Vikan - 20.10.1995, Qupperneq 12

<
00
LLJ
X
o
LU
o
GEÐRÆN VANDAMÁL BARNA OG UNGLINGA:
ILLA SYNILEGT,
... EN ALGENGARA EN MARGIR HALDA
Margir hafa tilhneigingu til aö tengja geöræn vandamál fullorönum, kannski
vegna þess að mörg þeirra má rekja til upplifunar sem hefur átt langan
aödraganda og koma fyrst fram þegar einstaklingurinn er oröinn fullþroska en
geðræn vandamál hrjá ekki síöur okkar yngri meðsystkini.
Til aö skyggnast inn í veröld þeirra ræddi blaðamaður Vikunnar viö Valgeröi
Baldursdóttur, lækni og sérfræöing í barna og unglingageðlækningum, en hún
hefur starfaö bæöi hér heima og erlendis, á deildum sem tilheyra hennar
sérgrein ásamt fulloröinsgeödeildum.
Mjög erfitt er að
meta hvort þess-
um vandamálum
fari fjölgandi en erfitt er aö
fylgjast með breytingu á eðli
þeirra því þau eru það sem
segja má mjög missýnileg á
mismunandi tímum.“ segir
Valgerður. „Mörg atriði koma
þar við sögu og má til dæmis
nefna þol foreldra gagnvart
vandkvæðum í hegðun
barna sinna. Þegar þeir eru
undir miklu álagi virðist sem
þolið verði minna og vanda-
málið komi fyrr upp á yfir-
borðið.
Mitt starf spannar stórt
2 svið en við þurfum að gera
cQ okkur grein fyrir lífi barnanna
•; í heild sinni. Fyrst þarf að
^ skoða upplag og eðli barns-
co ins, tilfinningalegan, félags-
'O legan og vitrænan þroska og
^ síðan þær aðstæður sem
~Z_ barnið býr við og tengsl þess
O við þær. Ef einn eða fleiri af
co þessum þáttum virðist ekki
^2 vera í lagi, þarf að komast
að því hvað veldur og stuðla
— að því að ráða bót á vandan-
qc um.
m Starfssvið barnageðlækna
Z getur náð allt frá nýfæddum
Z börnum og upp úr. Það kann
llj kannski að hljóma einkenni-
co lega í eyrum sumra að
barnageðlæknar sinni börn-
O um á vökudeildum, en slfkt
gerist vfða erlendis. Slík
fZ vinna beinist þó ekki aðeins
að börnunum beint, heldur
i— að því að skapa þeim sem
ákjósanlegust skilyrði, ásamt
því að styðja við bakið á for-
eldrum og starfsfólki deild-
anna, til að þau geti tekist
sem best á við þann vanda
sem steðjar að. Ekki má
samt gleyma öðrum faghóp-
um sem leggja þessum mál-
um ómetaniegt lið.“
„Kannski eigum viö einfald-
lega eftir aö læra aö lifa Iffi
okkar í borgarsamfélagi,“
segir Valgeröur Baldursdótt-
ir læknir og sérfræöingur í
unglingageölækningum í
viötali viö Vikuna.
TENGSL VIÐ
FORELDRA MIKILVÆG
„Það er stórt atriði að vita
við hvers konar skilyrði barn-
ið lifir og auk þess hvernig
það sjálft er í stakk búið til að
takast á við líf sitt. Það geta
verið margar ástæður fyrir
því að líf barnsins truflist á
einhvern hátt og þar kemur
sérmenntað fólk til skjalanna
til að komast að þvi hver
truflunin er. Það eru þá eink-
um barnageðlæknar og sál-
fræðingar, ásamt fleiri fag-
hópum, sem taka að sér slík
verkefni þar sem athuga og
styðja þarf alla hlutaðeigandi.
Eitt það almikilvægasta í
þroska barna eru tilfinninga-
tengslin milli barna og for-
eldra og þau myndast strax
á fyrstu mánuðunum í ævi
barnsins. Hægt er að sjá
mjög snemma ef ekki hafa
myndast örugg og góð
tengsl og það er í raun það
sem við erum að vinna með
í mjög mörgum tilfellum.
Læknar og hjúkrunarfræð-
ingar í ungbarnaeftirliti eru
oft þeir aðilar sem eru fyrstir
til að skynja að einhverju sé
ábótavant, en því miður eru
möguleikarnir litlir hér á landi
til að fylgja slíku eftir.
Geðræn vandamál barna
eru mun algengari en flestir
gera sér grein fyrir en eru
aftur á móti oft augljós fyrir
fólk menntað í þessum fræð-
um, því á fyrstu æviárum
barnsins er svörun þess við
álagi mjög greinileg í flestum
tilvikum. Algeng orsök vand-
kvæða hjá ungum börnum er
sú að foreldrarnir geta ekki
veitt börnunum allt það sem
þau hafa þörf fyrir og þá oft á
tfðum sökum mikils álags.
Þegar barn er um eins árs
er oftast hægt að sjá hvort
það fær fullnægjandi svörun
frá foreldrunum. Eitt það
mikilvægasta f lífi þess er að
það geti treyst á styðjandi
viðbrögð foreldranna ef eitt-
hvað bjátar á. Nokkuð al-
gengt er að barn geti ekki
treyst á t.d. huggun foreldra
þegar á þarf að halda en í
versta falli getur það hent að
barnið hreinlega dragi sig til
baka og leiti þá ekki eftir
neinum samskiptum við þá.
Það tengslamynstur sem
þannig hefur myndast um
eins árs aldur helst iðulega
allt til fullorðinsára, nema
eitthvað sérstakt komi til.
Það sem getur haft áhrif á
þetta mynstur er ef foreldrið
tekst á við sín tengslavand-
kvæði meðan á uppeldinu
stendur. Þau tilfinninga-
tengsl sem foreldrar mynda
við barnið sitt eru því mjög
mikilvæg þrátt fyrir að barnið
sé ungt að árum.
Það sem má sjá á vett-
vangi þegar verið er að
kanna þessi tengsl, er að
þegar eitthvað kemur upp á
hleypur barn sem hefur góð
tengsl við foreldra sína til
þeirra, en hin sem hafa þau
ekki hlaupa jafnvel út í horn.
Fræðimenn á þessu sviði
hafa komist að því að fyrstu
þrjú árin í ævi barnsins eru
þau mikilvægustu i mótun
persónuleikans."
SKREIÐ UNDIR RÚM
ÞANGAÐ TIL EINHVER
KOM HEIM
„Það er mikilvægt að upp-
eldið sé í réttum farvegi
12 VIKAN