Heima er bezt - 01.03.1955, Síða 12

76
Heima er bezt
Nr. 3
þingismanns i Kaupmannahöfn“,
varð félagið fyrst til að kveða
upp úr um að almennur fundur
í minningu þess, að landið hefði
verið byggt í tíu aldir og jafn-
framt til að ræða ýms umvarð-
andi landsmál, skyldi haldinn á
Þingvöllum við Öxará dagana
5.—7. ágúst ásamt almennri
fagnaðarhátíð. En svo illa tókst
til, að yfirlýsing þessi, er mun
hafa verið samin um miðjan
apríl úti í Höfn, barst ekki hing-
að eða að minnsta kosti ekki út
um suma landshluta hér fyrr en
í júníbyrjun. í millitíðinni höfðu
ýmsir merkir Norðlendingar tek-
ið sig saman og ákveðið annan
dag, óvitandi ákvörðunar Þjóð-
vinafélagsins. Sá dagur var
Þingmaríumessa, sem alþingi
kom jafnan saman á að fornu
og er miðdagur ársins. Bar hann
upp á 2. júlí. Rituðu þeir áskor-
un þessu viðkomandi um allt
land. En nú höfðu Sunnlending-
ar fengið boðskap Þjóðvinafé-
lagsins og ákveðið hátíð sína í
samræmi við hann. Norðlingar
viku þó ekki hársbreidd frá sín-
um tillögum og urðu úr þessu
deilur nokkrar í blöðum, en óð-
um leið fram á sumar. Segir
Valdimar Briem, sem þá var
prestur að Hrepphólum, í frétt-
um frá þeim tíma, að ekki hafi
verið „annað fyrir að sjá, en að
þjóðhátíðarhaldið mundi tvístr-
ast.“ En brátt varð fyrirsjáan-
legt, að tillögur Þjóðvinafélags-
ins höfðu borist til annara landa
og að þaðan mátti búast við
gestum til hátíðarinnar í ágúst-
byrjun. Varð því að ráði, að aðal-
hátíðin færi þá fram. En um
Norðurland og Austurland og
jafnvel á Vesturlandi var haldið
við ákvörðun Norðlinga og
myndarlegar innanhéraðshátíðir
haldnar víða um land á Þing-
maríumessu, en á nokkrum
stöðum síðar í júlí, enda höfðu
norðlenzk blöð ekki sparað að
vinna að því, að sá tími yrði
valinn.
í „Norðanfara" 10. apríl 1874
er skorað á landsmenn að „láta
nú engin mistök verða á þvi, að
allir haldi í sumar þúsund ára
afmæli þjóðar vorrar á Þing-
maríumessu 2. júlí, fimmtudag-
inn í 11. viku sumars.“ Og í næsta
tbl., 16. apríl, er stungið upp á,
að aðalhátíðin sé á Þingvöllum,
en jafnframt samkomur heima í
hverri sveit og héraði og áherzla
lögð á, að „dagurinn sé gerður
sem ánægjulegastur fyrir alla,
unga og gamla, fróða og fáfróða,
æðri og lægri, ríka og fátæka.“
Eru þar og birtar fundarálykt-
anir frá Þingeyingum og Eyfirð-
ingum, er ganga í sömu átt. Hinn
29. apríl er ritað um málið í
„Húnvetning“ og tekið í sama
streng.
Því hefur nokkuð verið á lofti
haldið, að í öllu þrasinu um stað,
stund og undirbúning hátíðar-
innar og í eftirvænting hennar
hafi gleymzt að minnast svo sem
vert var Jóns Sigurðssonar for-
seta, fyrir hina gifturíku bar-
áttu hans fyrir frelsisaukningu
þeirri, er nú var fengin og fyllti
hugi landsmanna, en gaf degin-
um sína eiginlegu fyllingu.
