Vikan - 30.03.1939, Síða 17

Nr. 13, 1939
VIKAN
17
Sporin
að var hlýr og bjartur sumardagur.
Dagurinn, sem menn þrá í hráslaga-
legum haustrigningum, í hríðum og frosti
vetrarins, og á köldum vorum. Dagurinn,
sem er svo fátíður hér á íslandi.
Yfir heiðadragið, sem aðskildi Lauga-
sveit og Fjarðahrepp, kom maður gang-
andi. Hann var þreklegur og beinaber, kýtt-
ur í herðum. Andlitið var stórskorið og
hrukkótt, augun döpur, og þungar brúnir
slúttu fram yfir þau, eins og til að hylja
tóm þeirra. Hann var klæddur mórauðum
vaðmálsfötum, og virtist nokkuð við ald-
ur. Hann fór sér hægt, staldraði við annað
veifið og horfði í kringum sig. Stundum
settist hann á þúfu eða stein, sem urðu á
vegi hans, og starði hugfanginn á einhvern
fagran blett í nágrenninu. Það var eins
og hinir fátæklegu, gróðurlitlu hvammar
og yfirlætislausu lækjarsprænur samein-
uðu fyrir augum hans alla fegurð verald-
arinnar. Þegar hann horfði þannig, var
eins og augun lifnuðu undir hinum loðnu
brúnum, harðir drættir andlitsins milduð-
ust, og angurvært bros lék um varirnar.
Svo hélt hann áfram, og hreyfingarnar
urðu styrkari og léttari eftir því, sem á
leið, og það réttist ofurlítið úr kýttum herð-
unum. Hiti sumardagsins dró svitaperlur
fram á ennið, sem sameinuðust síðan og
runnu niður andlitið, og hann strauk sér
ósjálfrátt í framan. Þannig hélt hann
áfram yfir heiðina, í áttina til Lauga-
sveitar.
Hann var hér á gamalkunnum slóðum.
Sem unglingur hafði hann kannað hér
hverja laut, hvern læk og hvamm. Hér í
einverunni hafði hann byggt sér stórbýli
og fagrar lendur, í heimi hugans. Hér hafði
hann reikað um, hugfanginn yfir fegurð
sumardagsins, og glaðst yfir fundi nýrra
lauta og blóma eins og fáséðra gersema.
Og nú var hann í annað sinn að upp-
götva hina fátæklegu fegurð hrjóstugrar
heiðar, og nú dreymdi hann um áhyggju-
lausu æskuárin, eins og um framtíðina
forðum. Eftir skamma stund var hann
kominn fram á heiðarbrúnina, og hin blóm-
lega Laugasveit blasti við honum litrík og
hlýleg. Víða stóðu upp reykjastrókar frá
hverum og laugum, og stigu beint upp í
logninu, hærra og hærra fylgdi hann þeim
með augunum, þangað til þeir dreifðust
í ósýnilegum úða. Þeir voru eins og fórnir,
þakklátlega meðteknar af guði sumarsins.
Hann renndi augunum yfir sveitina, —
staldraði við hvern bæ og hafði nafn hans
upp í huganum, og ótal gleymd og grafin
atvik rif juðust upp fyrir honum. Þetta var
æskusveitin hans. En allan tímann hafði
hann ósjálfrátt skotrað augunum í
ákveðna átt, — heim. En hann vildi ekki
trúa sínum eigin augum. Gat þetta verið
heim.
Smásaga
eftir Jón Aðils.
Laugatún, — svona breytt? Þarna voru
veglegar, hvítmálaðar byggingar og f jöldi
útihúsa, næstum heilt þorp, og víðlend tún
lágu nú þar, sem áður var kargaþýfi. En
hvað var orðið af gamla bænum? Hann
hvessti augun og reyndi að töfra hann
fram meðal hinna glæsilegu bygginga. En
hann fannst ekki. En nokkru fyrir ofan
þær gat hann greint húsatóftir, girtar
ofurlitlum grænum reit, sem stakk í stúf
við hinn ljósari lit nýsleginna túna. Það
var æskuheimilið hans. Svona var þá allt
orðið breytt. Ekkert af því, sem hann hafði
unnað, nema tóftabrot.
Hann settist á stein og dró andann djúpt.
Það var sem allt líf væri afmáð af andlit-
inu, og fjörið, sem á leiðinni hafði lifnað
í þreytulegum augunum, var nú gersam-
lega horfið. Þar var ekkert nema tóm
brostinna drauma, sem á liðnum árum
höfðu glatt hann, drauma um æskuheim-
ilið, sem hann ætlaði að sjá einu sinni enn
á æfinni. Hann hafði hlakkað til þessarar
ferðar í langan tíma, bollalagt og athugað,
hvemig hann ætti að haga ferðinni frá
Reykjavík, því að það var ekki auðhlaupið
fyrir verkamann með stopula vinnu að
fara þótt ekki væri lengra en í Laugasveit.
Og svo til að rekja æskusporin hafði hann
gengið hér yfir heiðina, í stað þess að fara
með bílnum alla leið.
