Vikan - 27.06.2000, Blaðsíða 14

Skylda okkar að veita meðferð
Gerendur kynferðislegs ofbeldis eru oft börn og ungmenni
Samtökin Barnaheíll hafa undan-
farin ár unnið að foruörnum gegn
kynferðislegu ofbeldí á börnum.
Nýtt samstarfsuerkefni Barna-
heilla og aðildarsamtaka Saue
the Chíidren í Európu snýst um að
draga athygli að stöðu ungra
gerenda kynferðislegs ofbeldis
sem og mikíluægi meðferðar uið
þeirra hæfi. Þetta er mjög brýnt,
ekki síst í ijósi þess að kannanir
hafa sýnt að um fjórðungur ger-
enda í kynferðisbrotamálum er
átján ára eða yngri. Sueinbjörg
Pálsdóttir. uerkefnisstjóri, hefur
sínnt þessu mikiluæga starfi fyrir
Barnaheill og hún segir að margt
bendi auk þess til þess að þuí
yngri sem gerendur séu þegar
þeir fái meðferð þuí líklegri sé
hún til að skila árangri.
„International Save the Children
er bandalag 27 samtaka frá jafn-
mörgum löndum sem starfa vítt
og breytt um heiminn," segir
Sveinbjörg. „Barnaheill er aðili
að þessum alþjóðasamtökum og
öll hafa samtökin það að mark-
miði að vinna á einn eða annan
o hátt að bættum hag barna m.a.
w með því að stuðla að fullum
« mannréttindum þeirra. Barna-
^ sáttmálinn, eða samningur Sam-
=> einuðu þjóðanna um réttindi
“ barnsins, er sá hugmyndafræði-
m legi grunnur sem samtökin
^ byggja starf sitt á.
13 Save the Children hefur lengi
barist gegn kynferðislegu ofbeldi
■o ábörnumogvorusamtökinm.a.
5, í lykilhlutverki í skipulagningu
£ fyrstu heimsráðstefnunnar um
■o barnavændþbarnaklámogsöluá
IT börnum í gróðaskyni, sem hald-
in var í Stokkhólmi í ágúst 1996.
A þeirri ráðstefnu var ákveðið að
aðildarsamtök International
Save the Children sæktu um fjár-
hagstuðning til Daphne-áætlun-
ar Evrópusambandsins til að
vinna að samstarfsverkefni á
þessu sviði sem var gert árið
1998. I því verkefni var annars
vegar lögð megináhersla á að
skapa vettvang fræðslu og um-
ræðu um kynferðislegt ofbeldi
gegn börnum undir yfirskriftinni
„Secrets that Destroy“ og hins
vegar að safna saman fræðslu- og
upplýsingaefni sem notað er í
forvarnarstarfi og leitast við að
meta árangur þess. Bar sá hluti
yfirskriftina „Vision and Rea-
lity.“
Samstarfsverkefnið frá 1998
jók til muna þekkingu og skilning
samtakanna á kynferðislegu of-
beldi gegn börnum en ein mikil-
væg niðurstaða þess var sú stað-
reynd að gerendur kynferðislegs
ofbeldis eru oft börn og ung-
menni undir átján ára aldri. Ýms-
ar rannsóknir sýndu að allt að
30% gerenda voru undir átján
ára aldri og enn aðrar sýndu að
50% fullorðinna gerenda höfðu
framið sitt fyrsta ofbeldisverk
áður en þeir náðu átján ára aldri.
Sálfræðingar hjá Save Ihe
Children í Svíþjóð, sem vinna að
meðferð drengja er sætt hafa
kynferðislegu ofbeldi, sögðu að
úr hópi um 100 drengja, sem leit-
að höfðu til þeirra voru 22 beitt-
ir ofbeldi af ungmennum undir
átján ára aldri. Einnig var það
mat þeirra að ofbeldið af þeirra
hálfu væri mun grófara en þegar
um fullorðna gerendur var að
ræða.
Meiri þekking fæst með
alÞjóolegum skoðana-
skiptum
„Niðurstöður samstarfsverk-
efnisins leiddu einnig í ljós að
takmörkuð þekking og reynsla
var fyrir hendi í þátttökulöndun-
um á meðferð fyrir unga gerend-
ur. í Evrópu. Kanada og Banda-
ríkjunum eru reknar meðferðar-
stofnanir fyrir þennan hóp ung-
menna en það var mat þeirra er
að verkefninu stóðu að þær
hefðu ekki nægilegt samband sín
á milli. Save the Children sam-
tökin ákváðu því að halda áfram
samstarfi á þessu sviði enda
reynslan góð frá fyrra verkefni.
