Vikan - 17.02.1940, Blaðsíða 15

VIKAN, nr. 7, 1940
15
Meðeigandi. Framh. af bls. 7.
heldur nýlenduvörur frá Þýzkalandi. Þér
farið með næstu ferð Gullfoss til Kaup-
mannahafnar og þaðan til Hamborgar. Þér
hafið tíu þúsund krónur upp á vasann. —
— Hvaðan, má ég spyrja?
— Frá Trausta gamla, og ábyrgð bank-
ans fyrir farmi og leigu á norskum flutn-
ingadalli frá Hamborg.
Mig sundlaði. Það var ekki langur spotti
frá miðjum Austurvelli og að dyrunum á
Hótel Reykjavík, en mér fannst ég hafa
gengið óravegu með þessum kolvitlausa
náunga. Maðurinn var brjálaður, á því var
ekki minnsti efi. Það var blátt áfram hlægi-
legt að hugsa sér Trausta gamla veita mér
stórlán og bankaábyrgð eftir að hafa neit-
að mér um framlengingu á smávíxli. Sem
betur fer vorum við komnir að dyrunum á
Hótel Reykjavík.
— Þegar þér hafið talað við bankastjór-
ann, þá komið þér til mín. Ég bý hér á
hótelinu, herbergi nr. 11. Þá tölum við
nánar um firmað — en sem stendur hefi
ég ekki tíma til að ræða þetta frekar við
yður. — En eftir á að hyggja, tryggið þér
vörubirgðir yðar eins hátt og þér frekast
þorið. —
Hann var horfinn inn úr dyrunum.
Það sem eftir var dagsins var ég á skrif-
stofu minni innan um sjálfskeiðunga, hatt-
prjóna, úrfestar og annan verðlistavarn-
ing. Það var vit í því að kaupa tryggingu
á þessar vörubirgðir! Þó gerði ég það —
síðar um daginn — en hærra en tuttugu
þúsund þorði ég ekki. Iðgjaldið ætlaði ég að
greiða daginn eftir, ef ég þá ætti fyrir því.
Ef —.
Einhver fífldirfska hafði gripið mig. Ég'
var haldinn af óþolinmæði spákaupmanns-
ins. Eftir því sem á daginn leið varð mér
innanbrjósts eins og áhættuspilamanni,
sem setur allt á einn lit.
Daginn eftir fór ég að finna Trausta
gamla.
Hann leit ekki einu sinni upp þegar ég
kom inn. Hann bauð mér ekki sæti, en
þegar ég tjáði honum, að ég þyrfti að selja
bankanum tíu þúsund króna eiginvíxil með
vöruábyrgð og þyrfti þar að auki banka-
ábyrgð fyrir vörukaupum í Hamborg, þá
leit hann upp. Aldrei hefi ég séð andlits-
svip, þar sem reiði og undrun börðust jafn-
greinilega um yfirráðin. Hann hefir séð
fátið, sem á mig kom, því að hann stillti sig,
en sagði um leið og hann stóð upp, svo
kuldalega, að hrollur fór um mig allan:
— I gær báðuð þér um framlengingu á
þrjú hundruð króna víxli. Ef þér komið
hingað upp á grín, þá ætla ég að veita
sjálfum mér þá ánægju að fleygja yður
út með eigin hendi. —
Hann gerði sig líklegan til að fram-
kvæma áform sitt — og Trausti gamli var
jötunn að burðum. I varnarleysi mínu
þreif ég með báðum höndum ofan í kápu-
vasa mína, fann eitthvað hart og hand-
hægt í öðrum vasanum, kippti hendinni
upp og stundi jafnframt fram:
— Ég hélt þó, að meðeigandi minn hefði
talað víð yður í gær.
Báðir litum við jafnsnemma á það, sem
ég hélt á í hendinni.
Það var stórt og þungt cigarettuveski
úr skíru gulli með grænum smaragð á
lokinu. Eg rétti hendina fram til varnar,
en þá spratt lokið upp. Augnablik horfði
Trausti gamli til skiptis á gullveskið og
framan í mig.
— Þakka yður fyrir, ég reyki ekki, sagði
hann og sneri sér undan til að leyna brosi.
— Þér eruð einkennilegur náungi, hélt
hann áfram, — ekki uppvægur fyrir smá-
mununum. Hvað sögðust þér heita? Hann
sneri sér við og leit aftur á opið cigarettu-
veskið.
— Arngrímur Guðmundsson.
— Og félagi yðar?
Það stóð í mér. Ósjálfrátt rétti ég hend-
ina aftur fram.
— Hm. Ég skil. Óþarflega dýrt nafn-
spjald. Eiginlega hreinasta hégómagirni
að láta grafa firmanafn á slíkan skart-
grip. — Hann gekk aftur til sætis síns og
benti mér að setjast. Nú varð mér litið
innan á lokið á veskinu. Þar stóð skírum
stöf um:
— Arngrímur Árvar & Co.
Ég skildi það fyrst eins og Trausti
gamli: Arngrímur, Árvar & Co.
— Árvar, eiginlega mjög viðfeldið ætt-
arnafn, tautaði Trausti gamli. — Hvar hefi
ég heyrt það áður. Hávamál. Ár vas alda.
Eilífðarhljómur í nafninu. —
Ég orðlengi þetta ekki frekar. Áður en
ég fór hafði ég loforð Trausta gamla fyrir
láninu og góð orð um ábyrgðina eftir því,
hvernig kaupin gerðust í Hamborg.
