Heima er bezt - 01.09.1952, Page 25

Mr. 9
Heima er bezt
281
Úr miðaldamyrkrinu
Fátt er eins ömurlegt að lesa
um og refsingar þær, sem tíðkuð-
ust á miðöldunum, þegar menn
trúðu því að grimmúðugar refs-
ingar gætu verið til góðs og væru
guði þóknanlegar, en ekkert er
líklega eins hryllilegt og hlut-
skipti þeirra munka eða nunna,
sem brugðust skírlífisheiti sínu.
Ef sá, er gekk í klaustur og vígði
sig drottni, varð fyrir þvi óláni
ð verða ástfanginn og gleyma
hinu helga heiti sínu, var refs-
ing hans eða hennar, að vera
grafin lifandi í klausturmúrinn.
Enski sagnaritarinn George
Long hefur rannsakað þetta efni,
og hér fara á eftir nokkrir smá-
kaflar úr riti hans einu um
klaustralíf á miðöldum. Flestir
þeir atburðir, er hann skýrir frá,
gerast á Englandi. Hér á landi
voru mörg klaustur í kaþólskum
sið, eins og kunnugt er, en hvergi
er þess getið, að slíkar refsingar
hafi verið viðhafðar, þó að ann-
álar geti þess, að nunna ein í
Kirkjubæ hafi verið brennd, en
aðrar orsakir lágu til þess. ís-
lenzku klaustrin eru fyrst og
fremmst kunn sem menntasetur,
og víst má telja, að ýmis af forn-
ritunum hafi orðið til innan
veggja þeirra.
George Long segir svo frá:
Atburðir þeir, sem ég ætla að
leitast við að lýsa að nokkru, áttu
sér stað fyrir hundruðum ára.
Þá voru tímarnir aðrir en nú;
grimmd og miskunnarleysi virð-
ist einkenna þá öðru fremur.
Dauði og grimmilegar pyntingar
var venjuleg refsing fyrir smá-
vægileg afbrot, og jafnvel aðeins
vitorð með öðrum, afbrot, sem nú
á dögum myndi ekki verða litið
við. Það voru tímar þröngsýni;
ekkert kristið þjóðfélag hafði
enn lært dyggðir frjálslyndis og
umburðarlyndis, og allt of mikil
áherzla var lögð á skírlífisheitið,
einkum þegar þannig var í pott-
inn búið, að margt fólk, sem gekk
í klaustur, var allt of ungt og ó-
þroskað, til að taka svo mikils-
verða ákvörðun, og skildi ekki til
fulls þær fórnir, sem það varð að
inna af hendi.
Það er óhrekjandi staðreynd,
að munkar og nunnur, sem brutu
þetta heit, voru grafin lifandi í
refsingarskyni. Að vísu er mjög
langt síðan það gerðist, og þá var
það fremur sjaldgæft, en vott
þess sjá menn í leifum gamalla
klaustra, svo að sönnunargögnin.
standast vísindalegar rannsókn-
ir nútímans.
Það myndi vera efni í margar
stórar bækur, að lýsa nákvæm-
lega þeim málum, sem höfðu
þessa hræðilegu refsingu í för
með sér, en geta má þess, að refs-
ing þessi var notuð um allan
heim. Aumkunarverðar leyfar
fórnardýranna hafa fundizt í
flestum Evrópulöndum, og auk
þess víða í Suður-Ameríku. Ég
hef rannsakað þetta mál, hvað
Stóra-Bretland snertir, og hef
heimsótt alla — eða nærri því
alla — þá staði, þar sem slikar
leyfar hafa fundizt.
Skáldsagnahöfundurinn frægi,
Walter Scott, hefur fyrstur
manna ritað um þessi mál. Þeir,
sem lesið hafa sögu hans, „Mar-
mion“, muna eftir hinni bráð-
spennandi lýsingu á „Constance
de Berverley, sem kirkjan dæmdi
til dauða fyrir að brjóta heit sitt
og flýja klaustrið“.
Hún varð ástfangin af hinum
glæsilega Marmion, sem rændi
henni úr klaustrinu, en yfirgaf
hana síðan á ódrengilegan hátt.
Nú stendur hún fyrir framan
gröf sína, sem blasir við henni í
klausturveggnum.
„Tvö kolsvört skot göptu á
móti henni í dökkum múrnum.
Sá, sem er einu sinni kominn
þangað inn, á sér ekki aftur-
kvæmt. í holunni lá ofurlítið af
grænmeti, vatn og brauð“.
Þótt Constance væri einmana
og yfirgefin, var hún óhrædd og
kvaddi morðingja sína með eftir-
farandi orðum:
„Nú slepp ég burt úr fangelsi
mínu, þið aumir þrælar hinnar
blóðugu Rómar“.
Síðan sagði hún þessi spá-
mannlegu orð um afdrif klaust-
ursins, sem rættust fáum árum
eftir dauða hennar:
„Harðstjórnin mun falla, ölt-
urin rifna og krossarnir verða
brotnir. Vald hins grimma kon-
ungs fer yfir allt í eyðileggingu.
Sá dagur mun koma, að þessir
þykku veggir munu liggja niður-
brotnir og ferðamenn munu
finna jskinin bein mín milli stein-
anna og líta á þau sem helga
dóma píslarvættisins".
Það fór eins og hún sagði fyrir.
Vald rómversk-kaþólsku kirkj-
unnar í Bretlandi var brotið á
bak aftur. Klaustrið féll í rúst og
upp af rústum þess var reist lítil
þorpskirkja. Múrinn féll um koll
og leyfar nunnunnar fundust.
Jafnvel þótt „Marmion“ sé
skáldsaga, er það staðreynd, að
skáldið fékk hugmyndina í hana
við að skoða leyfar nunnunnar í
klaustrinu við Coldingham. •—
„Marmion" náði feykilegum vin-
sældum og gerði mikið til, að
slíkir _ viðburðir urðu þekktir.
Einstaka kaþólskir rithöfundar
gerðu tilraunir til að sanna, að
Scott hefði skjátlast; slíkt hefði
aldrei átt sér stað innan veggja
klaustranna.
En Scott var ekki einungis
stórskáld, hann var líka framúr-
skarandi sagnaritari, einn af
hinum fremstu á sínum tíma, og
lét því ekki standa á svari.
Það er alkunna, að hinir
kristnu, sem brutu skírílfisheitið,
hlutu sömu refsingu og Vestal-
ynjurnar í rómverska ríkinu.
Mjó þró var gerð í klaustur-
múrinn og ögn af matvörum
komið þar fyrir. Þegar fram-
kvæma átti lifandi greftrun, var
starfið hafið með þessum orðum,
sem í slíkum tilfellum verða and-
styggileg: „Vade in pacem“ —
farið í friði!
í rústum Coldingham-klaust-
ursins fundust leifar af kven-
manni fyrir nokkrum árum. Eft-
ir því að dæma, hvernig beinun-
um var fyrir komið og legu
þeirra, komust menn að raun um,
að konan hafði verið grafin lif-
andi.
Hin hryllilegu orð: „In pacem“
var hið opinbera heiti þessarar
hræðilegu refsingar. Hið fræga
franska alfræðirit, „Dictionnaira
Larousse“, greinir frá því, að á-
bótinn af Clairvaux var dæmdur
í 40 000 kr. sekt árið 1763, fyrir
að dæma reglusystkin sín í refs-