Vikan - 17.02.1940, Blaðsíða 6

6
VIKAN, nr. 7, 1940
MEÐEIGANDI
Smásaga
eftir Svartbak.
Tvisvar hefi ég séð hann. Fyrra skipt-
ið var á Austurvelli fyrir framan
Hótel Reykjavík. Það var vorið
1914. Síðara skiptið var Alþingishátíðar-
árið á skrifstofu Arngríms Árvars & Co.
Arngrímur Árvar, það er ég.
Hann er meðeigandi minn í verzluninni,
— í raun réttri er hann stofnandi fyrir-
tækisins. En réttast væri þó að segja, að
hann eigi verzlunina e'nn, að ég reki hana
aðeins fyrir hans reikning. Lægst launuðu
starfsmennirnir í þjónustu Arngríms Ar-
vars & Co. eru ekki eins háðir mér og ég
honum. Þeir fá kaupið sitt greitt mánaðar-
lega, og ég veit, að velferð þeirra er kom-
in undir þremur tölustöfum á útborgun-
arlista gjaldkerans. Þeir vita, að hverju
þeir ganga, þeir lofa mig og vegsama, ef
mánaðarkaupið hrekkur fyrir útgjöldum,
en bölva mér, ef það gerir það ekki. Það
er öll mín hlutdeild í þeirra hfi. Ég hefi
engin áhrif á hamingju þeirra eða óham-
ingju, ég ræð engu um uppeldi barna
þeirra, ég þekki ekki konur þeirra, — þeir
eru aðeins átta stunda nýtízku skrifstofu-
vinnuþræiar. Ég þekki það sjálfur, ég hefi
verið í þeirra sporum — og langtum neðar.
En ég veit ekki, hvenær þessi félagi minn
kemur aftur. Og þegar hann kemur aftur,
krefur hann mig reikningsskapar. Fyrir
mér eru engin mánaðamót með vissri út-
borgun. Hann getur komið í dag eins og
á morgun og heimtað sitt. Ég þarf að vísu
ekki að hafa áhyggjur út af því, að tekjur
mínar hrökkvi ekki fyrir útgjöldum. Ég
get sóað og eytt eins og mig lystir, — en
því meira heimtar hann. Þó að ég vildi
kaupa upp öll kreppulánasjóðsbréf og gefa
þau lántakendum, veit ég, að ég myndi
græða á öllu saman. Arngrímur Árvar &
Co. yrði ríkara. Þess vegna geri ég það
ekki. Ég held mig að ströngustu verzlun-
arreglum, einnig hvað snertir kaup starfs-
manna minna. Allt bruðl hefnir sín — á
mér. Ég er almennt álitinn grútur, en það
kemur mér ekki við frekar en hvað annað,
sem menn segja um mig, á meðan ég get
haldið niðri ágóðahluta félaga míns.
En get ég það? Er hann ekki svo ræki-
lega tryggður, að hann fær allt sitt, þó að
ekki komi eyrir til skipta? I tíu ár hefi
ég brotið heilann um þessa spurningu.
Tvisvar hefi ég haldið, að ég væri orð-
inn vitskertur, — en aðeins haldið það.
I þriðja skipti veitist mér ekki sá lúxus, að
halda neitt um það efni. Ég hefi tvisvar
á ævinni horft inn í þann glórulausa þoku-
heim algerðs sinnuleysis, sem táknar upp-
lausn allra sjálfráðra hugsana, — en að-
eins horft þangað inn. Áreynslan verður
mér um megn í þriðja sinn.
I fyrsta skipti. —
Það var á Austurvelli fyrir framan
gamla Hótel Reykjavík.
Ég var tuttugu og f jögurra ára þá. Það
var heldur kaldan vordag. Ég var í gamla,
slitna yfirfrakkanum mínum og hafði brett
upp kragann. Það er rétt að geta þess, að
þá hét ég Arngrímur eins og nú, en var
Guðmundsson. Það stóð að minnsta kosti
á nafnspjaldinu, sem ég hafði látið prenta
og fest með teiknibólu á hurðina á dimmri
kompu, sem var skrifstofa mín, í gömlum
timburhjalli í Hafnarstræti. Því miður
brann húsið í eldsvoðanum 1915 eins og
Hótel Reykjavík gamla. Vörubirgðir Arn-
gríms Guðmundssonar brunnu með hjall-
inum, eintómt óseljanlegt skran, pantað
eftir dönskum verðlistum, sem í þá tíð
voru lífakkeri svo margra ungra manna
með: Grosserer á nafnspjaldinu. Bruninn
varð einn hyrningarsteinninn undir vel-
megun Arngríms Árvars & Co. Aðalhyrn-
ingarsteininn lagði meðeigandi minn.
Það er líka rétt að geta þess, að ég var
nýtrúlofaður. Það er sama, hvað hún hét,
— hún dó á öðru ári fyrirtækisins úr tær-
ingu. I þá daga leit ég á hjónabandið sem
æðsta stig mannlegrar hamingju. Ég hefi
verið einhleypur alla tíð, svo að ég þori
ekkert um þetta að segja nú orðið, en þá
var það efst í mér að kvænast, og kvænast
henni — stúlkunni minni. Við ætluðum að
gifta okkur þá um haustið, enda þótt ég
sæi fram á basl og bágindi. Ég var ungur
og trúði því, að maður gæti unnið sig upp
með seiglu og dugnaði, — trúði því fram
á síðustu stund. Sú stund var komin, þarna
á Austurvelli, — og þá mætti ég honum
— meðeiganda mínum.
Hönd var lögð á öxlina á mér og sagt
í heldur viðfeldnum málrómi: — Komið
þér sælir, Arngrímur.
Ég hrökk upp úr ömurlegum hugsunum.