Vikan - 29.10.1987, Síða 48

Björn Logi ■ Björnsson læknir 1 HI I . . '■ IflDiif
\ HEILSA n' Nty.
SJUKU6 OfflTA
Hvað er sjúkleg ofiQta? Hér er
átt við meiri offltu heldur en
gerist og gengur, nánar til
tekið þannig offltu að veru-
lega dregur úr heilsu og lífs-
líkum. Dálítið er á reiki hvað
menn telja sjúklega offltu,
en viðurkennd skilgreining
er tvöföld kjörþyngd.
Kjörþyngd
(venjuleg líkamsbygging)
Hæð: Konur: Karlar:
152 sm 46-52 kg
155 sm 48-53 kg
157 sm 49-55 kg
160 sm 50-57 kg
163 sm 52-59 kg
165 sm 54-61 kg 55-61 kg
168 sm 56-63 kg 57-63 kg
170 sm 58-65 kg 59-65 kg
173 sm 60-66 kg 61-67 kg
175 sm 61-68 kg 63-69 kg
178 sm 63-70 kg 65-71 kg
180 sm 66-74 kg
183 sm 68-76 kg
188 sm 72-80 kg
Hefur sjúkleg ojfita áhrif á
lífslíkur?
Athuganir í Bandaríkjunum
hafa sýnt, að meðai sjúklega
feitra á aldrinum 25—34 ára er
tólfifalt meiri dánartiðni en bú-
ast mætti við. Fyrir 35—44 ára er
dánartíðnin sexföld. ( V-Þýska-
landi hefúr það sýnt sig að fólk
sem er of feitt á að jafinaði fjög-
urra ára skemmri ævi en aðrir.
Krabbameinssjúklingar þar lifa
að jafnaði tveim árum skemur
en aðrir.
Hvemig heilsubrestur er al-
gengari hjá sjúklega feitum en
öðrum?
Kransæðaþrengsli koma
oftar fýrir og verða þeim oftar
48 VIKAN
að fjörtjóni, eigi þau sér á annað
borð stað.
Of hár blóðþrýstingur. Við
hver 10 aukakíló má búast við
2-3 mmHg hærri blóðþrýstingi.
Sykursýki er algengari hjá
sjúklega feitum. Tíðnin eykst
með vaxandi þyngd sjúkling-
anna og rénar við þyngdartap.
Aðgerðir þolast verr. Dæmi
eru um tíföldun á dánarlíkum í
kjölfar aðgerðar.
Meðganga og fiæðing eru
áhættusamari bæði fýrir móður
og barn. Fósturlát og nýbura-
dauði eru tíðari, keisaraskurðir
algengari.
Slitgigt í helstu burðarliðun-
um veldur meiri örkumlum hjá
of feitum heldur en öðrum. Ein-
kennin minnka að sama skapi
við megrun.
Gallsteinar eru algengari.
Öndunarbilun getur komið
fýrir í mynd Pickwick-
sjúkdóms, en hún er þá talin or-
sakast af gríðarlegri þyngd of
feits brjóstkassa og kviðar. Til-
hneiging er þá til svefhhöfgi, t.d.
undir stýri.
Félagsleg einangrun og
þunglyndi eru fýlgihlutir sjúk-
legrar oflfitu.
Af hverju verður fólk sjúklega
feitt?
Það vitum við ekki. Þó er vit-
að að hitaeiningaeyðsla fólks er
misjöfn, þannig að tveir ein-
staklingar sem borða jafn mikið
geta verið misfeitir. Á hinn bóg-
inn er einnig vitað að enginn
oflfitusjúklingur fannst í Belsen-
fangabúðunum í stríðslok!
Er persónuleiki þessa fólks
öðruvísi en annarra?
Almennt talað er svo ekki.
Aðeins getur borðið á þung-
lyndi, sem hefur reynst ganga til
baka yfirleitt ef megrun tekst.
