Vikan - 25.09.1941, Blaðsíða 10

10
VIKAN, nr. 39, 1941
imi
■ MIIIOtMaUlillUIIIMimilMllltlllMlrKMIMIIMIIMtM**.
Heimilið

Matseðillinn.
Tómatsúpa.
250 gr. hrísgrjón. 1% 1. vatn.
1% kg. tómatar. 2 1. kjötsoð.
1 laukur. Krydd.
Hrísgrjónin eru þvegin og skoluð í
sjóðandi vatni og soðin í iya 1. vatns.
Tómatarnir eru skomir í sundur og
soðnir ásamt lauknum og kryddinu
í 2 1. af kjötsoði. Þegar tómatarnir
eru orðnir vel soðnir, er blandað sam-
an úr báðum pottunum og síað í
gegn um fínt sáld. Súpunni er hellt
í pott og suðan látin koma upp og
þynnt með kjötsoði, þangað til hún
er hæfilega þykk. Litlar kjötbollur
eru hafðar í súpunni.
Kálfskjöts-„frikassé“.
2% kg. kálfskjöt. 60 gr. smjör.
40 gr. hveiti. Vatn. Salt.
Kjötið er höggvið í sundur og látið
í sjóðandi saltvatn. Soðið, þangað til
það er meyrt, í um það bil tvær
klukkustundir. Soðið er síað og kjöt-
ið skorið í hæfilega stór stykki. —
Smjörið er brætt, hveitinu bætt út í
og þynnt með % 1. af kjötsoðinu.
Síðan er það látið sjóða í fimm min-
útur. Þá er kjötinu bætt út í sósuna
og suðan látin koma upp aftur. Að
lokum er pétursselju og soðnu græn-
meti bætt út í.
Súkkulaðibúðingur.
375 gr. súkkulaði. 20 gr. mat-
arlím. % 1. mjólk, % 1. rjómi.
y2 teskeið vanilja.
Súkkulaðið, mjólkin og helmingur-
inn af matarlíminu er soðið saman.
Rjóminn er þeyttur, vaniljunni og því,
sem eftir var af matarlíminu og leyst
var upp í % dl. af vatni, er bætt
út í. Síðan er öllu hellt í mót og látið
stífna. Þegar búðingurinn er orðinn
vel hlaupinn, er honum hvolft á fat.
Uppskriftin nægir handa 10—12
manns.
»
Ungur sjúkiingur.
Gail Grochowski er tveggja mán-
aða gömul. Hún var skorin upp á
St. Vineent sjúkrahúsinu i Woreest-
er í Bandaríkjunum. Á myndinní sézt
hún ásamt Florence McRealy hjúkr-
unarkonu, sem er vongóð um, að litla
stúlkan ætli að lifa uppskurðinn af.
Húsráð.
gleymið ekki að hafa með yður sápu.
Það er óþægilegt að hafa ekki sápu,
þegar maður er orðinn óhreinn á
höndunum við ýmisleg útilegustörf.
Meðferð ungbarna.
Hönmdskiiliar
á ungbömum eru mjög tíðir og
margvislegir. — Hörund nýfæddra
bama er mjög fíngert og viðkvæmt,
og má þvi varla við neinu; það getur
meira að segja skaddast af munn-
vatni barnsins, hvað þá heldur þvagi
þess og saur. Þá vill það og þráfalt
koma fyrir, að mjólk gúlpast út úr
munni bamsins, út á vanga, ofan á
höku og háls, súmar þar og ertir
fingert hömndið, og enn geta tíðir
þvottar úr of heitu eða of köldu vatni
valdið skemmdum, ekki sízt ef höfð
er óvönduð sápa. Holdugum börnum
hættir við að svitna mikið, en mikill
og tíður sviti veikir hömndið; á
mörgum bömum verður hörundið oft
þurrt, í sér og því spmnguhætt. Þá
er og mörgum innvortis kvillum svo
háttað, einkum ýmsum maga- og
meltingarsjúkdómum, að áhrif þeirra
koma fram á hömndinu á ýmsan
hátt. Áður og fyrr meir var öllum
slíkum hömndskvillum ruglað sam-
an, og allt kallað afrifur eða húðleysi.
Og — úr því þetta vom ekki nema
afrifur, þá var öllu óhætt, því að
afrifur höfðu öll böm. En það er ekki
rétt, að láta sér standa á sama um
slíkt. Því er nú kennd hirðing ung-
bama, að ætlast er til, að unnt verði
að forða þeim frá slíkum kvillum ef
kostur er. Er þess þá fyrst að gæta,
að halda bamskroppnum vel hrein-
um, með þvottum eða böðum. — Sé
hömnd bamsins mjög viðkvæmt eða
eitthvað sérstaklega fíngert og rauð-
leitt, þá er ráð að láta úrsælding í
þvotta- eða lauga-vatnið (yz—1 kgr.
af hveitiúrsælding er soðið í % kl.st.