Og nú var hann hér um bil kominn
heim. En honum fannst hann ekkert
erindi eiga þangað lengur. Þetta var
ekki æskuheimili hans. Enginn þarna, sem
hann þekkti. Það voru þrjátíu ár síðan
hann hafði flutzt þaðan, selt föðurleifðina,
og haldið ásamt konu sinni til Reykjavík-
ur. Þar var þá nóg að gera. Peningar milli
handanna, sem hann hafði lítið af áður.
Já, það höfðu margir leitað í dýrðina í
Reykjavík. Þar var vinna og vissar tekj-
ur, og engar búsorgir.
En föðurleifðin hans hafði gengið kaup-
um og sölum, og fyrir tíu árum hafði nýi
bóndinn flutzt þangað, og svona var orðið
úthts þar í hans tíð. Stórfelldir vermireitir
og víðlend tún. Já, það var orðið búsæld-
arlegt. Og nú var ný ætt að festa rætur
á föðurleifðinni hans. —
Ósjálfrátt skýrðust myndirnar í huga
hans. Hann var kominn þrjátíu ár aftur
í tímann. Það voru andstæðar tilfinningar,
sem börðust í brjósti hans, þegar hann
var að taka sig upp og flytja alfarinn frá
æskuheimilinu. Vonir og tilhlökkun yfir
hinu nýja, óþekkta, sem var framundan,
og söknuður yfir því, sem hann lét að baki
sér. Og svo komu hinar nýstárlegu myndir
frá Reykjavík, sem hann sá í fyrsta skipti.
Það var margt ólíkt því, sem hann hafði
áður þekkt. Og oft leitaði hugur hans til
gróðursælu sveitarinnar, og litla torfbæj-
arins. Hann var hraustur og liðtækur mað-
ur á þeim árunum, og sat því víðast fyrir
vinnu. Það féll varla dagur úr hjá honum,
hann lifði góðu lífi, hafði nóg að bíta og
brenna og gat lagt dálítið til hliðar. Það
var oft langur vinnutíminn hans, og erfiðið
mikið, en hvað fékkst hann um það. Hann
var vanur að erfiða, og krónurnar urðu því
fleiri. Og til hliðar lagði hann hverja krónu,
sem aflögu var. Þar var engu eytt í óþarfa.
Hann var farinn að hugsa um að leggja í
einhvern sjálfstæðan atvinnurekstur, eða
jafnvel kaupa sér lítið hús, með túnskika
og garðholu. Ef hann gæti nú fengið sér
kú og nokkrar kindur, þá missti hann ekki
alveg tengslin við búskapinn, og börnin
gætu haft eitthvað að sýsla við heima.
Og svo rann loks upp sá dagur, að hann
gat keypt lítið hús uppi í Holti, og með
því fylgdi allstór, en óræktuð lóð. Húsið var
nýtt og vandað, byggt af manni, sem leitað
hafði á mölina, en eigi tollað þar til lengd-
ar, og síðan horfið aftur til fyrri heim-
kynna. Og nú var að taka til óspiltra mál-
anna við að ryðja landið. En það var ekk-
ert auðhlaupaverk. Bæði var, að hann varð
að vinna allar stundir til að framfleyta
heimilinu og greiða eftirstöðvarnar, sem
hvíldu á eigninni, og svo var landið svo
grýtt. Þau voru ekki fyrirferðarmikil
dagsverkin hans, er hann leit yfir landið,
og grjótið hlóðst upp. Alveg ótrúlegt, hve
mikið var af því.
Og smámsaman gaf hann frá sér von-
ina um kúna. Það yrði líka of umstangs-
mikið. Nú var hann farinn að sætta sig
við tilhugsunina að hafa þarna aðeins væn-
an kartöflugarð. Og smám saman fjölgaði
börnunum, og heimilið þyngdist.
En það var ekki svo að skilja, að hann
tæki það nærri sér, nei, síður en svo. Börn-
in voru hraust og myndarleg, sannkölluð
guðsblessun, og hann var ánægður meðan
hann gat séð sómasamlega fyrir þeim. Og
þau veittu honum marga ánægjustundina,
er hann kom þreyttur heim, að loknu
erfiðu dagsverki. Og svona liðu árin eitt
og eitt, án þess að hann veitti því neinn
sérstakan gaum. Það komu stundum erfið-
ir tímar, dagar sem féllu úr, aðstreymið
til bæjarins var svo mikið, allir sóttu í
vinnuna og dýrðina í Reykjavík. Og þá
varð stundum þröngur kostur á heimilinu,
því að margir voru munnarnir að metta.
Hann var nú orðinn stirðari, því oft
hafði hann tekið nærri sér, og gat varla
lagt eins að sér með vinnu og áður. En
börnin tóku að stálpast, og það var nú
von um, að þau elztu gætu farið að hjálpa
til, áður en langt um liði. Það vonaði hann,
því að honum var farið að ganga erfiðlega
að sjá fyrir heimilinu. Svona liðu árin, og
tímarnir breyttust. Nú voru farin að koma
Framh. á bls. 22.