Þunglyndið er því talin afleiðing
sjúklegrar oflfitu fremur en
orsök.
Eru efnaskipta- eða hor-
mónatruflanir orsök sjúklegrar
offitu?
Einungis örfáir einstaklingar
sem þetta á við um hafa fundist
í veröldinni.
Er hefðbundin megrun ár-
angursrík?
Fjöimargar rannsóknir á hefð-
bundinni megrun með stuðn-
ingi lækna, næringarráðgjafa og
annarra hafa sýnt að aðeins 5-
10% standast megrunina til
lengdar. Algengt er að þriðjung-
ur til helmingur sjúklinganna
nái árangri í fyrstu, en skamm-
vinnur er hann ofitast. Nýrri
rannsóknir benda til að með
strangri líkamsþjálfun sé hægt
að tvöfalda líkur á langtíma-
árangri.
Eru til lyf sem rnegra?
Þau lyf sem reynd hafa verið
gegn offitu hafa því miður ffam
að þessu ýmist reynst árangurs-
lítil eða of hættuleg til að hægt
sé að mæla með þeim.
Dugir að víra saman tennur
um tíma?
Flestir megrast við það að
tennur effi og neðri góms eru
víraðar fastar saman. Fæðu þarf
þá að sjúga gegn um rör. Tenn-
ur og tannhold þola þetta
ástand í nokkra mánuði, en að
þeim tíma liðnum taka margir
upp sitt fyrra mataræði. Undra-
vert er hvað hægt er að draga
seðjandi, hitaeiningaríka og fit-
andi fæðu í gegn um rör!
Koma skurðaðgerðir til
greina?
Allt ffá árinu 1963 hafa verið
að birtast niðurstöður um
árangur skurðaðgerða gegn
sjúklegri offitu. Fyrstu aðgerð-
irnar byggðust á garnastytting-
um. Voru þær áhrifaríkar og
geta margir ánægðir íslendingar
borið vitni um það. Tíðni fylgi-
kvilla, einkum vegna skertrar D-
vítamínupptöku, þótti víðast
hvar meiri en svo, að stætt væri
á því að halda áfram. Um tíma
voru skurðaðgerðir gerðar til
þess að skammhleypa fæðu fram
hjá maga, en þrátt fyrir góðan
árangur þótti tíðni fýlgikvilla of
há. Síðari ár hafa magamáls-
minnkanir tekið við af hinum
aðgerðunum. Þær eru fólgnar í
því að mynduð er pyngja u.þ.b.
50 ml að rúmtaki eflst í magan-
um og rennur fæðan úr henni
um á að giska 12 mm vítt op
niður í sjálfan magasekkinn.
Þetta takmarkar nánast magamál
við 50 ml, þannig að torvelt er
að kyngja meiru í senn. Sé
matarlystin óseðjandi og ein-
staklingurinn ístöðulítill er þó
mögulegt að sínarta hitaeininga-
ríka fteðu með þeim afleiðing-
um að megrun mistekst. Þessi
megrunaraðferð, eins og aðrar,
krefst þess m.ö.o. að sjúklingur-
inn sé vel upplýstur og að hann
njóti stuðnings og uppörvunar.
Gerðar hafa verið yfir 60 slíkar
aðgerðir á íslandi. Árangurinn
hefur verið misjafn en batnað
eftir því sem nýrri og tryggari
aðferðir hafa komið til sögunn-
ar. Fullyrða má að engir varan-
legir og alvarlegir fýlgikvillar
hafa enn komið í ljós. Um 55%
sjúklinganna hafa nú náð því að
leggja af a.m.k. helming um-
firamþyngdar miðað við kjör-
þyngd. Um 66% segjast ánægðir
með árangurinn og um 71%
segjast njóta einhvers félagslegs
ávinnings af megruninni. Margt
bendir þó til að árangur gæti
orðið meiri ef sjúklingarnir