Heima er bezt - 01.11.1951, Blaðsíða 14

270
HEIMA ER BE’ZT
Nr. 9
VISNAMAL
enginn vafi á, að lögð hefur ver-
ið áherzla á, að segja sem rétt-
ast frá, en í sem styztu og skýr-
ustu máli, enda ekki ósennilegt,
að stundum hafi þeir, sem á
hlustuðu, getað leiðrétt sögu-
mann ef þurft hefur, því vegna
margendurtekins áhuga og það
oft um sama söguefni, hafa
margir blátt áfram lært þær.
Þetta var þátíma fróðleikur og
skemmtun fólksins, á sinn máta
eins og sögulestur varð seinna á
prentaðar bækur t. d. á kvöld-
vökum.
Seinnitíma kynslóðir og nú-
tíminn eru í mikilli þakkarskuld
við fortíðarfólkið, sem nam
þennan sagnafróðleik allan og
geymdi í minni sér, svo að hann
gæti gengið til næstu kynslóða.
Það yrði lítið um þekkingu okk-
ar á fortíðinni t. d. hér á Norð-
urlöndum, uppruna og ýmsum
atburðum, ef þetta fortíðarfólk
hefði ekki reynt að festa sér þá
sem bezt í minni, svo að þeir
gætu gengið til afkomendanna,
og með því hafa þeir komizt inn
á ritöld hér á Norðurlöndum,
sem ritað mál. Það^r greinilegt,
að fornmenn hafa haft mjög ná-
kvæma og skýra eftirtekt —
kemur það víða fram í íslend-
ingasögum — þá hafa þeir haft
frábærlega gott minr\i. Þessir
hæfileikar hafa þroskast við
mikla æfingu og þjálfun, og
ræður þar sama lögmál og við
þroskun líkamlegra hæfileika.
Fram á okkar daga hefur þessi
mikli eftirtektarhæfileiki komið
fram t. d. í því að sjá fyrir veð-
urlag. En sá hæfileiki er nú mjög
að hverfa, vegna æfinga- og eft-
irtektarleysis. Frásagnagáfan
hefur hjá mörgum verið orðin
að hreinni list á framsetningu
efnisins, svo að allt væri sem
skýrast og greinilegast, en þó í
sem styztu máli, án ofmikilla
umbúða, og sem réttast. Þar var
ekki verið að hafa umbúðimar
sem lengstar og mestar, svo að
þó eitthvert efni væri, þá væri
það illfinnanlegt innan um þær
allar.
Menn hafa saknað þess að
vita ekki nöfn þeirra, sem hafa
ritað t. d. íslendingasögur, og
væri víst ekkert á móti því, að
TÆKIFÆRISVÍSUR eftir Pál á Hjálm-
stöðum.
Þegar Ferskeytlur og farmannsljóð Jóns
S. Bergmanns voru nýkomin út, og Páll
hafði lesið kverið, gerði hann þessa vísu:
I ’onum óðareldur býr,
ei þær glóðir linna.
Bergmanns hróðrar dísin dýr
deyfir ljóðin hinna.
Eftir lestur „Hvamma" Einars Benedikts-
sonar, kvað Páll:
Ennþá heldur bolsterk björk
blöðum iðja grænum.
Engin finn eg ellimörk
á Einars Ijóðum vænum.
Þessa vísu kvað Páll að vetrarlagi:
Nú er vestan veðra gnýr
veina brestir klaka,
stormur hvestur hurðir knýr
hríðar þrestir kvaka.
Þegar Hekla gaus 1947 kvað Páll vísu
þessa — en Hekla blasir við frá Hjálm-
stöðum:
Roða slær á rökkurský
rotnar hæra af kolli.
við vissum nöfn þeirra allra. En
orsakir til þess að við vitum lít-
ið um höfundana, munu aðal-
lega vera tvær. Sú fyrri, að þeir,
sem rituðu fyrst sögurnar, hafa
ekki verið búnir að fá inn í sig
neitt sérmat á sjálfum sér, fyrir
þessa ritmennsku sína, sem
nauðsynlegt væri að auglýsa til
eftirkomendanna. Menn vildu
heldur í þá daga vera en sýnast.
Þeir vissu líka, að það var rangt
að eigna sér þesa eða hina sög-
una, þótt þeir kæmu henni á
bókfell. Hin ástæðan var nefni-
lega sú, að þeir, sem rituðu, hafa
líklega fæstir átt mikinn þátt
í efni hennar. Söguefnið var
komið frá öðrum, sem mundu og
kunnu, og þeir hafa sjálfsagt
verið margir að sömu sögunni,
annað er lítt skiljanlegt, og þá
eru í raun og veru margir höf-
Hekla ærist enn á ný
elds í glærum solli.
Jósep S. Húnfjörð fór skemmtiför austur
í Laugardal. Gerði hann þá eftirfarandi vís-
ur um tvo af gömlu dalbændunum. Pál á
Hjálmstöðum þekkti hann áður. En Böðvar
hafði hann ekki séð fyrr. Hann var þá
staddur í Miðdal:
Hetjutaugar hér má sjá.
Hetjubaug, sem glitrar á.
Fögur augu, björt og blá.
•— Böðvar Laugarvatni frá. —
Oftast glaður, orðaþjáll,
óðs í vaði snjall og háll.
Umtalaður eins og Njáll
er Hjálmstaða skáldið Páll.
I annað sinn fór Jósep austur í Þjórsár-
dal. Kvað hann þá þessa vísu:
Hugann næra fornhelg föng,
forna æru kynna.
Gildan mæring Gauk á Stöng
gaman væri að finna.
Er hann kom i skálatóftina á Stöng kvað
hann:
undar að sömu sögunni, var því
illt að tilgreina, hver væri höf-
undur að þessu og hver að hinu.
Söguritarinn færði auðvitað í
stílinn, hefur kannske bætt inn
í orðum eða setningum, ef þess
hefur sérstaklega þurft með.
Enginn skyldi halda, að okkar
mesti sagnaritari, Snorri Sturlu-
son, hafi ritað allt upp úr sér,
eða haft þekkingu á öllu því,
sem eftir hann liggur í rituðu
máli, nei líklega minnst af því.
Hinn mikli fróðleikur var úr
minni annarra og frásögnum
kominn. En fyrir að hafa ritað
þennan merka fróðleik allan
upp, og þar með bjargað honum
frá algerri glötun, á hann ævar-
andi þakkir skilið.
Þorst. J. Jóhannsson
(frá Narfeyri).