Vikan - 22.06.1944, Blaðsíða 13

VTKAN, nr. 25, 1944
13
| Dægrastytting |
1 =
*>4 milimilHHHIIWIIHHIHIHIIIIIIIII •IIIIMIIIIIIMIMMIIMMIIIIIIMNIMIIM^
Orðaþraut.
ÆLIR
PRlL
E YR A
T ARF
YNDI
V I T A
ö GUR
ARF A
S N A R
OPIÐ
Fyrir framan hvert þessara orða skal setja
einn staf, þannig, að séu þeir stafir lesnir ofan
frá og niðureftir, myndast nýtt orð og er það
titill á háttsettum hermönnum.
Sjá lausn á bls. 14.
„Fáðu mér beinið mitt, Gunna.“
Það er venja í sveitum að hafa ljós með sér á
vetrum í fjósið. Eru jafnaðarlega til þess höfð
ljósfæri þau, er kola (eða panna) heitir; er það
þunnt ílát og flatt, með skafti aftur úr mjóu,
sem sett er' inn í gat á einhverri f jósstoðinni, til
að bera birtu meðan verið er að athafna sig í
fjósinu. 1 kolunni logar á kveik og lýsi, og er hún
jafnan borin í fjósið með ljósinu logandi á í
hulstri nokkru, sem er til þess gert og ljósberi
heitir, og líkast er timburhúsi i lögun með hvöss-
um þakhornum; lítið og lágt op er haft neðst
við botninn á öðrum enda ljósberans, og þar er
kolunni rennt inn i, er ljós er borið i fjósið. Einn
vetur tók griðkona nokkur, er Guðrún hét og
var fjósakona á kirkjustað, það til bragðs, er
hún hafði týnt eða brotið fjóskoluna, að hún
hafði brot af hauskúpu af manni, sem komið
hafði upp úr kirkjugarði, fyrir kolu í fjósið, og
lét loga á henni. Ekki ber neitt á neinu fyrir það
allan veturinn fram yfir jól. En á gamlárs-kvöld,
er griðka þessi var búin að bera ljós í fjósið, og
hafði það, eins og hún var vön, i hauskúpubrot-
inu, var kallað á fjósgluggann til hennar og sagt:
„Fáðu mér beinið mitt, Gunna." Guðrun gjörði
sér lítið fyrir, tekur höfuðskelina eins og hún
var með ljósinu, fleygir henni á flórinn, treður
ofan á hana og segir: „Sæktu það þá, bölvaður."
Aðrir segja, að Guðrún hafi aðeins fleygt brotinu
af hauskúpunni þangað, sem henni heyrðist hljóð-
ið koma, en ekki troðið ofan á það. En hvort
heldur, sem var, varð stúlkunni ekkert meint við
þettfi. •
Gilitrutt.
Einu sinn bjó ungur bóndi austur undir Eyja-
fjöllum. Hann var ákafamaður mikill og starf-
samur. Þar yar sauðganga góð, sem hann var,
og átti bóndi margt fé. Hann var nýkvæntur,
þegar þessi saga gjörðist. Kona hans var ung,
en duglaus og dáðlaus. Hún nennti ekkert að
gjöra og skifti sér lítið af búinu. Þetta líkaði
bónda illa, en gat ekki að gjört. Eitt haust fékk
hann henni ull mikla og bað hana vinna hana til
vaðmála um veturinn, en konan tók ekki líflega
imdir það. Leið svo fram á vetur, að konan tók
ekki á ullinni, og ámálgaði þó þóndi það oft. Einu
sinni kemur kerling ein heldur stórskorin til kon-
unnar og bað hana að greiða eittiivað fyrir sér.
„Geturðu unnið nokkuð fyrir migístaðinn?‘'segir
konan. „Til er það,“ segir kerling, „eða hvað á
ég að vinna?“ „Ull til vaðmála," segir konan.
„Fáðu mér hana þá,“ segir kerling. Konan tekur
þá upp ákaflega stóran ullarpoka og fær henni.
Kerling tekur við sekknum, snarar honum á bak
sér og segir:
„Ég skal koma með voðina á sumardaginn
fyrsta." „Hvað viltu hafa i kaup?" segir konan.
„Það er nú ekki mikið," segir kerling. „Þú skalt
^»M«MMM»MMM»UMMMMIMNItMMMIMMMMIMMM*M«KIMMIMIMMMMIM*IMMIMMIM *r^
3 i
= x
I Vinsœlar kyikmyndaleikkonnr. j
[ Sænska leikkonan Signe Hasso er nú kom-
= in til Ameríku, og er hún farin að leika i
1 kvikmyndum þar.
I Diana Lynn, sem er ekki nema sautján ára i
i gömul, hefir þegar leikið i nokkrum kvik- \
| myndum.
segja mér nafn mitt í þriðju gátu, og erum við þá
sáttar." Konan játti því, og fer nú kerlmg í
burtu. Liður nú fram veturinn, og spyr bóndi hana
oft, hvar ullin sé. Hún segir hann það engu skipta,
en hann skuli fá hana á sumardaginn fyrsta.
Bóndi lét sér fátt um finnast, og liður nú fram
á útmánuði. Þá fer konan að hugsa um nafn
kerlingar, en sér engin ráð til þess að komast
eftir því. "Var ðhún-nú áhyggjufuil og hugsjúk
af þessu. Bóndi sér, að henni er brugðið og bað
hana að segja sér, hvað að henni gengi. Hún
sagði honum þá upp alla sögu. Varð þá bóndi
hræddur og segir, að nú hafi hún illa gjört; því
þetta muni tröll vera, sem ætli að taka hana.