í 5 lítrum af vatni, og svo síað út í
laugina; sé baminu þvegið úr skál,
er haft að því skapi minna af þessu,
sem vatnið í skálinni er minna að
vöxtunum en laugavatnið). Skorpur
i hárssverðinum em bleyttar í soðnu
vatni, volgu, með örlitlu af sóda sam-
an við, sem svarar V100 á móts við
vatnið (1 partur af sóda í 100 parta
af vatni) og svo em lausu skorpum-
ar þurrkaðar af með grisjupjötlum,
vættum í hreinni bómolíu. Húðfell-
ingar (í lærkrikum og víðar) vilja
oft verða sárar og sviðamiklar og
jafnvel skinnlausar og vætlar stund-
um úr. Við þessu er höfð svokölluð
Pétursmold eða bamamold (algeng
norðanlands) eða eitthvert barnaduft
(talkum eða þvíl.), en ekki hveiti
eða kartöflumjöl, því að það vill
súma og gerir því illt verra. Þegar
búið er að strá duftinu á, er látinn
renningur af grisju niður i húðfell-
inguna, svo að barmamir leggist ekki
saman. Ef ekki lagast við þessar til-
raunir eftir nokkra daga, væri rétt
að leita læknisráða, því að eitthvað
gæti verið að annað, sem athuga
þyrfti, og orsök væri eða undirrót
hörandskvillans; væri þá afar nauð-
synlegt, að móðirin skýrði lækni ná-
kvæmlega frá matarhæfi bamsins og
meltingu (hægðum), því að vel gæti
verið, að þar væri að leita orsak-
anna til þessa leiða kvilla.
Krampaköst
koma ekki sjaldan fyrir á ung-
bömum, jafnvel allt fram á 3. ald-
ursár. Oftast koma slik krampaköst
allt í einu, svo að segja fyrirvara-
laust, og bamið getur verið al-frískt
að sjá og í beztu framför. Hitt er þó
tíðara, að athugul móðir hefir veitt
þvi eftirtekt, að bamið hefir verið
eitthvað órólegt um tíma, einhver
ókyrrð og óværð á því eða önugleiki
í skapi. Krampakastið sjálft getur
oft verið aðfaralítið: barnið starir
einkennilega, fær kannske kippi eða
drætti í munnvikin, deplar augunum
eða ranghvolfir þeim, og verður eins
og utan við sig allra snöggvast, en
nær sér strax aftur og verður allt
eins og það á að sér. Áftur er þetta
stundum á allt annan veg: barnið er
kannske að hljóða, en höfuðið kerrist
þá allt í einu aftur á við, barnið föln-
ar upp eða blánar í framan, stendur
á öndinni, og fær kippi í andlit og
axlir; svo heyrast eitt eða tvö and-
artök með sogi, og svo er allt i einu
sem ekkert hafi í skorizt, bamið
verður á svipstundu eins og það á
að sér að vera. Svona krampaköst
em kölluð væg, og em það í sjálfu
sér; þó em til krampaköst, sem haga
sér á svipaðan hátt, en standa lengur
yfir og eru nokkru ákafari, en á
mismunandi stigi, allt upp í stór
krampaflog; allur kroppurinn í ein-
um stokk, stífur eins og trédmmbur,
eða með sterkum rykkjum frá hæl
að lmakka og bamið meðvitundar-
laust langalengi. — Meðan á krampa-
flogunum stendur, þarf engra sér-
stakra aðgerða; bamið er lagt í rúm
og þess gætt að það komist ekki við;
sé það klætt, þegar krampinn tekur
það, skal losa fötin, einkum um háls-
mál og mitti; gott er að sem hljóð-
ast sé í kringum bamið og ekki
bjart, en þó gott loft í ríkum mæli.
-— En ef slíkum krampaköstum fylgir
hitasótt (um 39° C. og þar yfir), þá
skal baða eða lauga barnið í volgu
vatni (34° C.) í 10 mínútur, þurrka
kroppinn í snatri og vefja hann í
volg ullarteppi, og láta vera svo 1
klukkustund, en kaldan vatnsklút á
höfuðið á meðan og skipta oft um.
Rétt er að læknir skoði bamið, þegar
þess er kostur, til þess að komast að
því hvað valda muni krampanum og
koma í veg fyrir hann í framtíðinni,
ef hægt er. — Ginklofi, hinn háska-
legi stífkrampi á nýfæddum bömum,
kemur nú orðið varla fyrir, sem bet-
ur fer, og er það að þakka auknu
hreinlæti og betri meðferð á nafla-
stúfnum. Það þykir fullsannað, að
ginklofasýkillinn, sem lifir í moldu,
berist inn í naflasárið. — Byrjunar-
einkennin em þau, að barnið getur
ekki opnað munninn og því hvorki
tekið brjóstið né pelann; andlitið
verður einkennilegt, eins og storkið
eða steinmnnið (andlitsvöðvamir í
krampa). Síðar breiðast krampamir
út til allra vöðva líkamans. Annars
þýðir varla að lýsa sjúkdómnum nán-
ar; aðalatriðið er að vita, að senda
ber eftir lækni tafarlaust, þegar
fyrst ber á munnkrampanum, og láta
hann vita hvað að er, svo að hann
geti haft með sér það sem þarf (stif-
krampablóðvatn til innspýtingar).
Það er einasta lífsvonin, að innspýt-
ing takist snemma.