Vikan - 29.10.1987, Page 31

veikari fyrir hjá konum þannig
að þeim er frekar hætt við sjúk-
dómum sem reykingar leiða af
sér.
Ekki kom á óvart að mörg líf-
færi sem veikjast við reykingar
yoru einnig illa á sig komin hjá
þeim sem höfðu ofrieytt áfengis.
Ekki vildu sérffæðingarnir samt
ganga svo langt að halda því
ffam að hófdrykkja hefði skað-
leg áhrif í för með sér, en slógu
því föstu að engum væri hollt að
drekka á hverjum degi.
Hreyfing er holl
Rannsóknirnar hafa sýnt að
ffumur, líffæri og einstaklingur-
Engin manneskja
hefur sannanlega
lifaö lengur en 115
ár. Bollaleggingar
eru um aö sennileg
efri mörk séu
120 til 125 ár.
inn í heild hafa gott af því að
vera í notkun að minnsta kosti
ffam að áttræðu. Hin gamla
speki um að gamalt fólk þurfi á
sem mestri hvíld að halda er þar
með röng. Dæmi um þetta eru
rannsóknir sem voru gerðar á
vöðvastarfsemi. Við hæfilega lík-
amlega áreynslu jókst vöðva-
styrkurinn. í vöðvunum eru
bæði vefir sem vinna hratt og
vefir sem vinna hægt. Áður var
talið að vefirnir sem vinna byrji
að eldast mun fyrr en hinir hæg-
virku, en svo er ekki. Það er ekki
fyrr en eftir sextugt sem öldrun-
ar fer að gæta og með þjálfun er
jafnvel hægt að viðhalda við-
bragðssnerpu vöðva.
Samanburður á hópunum
þremur sem notaðir voru í
rannsókninni leiddi í ljós að
heilsufar gamals fólks fer batn-
andi með hverju ári. Hópurinn
sem varð sjötugur 1981 var al-
mennt mun betur á sig kominn
en fyrsti hópurinn var 1971
þegar meðlimirnir í honum
urðu sjötugir. Þessar niðurstöð-
ur komu á óvart vegna þess að
mun fleiri sjúklingar náðu sjö-
tugu en verið hafði 10 árum fyrr
vegna bættrar tækni í lækning-
um. Þrátt fyrir að þessir sjúkl-
ingar væru mun fleiri í seinni
hópnum kom hann betur út í
heild og sýnir það ótvírætt að
heilsufar gamals fólks fer batn-
andi.
125 ára?
Hversu háaum aldri má þá
einstaklingur sem lifir heilsu-
samlegu Iífi og hefúr góða erfða-
eiginleika reikna með að ná?
Engin manneskja hefúr sannan-
lega lifað lengur en 115 ár. En
enginn veit heldur fyrir víst
hver hámarks líffræðileg lífs-
lengd er. Bollaleggingar eru um
að sennileg efri mörk séu 120-
125 ár.
Áratugum saman lifðu Svíar
lengur en nokkur önnur þjóð.
Það var ekki fyrr en á síðasta
áratug að norskar og íslenskar
konur komust upp fýrir þær
sænsku í meðalævilengd. Nýj-
ustu tölur sýna að Japanir og ís-
lendingar eru þær þjóðir sem
lifa lengst í dag. Fræðimenn hafa
mikið velt fýrir sér hvers vegna
þessar þjóðir ná svo háum aldri
sem raun ber vitni. Rannsóknir
á japönskum innflytjendum í
Bandaríkjunum hafa leitt í ljós
að þeir lifa ekki lengur en meðal
Bandaríkjamaður. Þetta virðist
útiloka að þeir hafi einhverja
sérstaka erfðaeiginleika sem or-
saki þessa miklu lífslengd. Þau
þrjú atriði sem virðast vera af-
gerandi eru: Hlutfallslega fáerri
Japanir deyja úr krabbameini,
ferri deyja úr æðakölkun í blóð-
vegi hjartans og heimilin saman-
standa oftar af fleiri kynslóðum
en á Vesturlöndum. Á íslandi er
langlífi talið tengjast m.a. fisk-
neyslu, sem er hér, eins og í
Japan, mun meiri en almennt
gerist á Vesturlöndum. í Svíþjóð
er missir á maka mikill valdur á
hættu á sjúkdómum og dauða
hjá gömlu fólki en missirinn er
kannski léttbærari ef eftirlifandi
makinn býr með börnum og
barnabörnum eins og tíðkast í
Japan.
Aukaárkonunnar
Rannsóknin í Gautaborg
undirstrikar enn einu sinni að
læknisfræðilega séð er kvenkyn-
ið sterkara. í byrjun aldarinnar
var munurinn á meðalævilengd
kynjanna u.þ.b. þrjú ár. Munur-
inn var svipaður í kringum
1950. Síðan þá hefúr eitthvað
gerst sem hefúr valdið tvöföld-
un á þessum mun upp í rúm sex
ár. Það er ekki hægt að segja
annað um þetta en að konan
hafi trúlega sterkari líffræðilegar
líkur á því að ná hærri aldri, en
munurinn er óeðlilega hár. í
raun ætti hann ekki að vera
nema tvö til þrjú ár.
Því hefúr oft verið haldið
fram að barneign slíti konunum
út, en niðurstöðurnar úr Gauta-
borgarrannsókninni benda í
þveröfúga átt. Vissulega voru
ýmsir sjúkdómar algengari með-
al kvenna sem höfðu átt börn,
en í heild voru þær ernari en
þær barnlausu.
Sá sem heldur að svo til allt
eldra fólk eigi við heilsuvanda-
mál að stríða hefur rangt fyrir
sér. Að minnsta kosti 30-40% af
sjötugu fólki eru fullkomlega
frísk. Við 79 ára aldur er þetta
hlutfall komið niður í 20%. Af
hinum eru flestir hrjáðir af væg-
um sjúkdómseinkennum. Við
sjötugt eru aðeins 5% verulega
veikir þannig að þeir séu á
stofnunum eða hjálparþurfi við
að þrífa sig. Samsvarandi hlutfall
75 ára er 10% en 20% þegar
aldurinn er orðinn 79 ár. Rann-
sóknirnar hafa sýnt að það er
fýrst eftir áttrætt sem aldurinn
fer virkilega að hafa áhrif á
heilsu fólks. Þeir sem vilja skipta
eldra fólki niður eftir aldri ættu
þess vegna að miða við áttrætt,
en þar virðast þessi miklu skil
vera á heilsufari fólks.
Alvar Svanborg / Forskning och
Framsteg. (Endurs. AE.)
VIKAN 31