Vikan - 12.06.1941, Blaðsíða 4

4
VIKAN, nr. 24, 1941
SÁIIAI DAVIDSEI
»^ÖhOtyCVl, YYlítt ÍclYIcL !«
Vingjarnleg liggur ey við ey, eins
og litlar systur.“ Þannig hefir hið
látna skáld, Fr. Petersen, prófast-
ur, kveðið um Færeyjar. Þessi sömu orð
finna enn þá hljómgrunn með þjóðinni. En
jafn vingjarnlegar eru þær nú ekki alltaf.
Þó að golfstraumurinn leiki um eyjarnar,
veldur því lega þeirra í miðju Atlantshafi,
að stormar og stillur, brim og blíða skipt-
ast tíðar á við strendur þeirra en við Is-
land. En það var heldur ekki þetta, sem
skáldið hafði í huga, þegar hann talaði um
að eyjarnar væru vingjamlegar. Það er
hin landfræðilega afstaða þeirra hver til
annarar, sem hann á við. Þær liggja sam-
an, 17 eða 18 talsins', eins og litlar systur
á breiðum beð.
Eins og oft á sér stað með systur, þannig
er það líka með Færeyjar. Eyjarnar eru í
mörgu mjög ólíkar, ekki aðeins að útliti,
heldur einnig að lífi — skapgerð fólksins
ætti ég kannske heldur að segja.
Allar byggðir á eyjunum liggja út við
sjó, nema ein. Það er eins og J. Dahl
prófastur, eitt af góðskáldum okkar, kveð-
ur í ljóði sínu: „Havið sang yvir mær
vögguljóð, brimið meg ruraði í blund síðan
eg elski at ferðast á sjó til mína síðstu
stund. Síðar aldur, stríðu streymur um
Föroya land.“
Kall hafsins hljómar í eyrum næstum
hvers einasta Færeyings og seiðir hann
til sín aftur og aftur. Og á meðan sól rís
og rennur mun kall þess hljóma og stefna
mönnum til fundar í einingu fyrir velferð
þjóðarinnar, þó að þeir á öðrum sviðum
gangi hver sína götu og skipist í flokka.
Það er ekki sízt hið núverandi ástand, sem
fært hefir okkur heim sanninn um sann-
gildi orða skáldsins: „Havið sang . ..“
Það, sem skáldið þrátt fyrir allt hefir
ekki megnað, hefir hafið gert. Það hefir
mótað fólkið, sem býr við bylgjuslag þess,
mótað huga, hönd og hugsun. Kæmi það
nokkurn tíma fyrir, að barn yrði í heim-
inn borið með ár í hönd, hlyti það að verða
Færeyingur. Þess er nú naumast að vænta,
en samlíkingin á að sýna okkur þann ótví-
ræða sannleika, að hafið og Færeyingar
eru eitt. Allir eru þeir á einhvern hátt
bundnir hafinu og það hefir sett sinn svip
á þá kyn fram af kyni. En hafið er breyti-
legt og sá breytileiki orkar svo aftur á
mennina. Þaðan er vafalaust eitt af aðal-
einkennum Færeyinga komið. Þeir eru al-
vörugefnir, jafnvel í léttasta glensi og
gamni og ef til vill liggur þó að baki alvör-
unnar einlægt bros.
Færeyingar eru um 30,000. Það er ekki
mikill f jöldi, en þeir hafa verið nógu sterk-
ir til að varðveita líftaugina, móðurmálið.
Þetta er þó ekkert einsdæmi. Islendingar
hafa einnig gert það. En það merkileg-
asta við þetta er, á hvern hátt varðveizla
tungunnar hefir verið. Islendingar hafa
Föroya fólkaháskúli. Skólinn er við Þórshöfn og
forstöðumaður hans frá upphafi hefir verið Símun
av Skarði, sem er mörgum kunnur hér á landi.
sótt styrk sinn í hinar skráðu sagnir sínar
í baráttunni fyrir varðveizlu og endurreisn
tungunnar, en Færeyingar komust aldrei
svo langt að skrá sínar sögur, þær lifðu
aðeins á vörum fólksins, og á þann hátt
og með hinum svonefndu „kvöldsetur"
(sem er sama og kvöldvaka á íslenzku)
hefir þessi fámenna þjóð þrátt fyrir innri
og ytri mótstöðu megnað að varðveita og
hefja til vegs dýrmætustu eign þjóðarinn-
ar, ef til vill hægt, en þó með festu og
öryggi.
