Heima er bezt - 01.11.1951, Page 18

274
HEIMA ER BE'ZT
Nr. 9
úr skóginum til þess að leika sér
í grasinu, en ef maður nálgaðist
þá — þá lét „mamma gamla“
ævinlega til sín heyra, þótt hún
sæist aldrei. Hún var bara að
hóta okkur. Hérna er svo saga
um mjög skoplegt fyrirbæri:
Skógarhöggsmaður nokkur, sem
líka var úrsmiður, sá einu sinni
sjö yrðlinga að leik. Hann flýtti
sér að byrgja grenið og var svó
heppinn að ná í fjóra af yrðling-
unum. En þar sem hann hafði
ekkert við hendina til þess að
geyma þá í, þá tekur hann það
ráð að fara úr buxunum og
geymir síðan yrðlingana í þeim,
að svo búnu fór hann að leita
hinna þriggja. En á meðan kem-
ur „mamma gamla“, rífur upp
grenið og dregur buxurnar með
ungunum í niður í það. Úrsmið-
urinn náði aldrei í neinn yrðling
inn, en varð að fara tómhentur
heim og buxnalaus í þokkabót.
Og var hann upp frá þessu aldrei
kallaður annað en buxnalausi
úrsmiðurinn.
Já, margs er að minnast úr
skóginum mínum; þar lifði ég
og lærði öll fegurstu ævintýrin
sem ég kann.
3. Á hringleiksviðinu.
Ég mun hafa verið níu ára
gamall, þegar ég var sendur að
heiman til þess að sjá fyrir mér
að öllu leyti sjálfur. Þá voru gerð
ar sömu kröfur til unglinga hvað
vinnuafköst snertir og fullorð-
inna karlmanna. Það hljómar
kannske ekki sennilega, en samt
er það satt, að ég stóðst þessa
raun það vel, að ekki var fundið
að við mig. Árslaunin voru tíu
krónur. Ég var svo í vinnu-
mennsku þar til ég náði sautján
ára aldri, en þá sá ég í fyrsta
skipti cirkus, trúðleikaflokk. Ég
varð mikið hugfanginn af hin-
um margvíslegu listum, sem ég
sá þetta fólk leika, og réð mig
þegar sem hjálparpilt hjá cirk-
useigandanum. Eftir nokkurra
mánaða starf bað ég um kaup
mitt. Herrann vildi ekkert borga,
en launaði mér þjónustuna með
því að vísa mér tafarlaust frá
störfum. Næst fékk ég starf hiá
fyrirtæki, sem sýndi vaxmyndir
af mönnum og dýrum og hinum
margvíslegustu hlutum, eftirlík-
ingar af sögufrægum pynting-
artækjum, svo eitthvað sé nefnt.
Litlu seinna gerðist ég svo lærl-
ingur hjá fámennum og fátæk-
um trúðleikaflokki. Við sýndum
um þvert og endilangt landið; á
sumrum í tjöldum, en á veturna
í samkomuhúsum. Þetta voru
erfiðir tímar. Ég fékk eina krónu
og tuttugu aura í kaup fyrsta
veturinn og lítið og lélegt að
borða. Ég átti aðeins ein nær-
föt, bg þegar ég þvoði þau, neydd
ist ég að sjálfsögðu til þess að
þurrka þau á sjálfum mér. Við
ferðuðumst í lokuðum hestvagni,
sem var sex sinnum fimm álnir
— og urðum við lærlingarnir oft
að sofa undir vagninum í snjó
og kulda.
Mér tókst fljótlega að nema
ýmis konar listir, og eftir tvö ár
var ég orðinn fullgildur trúðleik-
ari. Ég framkvæmdi m. a. svo-
nefndar tannaflraunir. T. d. fór
ég í reipdrátt við sjö menn, hélt
í minn enda með tönnunum ein-
um saman, og gat ævinlega með
sérstöku bragði dregið sjömenn-
ingana um koll. Seinna var
þjálfun mín í þessari list orðin
það mikil, að ég lyfti smávöxn-
um, íslenzkum hesti, sem vóg
435 pund, og gat gert þetta án
þess að „svindla“, en þarna er
hægt að koma brögðum við eins
og áður er sagt.
