargað, ekki eiga sér lífs
von ef hann væri skotinn með
hinum nýju vopnum.
NOREGUR/ÍSRAEL:
Þungavatn
Norska utanrikisráðuneytið hefur nú ákveðið að kom-
ast að hvað varð um þungt vatn, sem Norðmenn seldu
til ísraels fyrir 30 árum, en fréttir um að norska þunga-
vatnið hafi gert ísraelum kleift að framleiða kjarna-
vopn hafa valdið norskum yfirvöldum áhyggjum.
Þungavatn er nauðsynlegt
í sumum gerðum kjarna-
kljúfa til að tryggja að kjarna-
klofhingurinn gangi rétt fyrir
sig.
Talsmaður norska utanrík-
isráðuneytisins segir að utan-
ríkisráðherrann Thorvald
Stoltenberg muni ætla að
halda áfram viðræðum við
ísraelsmenn um að Norð-
menn stjórni notkun þunga-
vatnsins í ísrael.
ísraelsmenn vísuðu hins
vegar á bug fyrr í þessum
mánuði kröfu Norðmanna
um að Alþjóðlega kjarnorku-
málastofhunin (IAEA) fengi
rétt til að kanna meðferð
þeirra 230 tonna þungavatns
sem Norðmenn sendu til ís-
rael árið 1959 og viðbótar
upp á eitt tonn, sem ísraels-
menn fengu svo seint sem
1970.
Bandarískur vísindamaður,
Gary Milhollin við Wiscon-
sin háskóla, heldur því ffarn
að ísraelar hafi fengið nær
allt sitt þungavatn frá Noregi,
fýrir utan fjögur tonn sem
þeir fengu frá Bandaríkjun-
um 1963. Til að geta fram-
leitt kjarnorkuvopn þurftu
ísraelar minnst 18 tonn
þungavatns, segir Milhollin.
Krafan um rannsókn á af-
drifum þungavatnsins kemur
í framhaldi af uppljóstrun-
um ísraelska kjarneðlisfræð-
ingsins Mordechai Vanunu í
fýrra, í viðtali við breska
blaðið Sunday Times um að
ísraelsmenn hafi framleitt
kjarnavopn í tengslum við
Dimona kjarnakljúfinn í
Negev eyðimörkinni.
Geta eytt öllum
Miðausturlöndum
Sérfræðingar sem hafa skil-
greint upplýsingar Vananus
telja að Israelar hafi getað
framleitt á bilinu 100 til 200
kjarnorkusprengjur síðan
framleiðsla þeirra á kjarna-
vopnum telst hafa hafist.
Bandaríska leyniþjónustan
CIA telur að ísraelsmenn hafi
byrjað kjarnorkuffamleiðslu
fljótlega effir sexdagastríðið
fræga, eða þegar á árinu
1968.
Bandaríska blaðið New
York Times hélt því ffam í
desember 1960, árið eftir að
ísraelsmenn fengu fyrsta
þungavatnið ffá Noregi, að
þeir myndu geta ffamleitt
kjarnavopn eftir um það bil
fimm ár.
Norðmenn hafa ekki, utan
einu sinni, kannað afdrif
þungavatnsins. Það var árið
1961, þegar formaðurinn fyr-
ir kjarnorkumálastofnun
norska ríkisins, Jens Chr.
Hauge, fór til ísraels og kann-
aði aðstæður. Þetta var hins
vegar tveimur árum áður en
Dimona kjarnakljúfúrinn var
tilbúinn til notkunar.
„Þungavatnið var í geymslu
og ekkert benti til að það
yrði notað til annars en
samningurinn hljóðaði upp
á, þ.e. til friðsamlegrar orku-
framleiðslu," sagði í skýrslu
Hauge til norskra yfirvalda.
Málið er mjög óþægilegt
fýrir norsku stjórnina, sem
hefur um tvo kosti að velja
og hvorugan góðan. Norð-
menn geta kosið að leggja
trúnað á yfirlýsingar Isra-
elsmanna um að þungavatnið
notist einungis til friðsam-
legra þarfa eða krefjast
norskrar rannsóknar á Dio-
mona kjarnakljúfnumm, sem
þeir geta gert í samræmi við
samninginn ffá 1959. Sam-
kvæmt samningnum geta
Norðmenn krafist að þunga-
vatninu sé skilað ef það er
ekki notað í samræmi við
ákvæði samningsins. MG
Sérfræðingar telja að
ísraelsmenn eigi nú
100-200 kjarnasprengjur til
að ógna nágrönnum sínum
fýrir botni Miðjarðarhafs.
24 VIKAN