Markmið hins nýja verkefnis
er tvíþætt. í fyrsta lagi að draga
upp skýra mynd af stöðu ungra
gerenda í þátttökulöndunum og
vekja athygli á henni. í öðru lagi
að kalla saman fagfólk sem kem-
ur að meðferð ungra gerenda í
löndunum og skapa vettvang þar
sem það getur miðlað af reynslu
sinni og þekkingu, en veita einnig
fræðslu af hálfu mjög reyndra
sérfræðinga á þessu sviði. Auk
fólks frá íslandi taka þátt í sam-
starfsverkefninu fólk frá Svíþjóð,
Danmörku, Noregi og Spáni.
Myndaðir voru vinnuhópar í
öllum löndunum fimm og ís-
lensku þátttakendurnir hittust
fyrst á vinnufundi hér heima og
skiptu með sér verkum til að fá
heillega mynd af ástandinu hér.
I vor fórum við svo á námskeið í
Madrid þar sem margir erlendir
sérfræðingar héldu fyrirlestra en
einnig var unnið í umræðuhóp-
um. Margir er starfa við meðferð
ungra gerenda hitta tiltölulega
lítinn hóp einstaklinga sem hefur
það í för með sér að hægt geng-
ur að öðlast nægilega reynslu og
dýpri þekkingu á hegðun ger-
enda. Alþjóðleg skoðanaskipti
og samstarf á þessu sviði stuðla
meðal annars að því að hægt er
að kanna stærri hóp en ella.
Ein af niðurstöðum nám-
skeiðsins var að við höfum skyld-
um að gegna gagnvart ungum
gerendum. Okkur ber, sam-
kvæmt barnasáttmála Samein-
uðu þjóðanna, að tryggja börn-
um viðeigandi meðferð þegar
þau þurfa hennar með. Þá á ég
ekki við að ungir gerendur eigi að
vera undanþegnir refsingu, alls
ekki. En ekki má gleyma að þeir
eiga rétt á aðstoð. Það kom fram
í máli sérfræðinga á námskeiðinu
að margir gerendur hafa sjálfir
sætt kynferðislegu ofbeldi eða
alist upp við annars konar ofbeldi
og alvarlega vanrækslu. Á nám-
skeiðinu í Madrid var reynt að
skoða málið út frá mörgum sjón-
arhornum og með tilliti til að-
stæðna hér á landi. í framhaldi
af námskeiðinu var síðan ákveð-
ið að boða til málstofu þar sem
miðlað var til fagfólks upplýsing-
um um stöðu mála hér og þeim
hugmyndum sem komu upp í
Madrid.“
Ríkinu ber að sjá til Dess
að hægt sé að veita við-
eigandi meðferð
Þátttakendur í íslenska vinnu-
hópnum eru Bragi Guðbrands-
son, forstjóri Barnaverndarstofu,
Hrefna Olafsdóttir og Karl Mar-
ínósson, félagsráðgjafar hjá
Barna- og unglingageðdeild
Landspítalans, Dr. Jón Friðrik
Sigurðsson, sálfræðingur hjá
Fangelsismálastofnun, Olöf Ásta
Faresveit, uppeldis- og afbrota-
fræðingur á Stuðlum og Þorgeir
Magnússon, sálfræðingur frá Fé-
lagsþjónustunni í Reykjavík. ís-
lensku þátttakendurnir hafa all-
ir komið að málum ungra ger-
enda í starfi sínu og þekkja vel
til þess sem hér er efst á baugi.
Hefur ungum gerendum í kyn-
ferðisbrotamálum þá ekki verið
veitt nein meðferð fram að
þessu?
„Jú, vissulega. Hér á landi er
vísir að meðferð fyrir þá og fag-
fólk telur að það sé á réttri leið
þótt ýmislegt megi bæta. Það er
mikilvægt að yfirvöld horfist í
augu við að hópur gerenda í kyn-
ferðisbrotamálum eru ungmenni
undir átján ára aldri og sú stað-
reynd hefur áhrif á lagasetning-
ar, fræðslu og meðferðarúrræði.
En það er ríkisins að sjá til þess
að hægt sé að veita viðeigandi
meðferð. Það er einnig nauðsyn-
legt að viðurkenna að ungir ger-
endur kynferðisofbeldis eru fyrst
og síðast unglingar sem eiga
sömu réttindi og aðrir jafnaldr-
ar þeirra. Einnig er mjög mikil-
vægt að gera greinarmun á börn-
um og ungmennum sem fremja
kynferðislegt ofbeldi og fullorðn-
um einstaklingum sem beita
samskonar ofbeldi. Börn og ung-
menni sem fremja kynferðislegt
ofbeldi eru ekki smækkuð mynd
af fullorðnum gerendum. Sér-
hvert ríki fyrir sig verður síðan að
þróa meðferðarúrræði sem hæf-
ir þessum börnum og ungmenn-
um.“
14
Vikan