Bjarmi - 01.12.1997, Blaðsíða 6

standa höllum fæti og svifta okkur til-
finningu fyrir félagslegri ábyrgð.
Neyslusamfélagið er ekki alltaf jafn-
sýnilegt. Nú stendur raunar yfir sá tími
þegar það blasir við i sinni skýrustu
mynd, þ.e. um aðventu ogjól. Þá stendur
veislan sem okkur sumum er boðið til
hæst og við „leyfum okkur rnest". Skraut-
ið sem við byggjum upp umhverfis okk-
ur er í raun umgjörð eða leiktjöld íýrir
þann gleðileik sem við sum ætlum að
leika og bjóða öðrum að horfa á, hvort
sem þeir koma nú til með að klappa
okkur lof í lófa eða ekki. Ef til vill stendur
nú líka yfir sá timi sem við höfum versta
samvisku af því að vera fullgildir leik-
endur í neyslusamfélaginu. Einnig í þvi
efni höfum við komið okkur upp leik-
reglum. Við gefum í jólapottinn hjá
Hjálpræðishernum, sendum fötin sem
við notuðum í íyrra til Rauða krossins,
kaupum kerti af Hjálparstofnun kirkj-
unnar og styrkjum fleiri góð málefni en
nokkru sinni íyrr. Þetta er gott og gilt,
en felur þó aðeins í sér plástur á sár í
stað varanlegrar lækningar.
Viðurkennum við gildismat
neyslusamfélagsins?
Sú dapurlega niðurstaða sem blasir við
eftir þá umræðu sem hér hefur verið
höfð í frammi er harla ófrumleg. Við
höfum oft áður mætt sama boðskap og
hann er væntanlega alltaf jafn-niður-
drepandi, til þess eins fallinn að fylla
okkur vonleysi og draga úr okkur kjark
til allra góðra verka. Tilgangur minn
með skrifunum var þó ekki að vekja hjá
þér slæma samvisku og óska þér síðan
gleðilegra jóla i Guðs friði! Til þess hef
ég ekkert leyfi. Ég tek líka fullan þátt í
látbragðsleiknum og fæ mikið út úr því
— ekki síst á aðventu og jólum. í mín-
um huga er það ljóst að til þess að halda
hátíð og gleðjast þurfum við á táknum
að halda, siðum og venjum sem hafa
ákveðna og gamalgróna merkingu.
Leiktjöldin sem ég nefndi áðan og öll sú
neysla sem einkennir jólahald okkar er
hluti af slíkum táknheimi. Af þeim sök-
um getum við ekki án þeirra verið,
a.m.k. ekki að öllu leyti. Ef við höfnum
þeim táknum sem við hingað til höfum
tamið okkur munum við aðeins koma
Það sem máli skiptir þegar til lengri
tíma er litið er aftur á móti hvaða afstöðu
ég tek til neyslusamfélagsins sem slíks,
leikreglna þess og gildismats. Ætla ég
að ganga út frá því að veruleiki þess sé
hinn eini sanni Veruleiki? Eða ætla ég
að leita einhvers handan hans? Ætla ég
að láta eins og leikreglur neyslu-
samfélagsins sé fullgildar? Eða ætla ég
að spyrja hvort þær feli í sér Réttlæti?
Ætla ég að kyngja því miskunnarlausa
lögmáli að við fæðumst öll eins, tóm-
hent og allsber? Eða ætla ég að viður-
kenna að maðurinn sé meira en skrokk-
ur, að hann búi einnig yfir sálrænum,
andlegum, tilfinningalegum og félags-
legum veruleika sem geri það að verk-
um að við stöndum missterk að vígi í
kapphlaupinu um gæðin? Ætla ég að
fallast á að samkeppnin fari hér eftir
sem hingað til fram á forsendum hins
sterka? Eða ætla ég að krefjast þess að
hlutur hins veika verði réttur?
Hér er ekki beðið um slæma samvisku,
léglegar afsakanir á eigin þátttöku í
neyslusamfélaginu (sem er sjálfsagt
ekkert ögfgakennd!) né um persónuleg
góðverk, því síður sjálfsafneitun og
okkur upp nýjum og þau munu einnig
kosta peninga.
Mér er lika ljóst að þótt ég seldi allar
eigur mínar og deildi þeim út á meðal
þeirra sem minna hafa handa í milli
hefði ég engan vanda leyst, nema e.t.v.
minn eiginn. Hinn bágstaddi væri engu
bættari að fáum dögum liðnum. Ég hefði
hins vegar að eigin dómí tekið mér sæti
í hópi dýrlinga. Vart yrði heimurinn
betri við það.
meinlæti. Hér er heldur ekki verið að
spyija um pólitíska aftöðu í venjulegum
skilningi þótt svo kunni að virðast. Hér
er spurt um gildimat og félagslega
ábyrgð. Það eru vangaveltur sem við
fáum ekki undan vikist til lengdar nema
við séum alveg sannfærð um að utan
neyslusamfélagsins sé engan Veruleika
og ekkert Réttlæti að finna. Hvað heldur
þú?