Bjarmi - 01.03.1927, Page 7

BJARHI
59
Helgir siðir.
Kaflar úr erindi er Grétar Ó. Fells cand.
jur. flutti í Reykjavík í jan. þ. á.
Trúarjátningar eru lítilsvirði, ef þær
eru að eins skoðaðar sem frásagnir
um sögulega viðburði. Aftur á móti
verða þær ómetanlega dýrmætar, ef
þær eru skoðaðar sem frásagnir um
eilif náttúrulögmá), er jafnan láta til
sin taka i andlegri þroskasögu hvers
einstaklings.
Er þessu vel Iýst í versi einu eftir
dultrúarmanninn Jóhann Scheffler,
er skrifaði undir dulnefninu Angelius
Silesius. Versið er svo i óbundnu
nnáli:
wÞó Kristnr hefði fæðst þúsund
sinnum í Betlehem, en ekki í þinni
eigin sál, mundi sál þin glatast. Á-
rangurslaust horfir þú á krossinn
á Golgatha, ef hann er ekki til í þinni
eigin sál«. Hljóðar það þannig i laus-
tegri þýðingu:
Þó Kristur hafi þúsund sinnum
fæðst, það ónýtt er,
ef aldrei hefir hann, vinur góður,
fæðst í þjer!
Og gættu þess : á krossinn að treysta
verður tál,
ef til er hann ekki i þinni eigin sál.
I dýpsta skilningi eru helgir siðir
nokkurskonar verðir og verndarar
andlegra sanninda, og standa þeir á
verði gegn efnishygiijunni. Þeir tala
til mannsins á máli, sem er ólíkt
hinu venjulega tungutaki hversdags-
íífsins. Þeir vitna stöðugt um tilveru
æðri heirna, og um innbyrðis sam-
band bins andlega og hins líkamlega.
Við muudum t. d. kunna illa við, að
sjá prest framkvæma altarissakra-
mentið í venjulegum jakkaíötum o.
s. frv. Einhver eðlishvöt, — einhver
tilfinning fyrir þvf, sem vel fer á,
heimtar, að guðsþjónusta og ýmsar
aðrar andlegar iðkanir fari fram í
umhverfi, sem er ólíkt hinu hvers-
dagslega. Við heimtum ytra forra, er
geti gert andleg efni lifandi fyrir okk-
ur, geti fyrir hinum líkamlegu skyn-
færum okkar vitnað um það, er hið
innra auga okkar sjer, meira eðaminna
óljóst.
Það liggur í augum uppi, að ef
helgir siðir eru einhvers virði, á að
vera hægt að skýra það að miklu
leyti ineð skynsamlegum rökum. Hitt
er annað mál, að meira verður sjálf-
sagt eftir, sem ekki er auðvelt að
sannfæra menn um, vegna þess, að
það tilheyrir æðri heimum. T. d. eiga
englar eða devar æfinlega mikinn
þátt í áhrifamagni hinna helgu siða.
Helgir siðir vekja alt af eftirtekt þeirra,
og koma þeir til þess að styrkja þá
og aðstoða, er taka þátt í hinum
helgu athöfnum. Hafa skygnir menn
margar undrasögur að segja af þvi.
Og er nú þetta svo undarlegt? Til er
það áreiðanlega er kalla mætti van-
helga siði. Blót og formælingar, laus-
mælgi, reiði, ruddaleg framkoma og
fleira af sliku tagi — alt er þetta
vanhelgir siðii, og trúa því fæstir, að
nokkuð af þessu horfi nokkrum
manni til heilla. Sumir trúa þvíjafn-
vel, að illar verar hópist í kringum
þá menn er urn hönd hafa slíkasiði.
Þó geta þessir sömu menn oft ekki
trúað þvf, að helgir sidir hafi neina
þýðingu, og er slíkt undarlegt ósam-
ræmi. Hugsunarháttur tnanna er yfir-
leitt þungiamalegur og skilningurinn
sljór. Menn láta sjer ekki skiljast, að
hugtakið »helgir siðir«, er svo við-
tækt hugtak, að það getur falið í sjer
alt líf manna. Hjer hefir eingörgu
verið talað um helga siði i þrengri
merkingu, en þeir helgu siðir verða
að vera sem eðlilegt aframhald af
helgisiðum hversdagslifsins, er jeg vi|