Vikan - 02.01.1947, Blaðsíða 3

YIKAN, nr. 1, 1947
3
EG MAN ÞA TIÐ
Á annan í jóluin hafði Leikfélag Reykja-
víkur frumsýningu á Ég man þá tíð (Ah,
Wilderness), gamanleik í þrem þáttum
eftir Eugene O’NeiftVí þýðingu Boga Ólafs-
sonar, en leikstjóri er Indriði Waage.
Eugene O’Neill er af írskum ættum,
fæddur 16. okt. 1888, í gistihúsi, þar sem
nú er Times Square 1 New York, sonur
James O’Neill, sem var frægur, róman-
tískur leikari, er ferðaðist með umferða-
leikflokk árum saman og lék alltaf sama
leikinn, Greifann af Monte Christó. Eugene
O’Neill fór sjö ára gamall í kaþólskan
skóla, svo í liðsforingjaskóla, menntaskóla
og háskóla, en úr háskólanum er sagt, að
hann hafi verið rekinn eftir eins árs dvöl,
en það var árið 1907. Hann kvæntist 1909,
áður en hann fór í gullleit til Mið-Ameríku.
Gull fann hann ekki, en þótti ferðin
skemmtileg. Faðir hans kostaði hann, þvi
að hann var efnaður og vildi allt fyrir son
sinn gera. Um þessar mundir fór hann
háseti á farmskipi til New York og kynnt-
ist þá fyrst sjómannalífinu, sem hefir haft
mikil áhrif á leikrit hans.
I leikskránni er grein um O’Neill, eftir
Guðm. G. Hagalín, og segir þar m. a.:
„Árið 1910 réðst hann á norskt seglskip,
er fór til Argentínu, og þar á gufuskip,
sem flutti nautgripi til Suður-Afríku. Árið
eftir kom hann á ný til New York, lifði þar
hundalífi og réðst svo á skip til Southamp-
ton í Bretlandi. Þegar hann kom úr þeirri
för, rakst hann á föður sinn og leikflokk
hans í New Orleans og gerðist leikari í
flokknum. En brátt sagði leikstjórinn, að
hann væri óánægður með frammistöðu
sonar síns, og Eugene sagði þá fyrir sitt
leyti, áð ekki væri hann síður óánægður
með hið heittelskaða leikrit Greifann af
Monte Christó. Þar með var lokið leikara-
störfum hins verðandi stórskálds, en nú
fékk hann stöðu sem blaðamaður í borg-
inni New London. Þar naut hann vinsælda
og aðdáunar, og er ekki gott að segja,
Úr Ieiknum „Úg' man þá tíð“,
eftir Eugene O’Neill. Talið frá
vinstri: Þóra Borg Einarsson
sem Lilly, systir Nat Millers
blaðaútgefanda, Amdís Björns-
dóttir sem Essie, kona Nats,
Brynjólfur Jóhannesson sem
Sid Davis blaðamaður, bróðir
Essie, Þorgrímur Einarsson
sem Arthur, sonur Millershjón-
anna, Valur Gíslason sem Nat
Miller, Margrét Magnúsdóttir
sem Mildred, dóttir Millers-
hjónanna og Róbert Arnfinns-
son sem Richard, sonur Mill-
ershjónanna. (Ljósm. Vignir).
hvernig farið hefði, ef berklabakteríur
hefðu ekki gerzt nokkuð umsvifamiklar í
lungum hins velþokkaða blaðamanns. Um
jólaleytið 1912 varð hann að fara á heilsu-
hæli — og þar velti hann mjög fyrir sér
vandamálum lífsins yfirleitt og viðhorfun-
um í sínu eigin lífi...“ 1914 kom út fyrsta
bók O’Neills, nokkrir leikþættir. Um sömu
mundir kostaði faðir hans hann í frægan
skóla, þar sem kennd var leikritagerð. Það
fyrsta, sem leikið var eftir O’Neill, var
einþáttungurinn Austur um haf með farm
til Southampton. Það var sýnt í gömlu
fiskhúsi af leikfélagi áhugamanna og þó
er talið, að með þeirri sýningu hef jist nýtt
tímabil í sögu amerískrar leikritagerðar
og leiklistar.
Með þessum leikflokki fór O’Neill til
New York „og þar var leigt gamalt hest-
hús. Á örlitlu leiksviði í hesthúsi þessu
voru leikin ýms leikrit eftir O’Neill, og
leikhúsgestir sátu á hörðum trébekkjum.
