Vikan - 21.08.1941, Síða 3

VTKAN, nr. 34, 1941
3
Framhald af forsíðu.
íands til forna. Er hann manna fróðastnr nm
Grænland að fornu og nýju, og hefir iðu-
lega hvatt til þess, að vér Islendingar legð-
um áherzlu á að endurheimta rétt vorn í
Grænlandi með það fyrir augum að
hagnýta auðæfi landsins til láðs og
lagar. Fyrir þessi störf sín hefir
dr. Jón Dúason hlotið litlar vin-
sældir í Danmörku, en þar hefir
hann verið búsettur til skamms
tíma, er hann fluttist alfarinn út
hingað, til áð koma hinum tveim
miklu ritverkum sínum, ,,Land-
könnun og landnám Islendinga í
Vesturheimi“ og „Réttarstöðu
Grænlands", út á íslenzku. Það má
segja, að í þessum tveimur ritum
hans felist ævistarf mannsins, og
er trúlegt að þjóðhollir íslendingar
taki tveim höndum við jafn stór-
mannlegum skerf til sögu þjóðar-
innar. —
Hver fann Ameríku?
Fyrsta spurningin, sem vérleggj-
um fyrir dr. Jón Dúason er þessi:
Hver fann Ameríku fyrstur hvítra
manna?
— Vissulega, segir dr. Jón, heimsmynd,
sem braut í bág við hina fornu heimsmynd
í heiðnum sið og einnig við hina lærðu
heimsmynd miðaldanna. Það var knýjandi
nauðsyn landnámsmannanna á Grænlandi
að kanna norðurvegu og strandir þeirra
eylenda, sem þeir vissu vera norður, suð-
vestur og allt til norðvesturs af byggðum
þeirra. Eftir fund Vínlands árið 1000 juk-
ust landkönnunarferðir þessar og leiddu
heimsmynd Islendinga var í alla staði rétt
að því er tekur til norðurhvels jarðar, að
öðru leyti en því, að þeir hugðu sig komna
til Afríku, er þeir tóku land einhvers stað-
ar á amerískri strönd. Það er óhætt að
segja, að Columbusi hafi verið kunnugt um
„landahring“ íslendinga handan við höfin,
og það hafi eitt með öðru ýtt undir hann,
er hann lagði upp í sína frægu landaleit
og „fann“ Ameríku öðru sinni. Annars
SiglingaleiSir Vínlandsferðanna. Uppdrátturinn sýnir siglingaleið Bjama Herjólfssonar árið 986, Leifs Eiríks-
sonar árið 1000, Þorvalds Eiríkssonar, Þorsteins Eiríkssonar, Þorfinns Karls'efnis og Vínlandsskipa síðari tíma
— Um það er engum blöðum að fletta,
segir dr. Jón Dúason, það var Bjarni Herj-
ólfsson sonar-sonar-sonur íslenzks land-
námsmanns og í ætt við Ingólf Arnarson,
er fyrstur reisti varanlega byggð á Islandi.
Það var árið 986, eða 14 árum áður en
Leifr Eiríksson fór um þau hin sömu lönd,
er Bjarni hafði séð á siglingu sinni frá
íslandi til Grænlands. Hrakti Bjarna af leið
og kom hann fyrst í landsýn við New-
Foundland, en sigldi síðan norður með
Labrador og allt til Baffinslands, áður en
hann kæmist að leiðarlokum til Herjólfs-
ness á Grænlandi, þar sem faðir hans bjó.
Um þetta segir svo í Grænlendinga sögu:
„Þat er nú þessu næst, at Bjami Herjúlfs-
son kom utan af Grænlándi á fund Eiríks
jarls; ok tók jarl við honum vel. Sagði
Bjarni frá ferðum sínum, er hann hafði
lönd séð, ok þótti mönnum hann verit hafa
úforvitinn, er hann hafði ekki at segja af
þeim löndum, ok fékk hann af því nokkurt
ámæli. Bjarni gerðist.hirðmaður jarls, ok
fór út til Grænlands um sumarit eptir. Var
nú mikil umræða um landa leitan.“ — Þar
með var Ameríka ekki aðeins fundin, held-
ur var fundurinn einnig birtur og gerður
kunnur öllum hinum germanska heimi, því
einnig í þá daga flaug minni fiskisaga en
það, að fundin væri ný heimsálfa og að
heimsmynd Ásatrúarinnar væri alröng.
Islenzka heimsmyndin.
— Var þá að ræða um nýja heimsmynd
Islendinga eftir fund Ameríku?
brátt til íslenzks landnáms á austur- og
norðurströnd Ameríku. Islenzka heims-
myndin, sem byggðist á staðreyndum,
fegnum í siglingum Islendinga allt suður
á norðurströnd Suður-Ameríku, er þeir af
góðum ástæðum álitu vera áframhald af
norðvesturströnd Afríku, er lokaði Atlants-
hafinu að sunnan. Þessi ísl. heimsynd þótti
i Evrópu svo nýstárleg og merkileg, að hún
komst að nokkru inn í rit lærðra manna
á miðöldum og lá það þó engan veginn
laust fyrir, þar sem lærðir menn í þá tíð
sóttu allt sitt vit í rit Ptolemæusar. Þessi
voru landkönnunarferðir Islendinga fræg-
ar um allar jarðir á miðöldum. Til gamans
skal þess getið, að til er írsk saga, rituð
á latínu á 11. öld og nefnist „Navigation
brandani“, skáldsaga um sigling hins heil-
aga Brandans ábóta til Paradísar, og er
hún hreint og beint ekki annað en „plagiat"
af íslenzkri Vínlandsferðasögu.
Afkomendur í^lendinga
lifa í Grænlandi enn.
— En hvað varð af íslenzku landnáms-
mönnunum vestan hafs?
Heimsmynd lslending-a.
Landahringurinn.
(Norður-suðurlína er há-
degisbaugurinn um
Greenwich).
1 Bjarmaland. 2 Fjærra
Bjarmaland. 3—4 Græn-
land. 5 Suðurbotn. 6 Norð-
urbotn. 7 Hafsvelgir. 8.
Helluland. 9. Marklands-
botnar. 10 Markland. 11
Furðustrandir. 12. Straum-
fjörður. 13. Bjamey við
Markland. 14 „. .. botnar".
15 Vínlandsskagi = ,,nes þat
er norðr gekk af landinu".
16 Vinland. 17 Innhafið. 18.
ísland. 19. Nýjaland. 20.
Svalbarð. 21. Tröllabotn.
22—22 Uthafið (Hafið
rauða).