Vikan - 01.08.1940, Qupperneq 12

12
VIKAN, nr. 31, 1940
Köttur rœðst á örn.
Ef ég ætti að greiða atkvæði um, hver
væri dásamlegasta skepna jarðar-
innar, þá gæfi ég hiklaust kettinum
mitt atkvæði. Það er ekki fyrir það, að
kötturinn sé svo tiltakanlega hár í lofti
eða framúrskarandi vitur, heldur það, að
kötturinn hefir í svo ríkum mæli þá eigin-
leika, sem hafa verið aflvakar lífsins og
lífsbaráttunnar frá örófi alda.
Kötturinn er göfugur og vitur, jafnhliða
því sem hann er grimmur og hugrakkur.
Sjálfstæðisþrá hans og eðlishvöt eru svo
sterk, að jafnvel maðurinn hefir aldrei get-
að brotið hana niður. Maðurinn, þetta full-
komnasta afsprengi efnisins, sem við
þekkjum, hefir lagt undir sig heiminn og
brotið hann til hlýðni við sig. Mennirnir
hafa getað kúgað hverir aðra og sveigt öfl
jarðar og lofts í sína þjónustu, en köttinn
hafa þeir aldrei getað bugað.
Hundurinn, þetta grimma og villta dýr,
hefir á vegum mannsins orðið algerður
þræll. Hann skríður að fótum þess, sem
ber hann, og hefir svo algerlega tapað sínu
eigin eðli, að hann deyr úr hungri, ef mað-
urinn sleppir hendi sinni af honum, enda
þykir manninum vænt um hundinn, eins
og flest sem hann getur haft algerlega á
sínu valdi.
Hvað segir svo maðurinn um köttinn, að
hann sé grimmt og blóðþyrst dýr og hon-
um sé aldrei trúandi. I þessum orðum felst
hin dulda gremja mannsins yfir því, að
kötturinn hagar sér algerlega eftir því,
hvernig við hann er breytt. Hann tekur
atlotum mannsins með blíðu, og er honum
trúr svo lengi sem maðurinn virðir rétt
hans, en lengur ekki. Aldrei er kisa í svo
góðu skapi, ef maður blakar hendi við
henni eða gengur á rétt hennar, að hún
rísi ekki öndverð með kjafti og klóm, al-
búin þess að fórna lífi og limum heldur en
láta kúga sig. Kisa getur hörfað af
kænsku en ekki af hræðslu, því að sjái hún
að flóttinn sé árangurslaus, þá býst hún
til vamar, þótt við ofurefli sé að etja, og
þurfi hún að láta lífið, þá selur hún það
svo háu verði sem hægt er.
Svona er kötturinn, og maðurinn getur
aldrei að fullu fellt sig við þetta, en kisa
veit að hún getur bjargað sér sjálf, og því
lætur hún engan bilbug á sér finna. Eru
margar sögur sagðar um hugprýði og
kænsku kattarins, en þeim er lítt haldið
á loft vegna þess, að við viljum undir niðri
ekki láta hann njóta sannmælis. Aftur á
móti viljum við alltaf ota hundinum fram
fyrir göfgi og viturleik, því að við erum
svo ánægðir yfir þrællyndi hans og fót-
þurrkuskap.
Til þess að þetta verði meira en formáli,
þá ætla ég að tilfæra eina sögú um kött,
sem ég heyrði þegar ég var drengur.
Pabbi sagði mér, að þegar hann var
unglingur í Fögruhlíð í Jökulsárhlíð, þá
hefði verið þar köttur einn mikill, sem ann-
álaður hefði verið fyrir veiðiskap og áræði.
Þegar fuglinn kom á vorin þá lagðist hann
að mestu út og drap margar fuglategundir,
sem menn höfðu aldrei vitað ketti leggja í,
því að sjaldnast leggjast þeir nema á smá-
fugla.’ Þegar haustaði og fugl fór að
minnka, þá gerðist hann ennþá áræðnari.
Hann sást þá oft skjala til við krumma,
en þar hitti skrattinn ömmu sína, og bar
krummi ávallt hærra hlut í þeim viðskipt-
um. — Haust eitt bar það til tíðinda, að
örn einn fór að venja komur sínar þangað
og sat tímum saman á kletti einum
skammt frá bænum. Menn veittu því at-
hygli, að kisa fór að gefa þessum nýja
gesti gætur. Fyrst hélt hún sig í hæfilegri
fjarlægð og athugaði málið, en fór svo að
færa sig nær. Veiðihugurinn óx og hún fór
að læðast spöl og spöl, rétta sig upp og
veifa skottinu tvo þrjá snúninga, svo að
sýnilegt var, að atlagan var í aðsigi.
Loks rann upp hinn stóri dagur að menn
sáu að kisu var alvara. Hún fikaði sig
áfram með föstum ásetningi þar til hún tók
stökk og dembdi sér yfir örninn. Örninn
vaknaði við vondan draum og hóf sig í
dauðans ofboði hátt í loft upp, en kisa hélt
fast svo lengi sem menn sáu til. Allir töldu
kisu af, og liðu svo nokkurir dagar, að
enginn varð nokkurs vísari um örlög þeirra
félaga. Svo var það einn morgun að kisa
er komin, en að ýmsu leyti breytt. Að ytra
útliti sást ekki mikið á henni, en hún var
svo dauf og lömuð, að hún hafði vart sinnu
á að éta. Um viðskipti hennar og arnarins
varð aldrei full-ljóst, en seinna um haustið
fannst dauður örn þar í sveitinni, og eftir
líkum að dæma töldu menn að þetta hefði
verið sá sami. Hvort sem það hefir verið
rétt eða ekki, þá er það áreiðanlegt, að
kisa hefir náð þannig tangarhaldi á ernin-
um, að hann hefir neyðst til að lækka
flugið, því að annars hefði kisa ekki kom-
izt lífs af.
Kisa lifði lengi eftir þetta, en lagði að
mestu niður fuglaveiðar og lagði þá ekki
nema í smáfugla. Þó kom það fyrir, að
menn sáu hana valgogga yfir mófugli, en
það gekk aldrei lengra en það, að hún hélt
sig í hæfilegri fjarlægð og veifaði skottinu
lítið eitt, en sleikti svo út um og sneri frá
og labbaði heim án frekari aðgerða.
Halldór Pétursson.
Þýzkur vísindamaður hefir búið til smá-
sjá, sem hann segir að geti stækkað 100000
sinnum, og er það geysimikil framför, því
að hámarkið var áður 3000 sinnum. —
Elektron-geislar eru notaðir í stað venju-
legra Ijósgeisla, til að lýsa upp það, sem
skoða á.
Eftir því sem franskur sérfræðingur í
húðsjúkdómum segir, hefir litarefnið
metyl-blátt reynzt vel í baráttunni við
holdsveikina. Hann segir, að það sé þrisvar
sinnum áhrifaríkara en chaulmoogra-olía,
sem notuð hefir verið hingað til. En litar-
efnið hefir hann galla, að húðin verður
blá á þeim bletti, sem sárið var.
*
Algengustu ættarnöfn í heiminum eru
Wong og Wang. Að minnsta kosti 150
milljónir Kínverja eða nálægt þriðji hver
Kínverji heita öðru hvoru þessu nafni.
Á fisksölutorginu í Grimsby, aðal fiskiveiða- og útgerðarborg Englands.