Hann komst einnig 1 samband við annað
leikfélag áhugamanna, og kallaði það sig
Leikfélag Washington Square. Það lék eft-
ir hann nokkur smáleikrit. Félög sem þessi
voru mörg í Bandaríkjunum og voru þau
eins konar Leikfélag Reykjavíkur að því
leyti, að í þeim störfuðu einungis þeir
Viihjálmur Finsen sendiherra
Framhald af forsíðu.
Á þessum árum stundaði Finsen líka
blaðamensku. Árið 1913 lét hann af störf-
um hjá Marconifélaginu og 2. nóv. sama
ár stofnaði hann Morgunblaðið, í félagi við
Ólaf Björnsson, ritstjóra ísafoldar. Þeir
seldu bæði blöðin 1. júlí 1919, en Finsen
var ritstjóri Morgunblaðsins til 1. jan.
1922. Þá fluttist hann til Noregs og gerð-
ist blaðamaður við „Tidens Tegn“ í Osló,
þar til 1934, að ríkisstjóm íslands bað
hann að taka að sér stöðu sem attache við
dönsku sendisveitina í Osló. 18. júlí 1940
ráku Þjóðverjar hann úr landi og gáfu
honum 36 tíma frest til að pakka dóti
sínu og korqa sér burt. Fór hann þá fyrst
til Kaupmannahafnar og komst í samband
við ísl. ríkisstjórnina fyrir atbeina sænsku
sendisveitarinnar og var honum þá falið
að halda til Stokkhólms og stofna þar
sendiráð og þar hefir hann verið sendi-
fulltrúi síðan, en var skipaður sendiherra
í október í haust.
Það var mikið starf að vera sendifulltrúi
í Stokkhólmi á stríðsárunum, því að óskap-
legur f jöldi mála fór um sendiráðið. Greiða
varð fyrir viðskiptum, sem námu 60—70
millj. ísl. kr., bæði í þágu ríkisins og ýmsra
stofnana. Eins var það mikið verk og oft
erfitt en ánægjulegt að koma kveðjum
milli ættingja og vina heima og erlendis,
en það starf sendiráðsins mun hafa glatt
f jölda manns hér og úti í heimi, og marg-
ur þakklætisvottur verið sýndur fyrir
það.
Sjö ár munu nú liðin frá því, að Vil-
hjálmur Finsen var hér heima síðast, en að
öllum líkindum mun hann hverfa út aftur
um miðjan janúar.
menn, sem höfðu áhuga á leiklist — en
ýmist stunduðu önnur störf eða drógu
fram lífið á einhverju, sem til féll, vildu
flest til vinna að geta helgað sig leiklist-
inni, og mörgum var þeim það sama í hug,
að styðja að sköpun nýrrar leikritagerð-
ar, sem tæki til meðferðar ný viðfangs-
efni . . .“, segir Hagalín ennfremur í áð-
urnefndri grein.
Fyrsta leikrit O’Neill, sem ekki er ein-
þáttungur, var Beyond the Horizon (Utan
við sjóndeildarhringinn). Það var leikið
1920 og gefið út líka. Því var vel fagnað
og fyrir það fékk hann Pulitzer-verðlaun-
in, þau bókmenntaverðlaun Bandaríkj-
anna, sem mest þykir til koma, „og upp
frá þessu jókst fé og frægð Eugene
O’Neills, svo að hann þurfti sízt á því að
halda,að gamli James O’Neill styrkti hann.
En gamli maðurinn, sem aldrei hafði geng-
ið af trúnni á þennan frámunalega fagur-
eyga og sérkennilega son sinn, lifði það, að
sjá Utan við sjóndeildarhringinn leikið og
að sonur hans fengi Pulitzer-verðlaunin.
Sú saga er sögð, að þá er hann frétti um
verðlaunin, hafi hann risið úr sæti sínu og
sagt brosandi, en þó með tárin í augunum:
„Nú skal ég glaður deyja — en það er bara
svo indælt að lifa.“
Leiksýningin í Iðnó á annan jóladag
heppnaðist mjög vel og stóðu ,,gömlu“
leikararnir sig, eins og vænta mátti, ágæt-
lega (Arndís, Brynjólfur, Valur, Þóra), en
sérstaka athygh vakti leikur Roberts Arn-
finnssonar í hlutverki Richards, sonar
Millers blaðaútgefanda. Það var að mörgu
leyti erfitt og lítill vandi að eyðileggja það
í meðförunum, en því meiri vandi að gera
þessu hlutverki jafngóð skil og Robert
gerði, þegar þess er gætt, að hann er til-
tölulega nýr á leiksviði.
Mörg atriði eru bráðskemmtileg í leikn-
um og tilsvörin hnyttin og hnitmiðuð, og
var sýningin öll mjög ánægjuleg.