Heima er bezt - 01.03.1955, Blaðsíða 16

80
Heima er bezt
Nr. 3
KNÚTSBYLUR 1886
Frásögn Sigfúsar Stefánssonar, Þórðarstöðum í Fnjóskadal
Jórunn Ólafsdóttir, Sörlastöðum, skrásetti
Á elnni kvöldvöku útvarpsins
í vetur var flutt erindi, sem
nefndist Knútsbylur. En með því
að þar var ekki farið með alls
kostar rétt mál, taldi ég tilhlýði-
legt, að eftirfarandi frásögn
komi fram, þar sem, eins og hún
ber með sér, að atvik höguðu því
þannig að ég hefi góða aðstöðu
til að geta lýst með sannindum
atburðum þeim, sem hér var um
að ræða. —
Knútsbylur gekk yfir hinn 7.
janúar árið 1886. Þá bjuggu á
Hjartarstöðum í Eiðaþinghá,
hjónin Sigurður Magnússon og
Ragnhildur Einarsdóttir. Voru
þá hjá þeim i vinnumennsku
bræður tveir, Halldór og Árni
Runólfsson, auk foreldra
minna, Stefáns Þorsteinssonar
og Vilborgar Sigfúsdóttur.
Höfðu þau okkur tvo sonu sína
hjá sér þar, Þorstein, á ferm-
ingaraldri og mig sjö ára. Þor-
steinn varð síðar bóndi að Hey-
skálum í Hjaltastaðaþinghá.
Auk þessa fólks, sem hér er
talið, voru fleiri börn og ungling-
ar á bænum, svo og vinnukonur.
Var heimilið all mannmargt og
búið með þeim stærstu á þessum
slóðum.
Faðir minn var beitarhúsa-
maður hjá Sigurði bónda. Stóðu
húsin uppi á fjalli alllanga leið
frá bænum og var hún mest öll
í fangið og ekki sem þægilegust.
Þennan morgun, sem áður-
nefndur bylur brast á, var veður
þannig, að fyrst mokaði niður í
logni nokkra hríð. Og þá er dríf-
an stóð sem hæst, bar gest að
garði á Hjartarstöðum, Sigfús
Sveinsson að nafni. Var hann
mikill ferðamaður og fór löngum
manna á milli, þótt ekki ætti
hann mikið erindi. Mun svo hafa
verið hér, að hann átti ekki er-
indi að Hjartarstöðum, en kom
þar við til að fá sér að drekka,
en stanzaði ekki nema rétt á
meðan hann svalaði þorsta sín-
um. En ekki var hann kominn
nema rétt út fyrir túngarðinn,
þegar brást á hið ægilegasta ö-
veður. Sigfús var á skíðum, en
missti þau af sér um leið og
bylinn gerði og hurfu þau hon-
um samstundis, en hann komst
við illan leik inn í fjárhús, sem
stóð þar, fast við túngarðinn.
Hitti hann þar fyrir ærsmalann
á Hjartarstöðum, Halldór Rún-
ólfsson, sem var nýbúinn að láta
út ærnar og var nú að hreinsa
húsið (raka upp heyslæðing).
Létu þeir svo fyrirberast í fjár-
húsi þessu allan daginn og fram
á nótt, því að svo mikið var veðr-
ið, að þeir treystust ekki til að
ná bænum, sem þó var ekki
nema lítinn spöl frá og ekki
beint í veðrið að sækja að snúa
þangað. — Sigurður bóndi hirti
sjálfur um lömb sín, en hafði
Þorstein bróður minn jafnaðar-
lega með sér við það verk. Hann
var þennan morgun búinn að
láta út lömbin, er bylinn gerði.
Sendi hann Þorstein með þau á
haga og sagði honum að vera
hjá þeim um stund. En Þorsteinn
hafði það boð að engu, sem einu
gilti. Varð það honum til lífs, því
að hann var rétt sloppinn inn í
húsið til húsbónda síns, er ó-
veðrið reið yfir. Sagði Sigurður
svo síðar, að hann hefði aldrei
verið heppnari maður, en þá, er
Þorsteinn hlýddi eigi þeirri skip-
an hans að staldra við hjá lömb-
unum. Þeir Sigurður og Þor-
steinn dvöldust svo í lambhús-
unum um daginn og eitthvað
fram eftir nóttunni. Þessi hús
stóðu ekki langt frá bænum, en
þannig hagaði til, að yfir mýrar-
sund var að fara til að komast
heim að bænum frá þeim og var
beint í veðrið að sækja þennan
dag til að komast til bæjar. Voru
hús þessi nefnd „Hjáleiga“. Því
get ég þess hér, að Þorsteinn
hafði verið í húsunum með Sig-
urði, er þetta skeði, — að það er
missögn í áðurnefndu útvarps-
erindi, að Einar bróðir Ragn-
hildar húsfreyju, sem var á
Hjartarstöðum við vefnað um
þessar mundir, en átti þar ekki
heima — hafi verið með Sigurði
bónda í lambhúsunum þennan
umrædda dag. —
Þá víkur sögunni til föður
míns, sem var beitarhúsmaður,
eins og áður er sagt. Þar á beit-
arhúsunum voru sauðir og geld-
ar ær, stór hjörð og var faðir
minn nýlega búinn að láta féð
út, þegar bylurinn brast á. En
svo heppinn var hann, að hann
hafði rekið féð beint á móti
veðrinu, svo að undan var að
sækja með það heim að húsunum
aftur. Þrátt fyrir það réð faðir
minn ekki við neitt, þegar hann
ætlaði að reyna að koma hjörð-
inni heim. Missti hann kind-
urnar út úr höndum sér, eina
eftir aðra og vissi ekkert hvað
af þeim varð, sá heldur ekki
handaskil í æðandi bylnum og
mátti beita allri orku sinni til að
fá staðist átök stormsins.
Fjárhundur, sem faðir minn
átti, fylgdi honum. Var hann
mjög ungur, en duglegur og vit-
ur með afbrigðum. Fór hann í
þetta sinn aldrei frá föður mín-
um, sem nokkru nam, en þvæld-
ist alltaf fast við fætur hans, en
fór þó fyrir honum, likt og hann
vildi leiða hann í ákveðna átt —
og loks rákust þeir svo á beitar-
húsin. Varð tryggð og hyggju-
vit hundsins föður mínum þann-
ig til lífs. Svo heppilega vildi til
að féð hrakti undan veðrinu
heim að húsunum. Af og til all-
an daginn og fram á nótt var
það að koma að og var faðir
minn að berjast við að bjarga
því inn allan þann tíma. Kom
það allt, nema ein kind, sem
fannst síðar. Hafði henni slegið