Einu sinni seinna varð bónda gengið upp undir
fjallið, og kom hann á grjóthól einn stóran. Hann
var að hugsá um raunir sínar og vissi varla af
sér. Þá heyrist honum högg í hólnum. Hann
gengur á hljóðið og kemur að smugu einni. Sér
hann þá, hvar kona ein heldur stórvaxin situr að
vef. Hefir hún vefinn milli fóta sér og slær hann
mjög. Hún kvað fyrir munni sér þetta: „Hæ, hæ,
og hó, hó. Húsfreyja veit ei, hvað ég heiti; hæ, hæ,
og hó, hó. Gilitrutt heiti ég, hó, hó. Gilitrutt
heiti ég, hæ, hæ, og hó, hó.“ Þetta lét hún
alltaf ganga og slö vefinn i ákafa. Bóndinn varð
glaður við og þóttist vita, að þetta mundi vera
kerling sú, sem hafði fimdið konu hans um
haustið. Hann fer siðan heim og ritar hjá sér
á miða nafnið „Gilitrutt". Ekki lét hann konu
sína heyra það, og kom nú hinn siðasti vetrar-
dagur. Þá var húsfreyja mjög angurvær og fór
ekki í klæði sín um daginn. Bóndi kemur þá til
hennar og spyr, hvort hún viti nafn vinnukonu
sinnar. Hún kvað nei við, og segist nú ætla að
harma sig til dauða. Bóndi segir, að þess þurfi
nú ekki við og fékk henni blaðið með nafninu
á, og sagði henni upp alla sögu. Hún tók við
blaðinu og skalf af hræðslu, því hún óttaðist, að
nafnið kynni að vera rangt. Biður hún bónda sinn
að vera hjá sér, þegar kerling komi. Hann segir
„nei, og varstu ein 1 ráðum þegar þú fékkst
henni ullina, svo það er bezt, að þú gjaldir
ein kaupið.“ Fer hann burtu síðan. Nú kemur
sumardagurinn fyrsti, og lá konan ein I rúmi
sínu, en enginn maður annar var i bænum. Heyrir
hún þá dunur miklar og undirgang, og kemur
þar kerling og er nú ekki frýnileg. Hún snarar
inn á gólfið vaðmálsstranga miklum og segir:
„Hvað heiti ég nú, hvað heiti ég nú?" Konan var
nær dauða en lifi af ótta og segir: „Signý?"
„Það heiti ég, það heiti ég, og gettu aftur, hús-
freyja," segir kerling. „Ása," segir hún. „Það
heiti ég, það heiti ég, og gettu enn, húsfreyja!"
„Ekki vænti ég, að þú heitir Gilitrutt?" segir þá
konan. Kerlingunni varð svo bilt við þetta, að
hún datt kylliflöt niður á gólfið, og varð þá
skellur mikill. Rís hún upp síðan, fór burtu og
sást aldrei síðan. Konan varð nú fegnari, en frá
megi segja, yfir því, að hún slapp frá óvætti
þesssum með svo góðu móti og varð nú öll önnur.
Gjörðist hún nú iðjusöm og stjórnsöm og vann
æ siðan sjálf ull sina.
Vöggukvæði.
Sofðu nú sælin
og sofðu nú vel.
Sofðu eins og Kordiá,
undir vængjum Maríá.
Krossinn helgi lýsi þér
með öllum sínum ljósum,
hvers helgidóm vér hrósum.
Dilli þér nú Drúþíus ög Pálma
syngi yfir þér serimon og sálma.
Maríu vögguljóð.
Sof þú ég unni þér;
allir helgir þjóni þér.
Pétur og Páll á Rómi
hjálpi þér á dómi
og sú hin mildasta méer,
sem marga bæn af guði fær.
Sancta Maria sé þér holl,
sú er betri en rautt grull.
Hvar sem þú reikar á landi,
signi þig og svæfi
sjálfur guð og heilagur andl
Frá Kálfi Arnásyiii.
Þegar Kálfur Ámason var i Svartaskóla, er
það sagt, að hann hafi gefið sig kölska. fcn þegar
hann var kominn aftur til Islands, vildi hann
fyrir aila muni losnast við þetta loforð sitt, en
vissi ekki, hvernig hann ætti að fara að því.
Hann tekur það þó til ráðs, að hann fór að hitta
Sæmund fróða og biður hann að ráða úr þessu
vandkvæði sínu. Sæmúndur réð honujn, að hann
skyldi ala tarfkálf og nefna hann Árna, síðan
skyldi hann-ala annan kálf undan þessu nauti og
kalla hann Kálf og „sé það Kálfur Ámason".
Kálfur gjörir þetta, sem Sæmundur hefir honum
ráð til kennt. En nokkru eftir kemur Kölski og
segist vilja fá Kálf Ámason. Kálfur Ségir, að
svo skyldi vera; tekur hann þá kálfinn, er hann
hafði alið, fær hann Kölska og segir: „Þarna
hefir þú Kálf Ámason." Kölski gat ekki gengið á
móti því, en þótti ekki haldið við sig loforðið og
varð þó að láta sér það líka, að hann hafði ekki
meira af Kálfi Ámasyni, er dó í góðri elli.