Færeyskan er skyldust máli því, sem tal-
að er í Vestur-Noregi og Islenzkunni. Tal-
málið er enn þá all dönskublandið og mál-
lýzkurnar eru margar, næstum því hver
einasta eyja hefir sinn talsmáta. Ritmálið
er enn þá í deiglunni. Það þarf tíma til
að þróast, svo að mýkt þess komi betur
fram. Til þess skortir okkur mjög auðugri
bókmenntir. Ef lestrarlöngunin væri eins
mikil hjá okkur í Færeyjum og hjá Is-
lendingum, mundi ekki líða á löngu, áður
en ritmálið stæði jafnfætis talmálinu..
Stjórnmálalífið er að mörgu leyti sér-
kennilegt í Færeyjum. Á þinginu, sem
heitir „Lögþing“ eru 24 fulltrúar úr þrem-
ur flokkum. „Folkaflokkurin“ (róttækur
sjálfstjórnarflokkur), „Sambandspartiet“
(íhaldsflokkur, vinveittur Dönum) og ný-
tilkomin samsteypa af hinum svonefnda
„gamla sjálfstjórnarflokki“ og „Social-
demokrötum“ (angi af flokki danskra
socialdemokrata). Segja má þó, að í raun
og veru sé ekki nema einn færeyskur
flokkur, Folkaflokkurin með Johannes
Paturson sem foringja.
Færeyjar eru prófastsdæmi, sem heyrir
undir Sjálandsbiskup. Prestarnir eru 11,
en af þeim eru aðeins 3 Færeyingar. Fær-
eyingar eru trúhneigðir, en áhrifagjamir
og Iáta gjarnan hrífast af nýjum trúar-
vakningum. Trúarlífið hefir þó beinzt inn
á eðlilegri brautir við það, að færeyskan
hefir fengið fótfestu irinan kirkjunnar.
Eyjunum er skipt í 6 sýslur, með jafn
mörgum sýslumönnum. Yfirmaður þeirra
er lögreglustjórinn í Þórshöfn. Dómarinn,
sem líka er kallaður héraðsdómari, hefir
aðsetur í Þórshöfn, og þar býr einnig amt-
maðurinn yfir eyjunum. Þessir þrír
embættismenn eru allir danskir.
Einangrunin hefir að ýmsu leyti sett
svip sinn á þjóðlíf Færeyinga. Þórshöfn
og aðrir stærstu bæirnir hafa þó í seinni
tíð fengið á sig meiri heimsblæ. Ef við
viljum kynnast ósnortnu færeysku þjóð-
lífi, verðum við að leita út í dreifbýlið og
smáþorpin. Byggðin Kirkjubö í nánd við
höfustaðinn er mjög rík af sögulegum
verðmætum. Aðrar byggðir eins og
Sunnbö og Koltur hafa varðveitt hver sín
sérkenni í færeysku menningar- og þjóð-
lífi.
Ég ætla að ljúka þessum hugleiðingum
mínum um föðurlandið með þeirri einlægu
ósk, að áður en langt um líði megi því
auðnast að veita hollum straumum frá um-
heiminum inn á heimili sín.
Myndin til vinstri:
Brenda Joyce, kvikmynda-
leikkona, og Owen Ward,
borgarritari í Los Angeles,
sjást hér með sælubros á
vör, þar sem þau koma út
úr St. Albans kirkjunni í
Hollywood, nýgefin saman í
heilagt hjónaband. Þau hafa
verið trúlofuð frá því hún
var fjórtán ára, og þau hafa
verið í Hollywood allan
þennan tíma!
IMýndin til hægri:
Þessir tveir ungu menn eru
Ameríkanar, sem tóku þátt
í spönsku borgarastyrjöld-
inni sem sjálfboðaliðar i
liði stjómarinnar. Þeir voru
teknir til fanga 1937, en
ekki látnir láusir fyrr en í
desember síðastliðinn. —
Myndin er tekin af þeim,
þegar þeir stigu á land í
Ameríku.