Ekki áttu þó allir hér óskilið
mál að, því að minnsta kosti
mundu Dalamenn eftir starfi
forsetans og settu það ofar á
dagskrá en deilumálin. Héldu
þeir fund að Hjarðarholti í Lax-
árdal 14. apríl. í umræðunum
létu þeir sig litlu skipta hátíðar-
dagsetninguna, en skora á alla
söfnuði landsins að halda hluta-
veltur og verja ágóðanum af
þeim til að stofna sjóð og njóti
Jón Sigurðsson og frú hans arðs-
ins af sjóðnum svo lengi, sem
þeim endist aldur, en setji hon-
um jafnframt skipulagsskrá, er
gildi eftir þeirra dag. En strax
að hátiðinni lokinni séu haldnir
fundir um félags- og þjóðmál í
öllum kirkjusóknum og ályktan-
ir birtast í blöðunum. Var áskor-
un þessi a.m.k. birt bæði í Norð-
anfara og Víkverja. Því miður
entist hún þó ekki til að vekja
jafnvel svo mikinn áhuga, að
munað væri eftir að bjóða Jóni
Sigurðssyni á þjóðhátíðina.
Fer hér á eftir lýsing á nokkr-
um helztu samkomum, er haldn-
ar voru úti um land þjóðhátíð-
arsumarið og eru þó miklu fleiri
ótaldar, sem ekki mun auðið að
afla upplýsinga um, þótt vitan-
legt sé, að haldnar voru.
Þjóðhátíð Eyfirðinga og Þing-
eyinga.
Hún var haldin á Oddeyri 2.
júlí og var hin veglegasta allra
þeirra, næst aðalhátíðinni
sjálfri. Var kosin nefnd til að sjá
um undirbúning á staðnum og
prýða hann; var formaður henn-
ar Steincke verzlunarstjóri á
Akureyri og hlaut sæmd af. Var
svo tilhagað, að á sléttum velli
voru reist 9 tjöld í röð og hið tí-
unda áfast þeim til hliðar. Fram
undan því var autt svæði, um-
girt tjöldum nema á einn veg;
þar var rimlagirðing og á henni
fagurt hlið með hárri fánastöng
og orðunum „Land og þjóð“. Á
hverju tjaldi var og stöng með
ýmsum veifum. Auk þess var
svæðið víða skreytt með blóm-
sveigum og jafnvel skógarhrísl-
ur settar niður í smárunnum hér
og þar. Kappreiðabraut var þar
afmörkuð með stöngum og
strengir dregnir í milli þeirra;
lá hún í boga og var um 550
metra löng. Þar var og reistur
ræðustóll, sveipaður hvítu lér-
efti og skreyttur blómum og
lyngi. Upp af honum var há
stöng með fána, auðvitað hinum
danska. Loks var gerður dans-
pallur með grindverki í kring, 8
m. á hvern veg að stærð. Danska
herskipið „Fylla“ lá á höfninni,
skreytt 50 veifum, og allur Ak-
ureyrarkaupstaður var fánum
prýddur.
Veður var kalt og nokkuð
hvasst um daginn og héldu að-
komugestir til tjaldanna og
dvöldu þar meðan fólk þyrptist
að skemmtistaðnum.
Hátíðin hófst með skrúðgöngu
frá tjöldunum að ræðustólnum,
er var nokkurn spöl frá. Fremst
gekk lúðrasveit af herskipinu og
lék göngulög, en þá hvert sveit-
arfélag út af fyrir sig með merki
á stöng og helztu menn sína í
broddi fylkingar. Gengið var í
sexföldum röðum. Að göngunni
lokinni var fyrst sunginn sálm-
ur eftir Björn Halldórsson pró-
fast í Laufási og tók allur mann-
fjöldinn undir, en að því loknu
flutti síra Björn ræðu. En eftir
það hófust mikil ræðuhöld og
töluðu þar ýmsir þjóðkunnir
menn, svo sem síra Arnljótur
Ólafsson á Bægisá, Einar Ás-
mundsson frá Nesi, Kristján
Kristjánsson amtmaður á
Möðruvöllum og síra Guttormur
Vigfússon á Saurbæ. Milli ræð-
anna var sungið og leikið á