Bjarmi - 01.01.1934, Blaðsíða 6

4
BJARMI
að prestana, kennilýðinn. Um þetta hafa
verið settir allmargir lagastafir, þótt þao
orki nokkuð tvímælis, með hve mikilli
rausn sú skylda hefir verið af hendi int.
En kirkjurnar? Hví kostar ríkið ekki
guðshús þjóðkirkjunnar, eins og kenni-
mennina, — byggir þau orðalaust, 'reisir
þau frá stofni hvar sem er á landinu?
Hvers vegna er ríkið að koma því af sjer
á söfnuðina, smáar og fátækar heildir,
sem vegna þjóðkirkjufyrirkomulagsins eru
valdalausir og áhugalitlir aðiljar! Að rík-
ið hefir tekið þenna sið upp, má frá þjóð-
kirkjusjónarmiði kalla (eins og latínu-
heimspekingurinn komst að orði) contra-
dictio in adjecto, enda að því er virðist
beint á móti hinum eðlilegasta skilningi á
ákvæðum stjórnarskrárinnar. — Sumir
vilja ef til vill gegn þessu vitna til þess,
að líkur skilningur og hjer á landi muni
þó hafa viðgengist annarsstaðar á tilsvar-
andi ákvæðum, sem sje í Danmörku, og
er nokkuð í því, þar eð vjer höfum ein-
mitt »dependerað af þeim dönsku« í því
sem ýmsu öðru. Ákvæði grundvallarlaga
Dana (hjer að lútandi) komust í öndverðu
inn í stjórnarskrá vora, en það rjettlætir
ekki, hvernig þau hafa verið framkvæmd;
og einnig er, að ýmsu, öðru máli að gegna
þar um ástæður safnaðarmála og kirkju-
eignir. Ríkisrjettarfræðingar danskir hafa
óhikað skýrt þessi ákvæði þannig, að rík-
ið ætti að veita kirkjunni (þjóðkirkjunni)
allan nauðsynlegan stuðning, henni til
uppihalds.
Ríkið á að byggja kirkjurnar, ríldssjóð-
wr að kosta þær ■— það er hið eina rjetta
og' heilbrigða. Hvort sem kirkjuhús eru enn
á því opinbera eða komin á söfnuðina
(sem víðast að vísu er), á ríkið að ann-
ast um þau að stofni. Hvar sem kirkju þarf
að reisa eða gera upp, þar a að vera skylt,
að ríkið komi til og láti gera húsið og gera
það vel! - Hitt virðist aftur á móti rjett-
mætt og heppilegt, allra aðstæðna vegna,
að söfnuðirnir annist Mð venjulega við-
liald,undir eftirliti, og noti til þess meðal
annars tekjur kirkjunnar, sem hver söfn-
uður (sóknarnefnd) hirðir og gerir grein
fyrir, og' safnar afgangi í sjóð. Þann sjóð
á og auðvitað að nota í kirkjubyggingar- .
kostnað, er þarf, því að það er eign sjálfr-
ar stofnunarinnar.
Þar sem söfnuðir hafa þegar, sjálfsagt
af meira og minna veikum mætti, reist
sjer kirkjur og standa í skuid fyrir þœr,
á ríkið að taka að sjer þær skuldir, svo
að ekki hallist á með söfnuðunum. — Þar
sem kirkjur eru skuldlausar eða eiga í
sjóði, þarf þessa vitanlega ekki, en eignin
fellur til ríkisins.
Þetta er mergurinn málsins. I þessu
efni verða, eins og menn nú sjá, að ger-
ast algjör straumhvörf; öfug leið hefir ver-
ið farin; málið þarf að komast á þann eina
rjetta og eðlilega grundvöll, en til þess þarf
nýja jákvæða löggjöf, — löggjöf um
kirkjubyggingar, sem vantað hefir til
þessa, þar sem innleidd yrði afdráttarlaus
skylda ríkisins til að byggja kirkjur lands-
ins, og til þess ætlað nægilegt fje.
Ef þetta kæmist á, myndi það engan veg-
inn aftra hinu, heldur einmitt greiða fyrir
því að gjöra ]jað í stórum stíl kleift, að
söfnuðirnir — áhugamenn þar, konur sem
karlar kostuðu kapps um að prýða kirkj-
ur sínar að innan, afla til þeirra góðra
gripa, tækju upp safnaðarstarfsemi í sam-
bandi við kirkjuhúsin og legðn af mörk-
um til þessa alls bæði vinnu og fjármuni.
Það má nú undrun vekja, að þetta mál
hefir eigi áður verið upp tekið, þessi stefna
í málum kirknanna, heldur hjakkað, án
samfeldrar löggjafar um þetta meginefni,
á þeirri braut að láta sem mest reka á
reiðanum um kirkjubyggingarnar, en að-
allega með það fyrir augum að koma öllu
af heildinni, ríkinu, á, söfnuðina. En hvert
ber það? - Nú er svo komið (og er þó
ekki alveg nýtt), að ókleift er hverjum
söfnuði úti í hjeruðum landsins að reisa