En meðeigandi minn á Hótel Reykjavík ?
Ég snaraðist út úr bankanum og þvert
yfir götuna. Ég þurfti að skila manninum
aftur cigarettuveskinu. Sennilega hafði
hann stungið því í minn vasa í aðgæzlu-
leysi, þegar hann tók undir hendina á mér
á Austurvelli. Ég spurði eftir hr. Árvar
á herbergi nr. 11. Ekki til. Ég spurði eftir
Arngrími Árvar, ef ske kynni, að við vær-
um nafnar. Heldur ekki til. Ég lýsti með-
eiganda mínum í sjón og hátt. Höfuðhrist-
ing. Enginn því líkur maður á hótelinu.
Ég krafðist þess að fá að sjá herbergi nr.
11. Það var tómt. Ekki einu sinni sængur-
föt í rúminu.
Meðeigandi minn var horfinn.
Mér var innanbrjósts eins og manni, sem
fer yfir fljót og finnur allt í einu, að hann
er kominn út í strenginn á bullandi sund.
Ég beit á jaxlinn. Yfir skyldi ég. Ég lét
skrásetja firmað: Arngrímur, Árvar & Co.
Svo hlálegur er tíminn, að hann hefir máð
í burtu kommuna, og nú heiti ég Arn-
grímur Árvar.
Ég sigldi. Keypti vörur. Hlóð norskan
flutningadall í Hamborg. Skipið kom til
Reykjavíkur í ágústbyrjun 1914. Nokkrum
dögum síðar logaði öll Norðurálfa í ófriði.
Mér var hrósað fyrir dugnað. Trausti
gamli fékk hlutdeild í heiðrinum. Hann var
forsjálnismaður, sá gamli. Arngrímur Ár-
var & Co. græddi peninga. Við græddum
á öllu. Líka á brunanum mikla 1915. Þar
fóru verðlistavörurnar á einar tuttugu
þúsundir. Einu sinni keypti ég ull, keypti
ull í hverri einustu sveit á landinu. Ulhn
hlóðst að mér eins og snjóskriða. Ég kom
henni heilu og höldnu til Þjóðverja, þrátt
fyrir árvekni Bretans. Öskiljanlegt lán elti
alla mína verzlun. En til hvers að vera
að þylja upp gróðasögu Arngríms Árvars
& Co. ? Mér er raun að henni. Mér er ljós
hlutdeild meðeiganda míns.
Einhvern tíman fyrir æva löngu síðan
slokknaði ljós, sem hafði lýst mér. Það
var þegar stúlkan mín dó. Hún slokknaði
út af eins og ljós, sem fær enga næringu.
— Einkennilegt var, að hún þoldi aldrei
að sjá gullveskið í höndum mér. Hún sagði,
að steinninn á lokinu væri eins og grænt
kattarauga.
Svo liðu árin. Það hallaði undan fæti.
Arngrímur Árvar & Co. var farið að tapa
á einhvern óskiljanlegan hátt, tapa í stór-
um stíl. Alþingishátíðarárið kom.
Margir Vestur-Islendingar voru á ferð í
bænum.
Eina bjarta sumarnótt sat ég á skrif-
stofu minni löngu eftir lokunartíma.
Þá var barið að dyrum.
Ég áttaði mig ekki á því, að húsið var
harðlokað. Enginn gat barið að dyrum hjá
mér nema einhver starfsmaður, sem hafði
lykla. Ég sagði: — Kom inn.
Og hann kom inn. Meðeigandi minn. Ég
þekkti hann strax. Hann var orðinn full-
orðinslegri en þegar ég sá hann síðast, þó
ekki mikið fullorðinslegri en ég. Ameríku-
maðurinn leyndi sér ekki í framkomu hans
og fasi. Hann var jafnvel með vindilstúf á
milli gull-tannanna, en varirnar þunnu og
rauðu voru nú öskugráar.
— Well, sagði hann, —: loksins kem ég.
Ég sé, að þú þekkir mig. — Hann þúaði
mig að sið þeirra vestra.
Fyrst datt mér í hug að kannast ekki
við hann. Ef hann yrði ósvífinn, gæti ég
hringt á lögregluna og látið taka hann
fastan. Ég var Arngrímur Árvar. Hann
átti enga hlutdeild í firmanu nema ef til
vill í upphafinu. —
— Miklu veldur sá er upphafinu veldur,
segið þið hér heima, sagði hann glottandi.
Mér féll allur ketill í eld. Betra að koma
honum af sér með lagi. Ég mundi það nú,
að mér hafði virzt hann geðveikur á Aust-
urvelli forðum. Geðveikur var hann. Að
hlaupa í burt frá gróða Arngríms Árvars
& Co. til Ameríku. Fela sig þar í 16 ár.
Koma aftur eins og skollinn úr sauðar-
legg, Alþingishátíðarárið. Einhver taug var
þó í mannskrattanum. Ræktarsemi við
gamla landið? Mér varð þetta augljóst á
svipstundu og mér stóð enginn geigur af
þessum dularfulla náunga. Geðveikur? —
Jú, sumir geðveikir menn hafa þá gáfu að
geta lesið hugsanir annarra.
— Já, það er langt síðan við höfum
sézt, sagði ég glaðlega og bauð honum til
sætis.
Frh. á bls. 19.