Þá var ég einn af hinum svo-
nefndu „slöngumönnum", en
list þessi er í því fólgin, að lík-
ami trúðleikarans virðist eins
sveigjanlegur og líkami sjálfrar
slöngunnar. Nokkur dæmi til
skýringar: Ég sat á venjulegu
ölglasi með fæturna bak við
hnakkann, — stóð þétt upp við
staur og lét annan fótinn liggja
fast upp með staurnum, — sat
á sérstökum stól með fæturna
fyrir aftan hnakka, lét mann
leggjast á hæla mér og lágu þá
fæturnir beint aftur af stólnum,
þótt ég sæti með hnakkann mót
stólbakinu.
Og enn fleiri listir lærði ég og
sýndi, t. d. hugsanalestur og mis-
sýningar ýmis konar og ali furðu
legar, sem of langt yrði upp að
telja. Sem trúðleikari starfaði ég
í tíu ár, bæði við smáa og stóra
leikflokka. Cirkuslífið er í senn
„brútalt“ og einkar aðlaðandi.
Aðdráttarafl kringlótta leik-
sviðsins í cirkus, með saggólfinu,
er að mínum dómi miklu vold-
ugra en leiksvið í venjulegu leik-
húsi. Hér vil ég geta þess, að að-
alatriðið er ekki að maður sé
duglegur trúður, heldur að máð-
ur eigi hæfileika til þess að leysa
þrautirnar þannig af hendi, að
fólkið hrífist með og gleymi öllu
öðru en því, sem gerist á leik-
sviðinu. Þetta er list, sem ekki er
hægt að læra. Þetta verður að
vera meðfætt, vegna þess, eins
og fyrr er á drepið, að hér er ekki
um verklegan dugnað að ræða
eingöngu, heldur miklu heldur
andleg áhrif, eins konar fjölda-
sefjun að ég held. Ég komst
fljótt að raun um, að galdurinn
var helzt fólginn í því að hugsa
hlýtt og fordómalaust til áhorf-
endanna. Mér tókst þetta ævin-
lega. Strax og ég kom inn á leik-
sviðið og norfðist í augu vio
áhorfendur mína, sem sátu
þarna allt um kring, komst ég í
óútskýranlegt sálarástand, þann
ig að ég gat ekki annað en haft
djúptæk áhrif á fólkið, jafnvel
með hinu einfaldasta töfra-
bragði. Ég átti þessa eiginleika í
svo ríkum mæli, að að lokum
þótti mér alveg nóg um. Ég gerði
svo mikla „lukku“ á leiksviðinu,
að ég fann beinlínis til óþæg-
inda af því að vera ofdáður, og
ekki hvað sízt af kvenþjóðinni.
Á þessum árum var ég blátt á-
fram umsetinn af kornungum
blómarósum, hvar svo sem ég
kom og fór. Þarna fékk ég ríku-
legt tækifæri til þess að rann-
saka sálarlífið í gegnum ástalíf-
ið, ef ég mætti orða það þannig.
Þessi reynsla mín kom mér að
miklum notum síðar, er ég fór
að fást við sjálfstæðar heim-
spekilegar rannsóknir, en um
iðkanir mínar á sviði hugsunar-
innar mun ég geta lítillega síð-
ar.
Hið hrottafengna við cirkus-
lífið er einkum fólgið í því, að
þar er aldrei hugsað um hætt-
una, já, þá miklu lífshættu, sem
svona störf hafa óhjákvæmilega
í för með sér fyrir trúðinn. Líf-
ið er trúðleikaranum einskis
virði, ef áhorfendur hans eru
ekki ánægðir með frammistöðu
hans á leiksviðinu. Ég kenndi