Heima er bezt - 01.12.1955, Blaðsíða 24

376
Heima er bez?
Nr. 12
kom þeim síðan til kaupmanns,
sem félagið skipti við. Vörurnar
komu svo á vorin, venjulega síð-
ari hluta júní. Þá voru þær af-
hentar eftir pöntunarlistanum,
til bændanna og áttu þeir að taka
þær innan hálfsmánaðar, eftir
að þær voru komnar til landsinis.
Vörurnar þurftu bændur ekki að
borga við móttöku fremur en þeir
vildu, greiðslufrestur var til
hausts. Þá létu bændur sauði
upp í skuldir sínar. Sauðirnir
voru fluttir til Englands og seldir
þar. Sauðaverðið var áætlað 10
kr. fyrir hvern sauð að meðal-
tali. Sauðirnir voru viktaðir
heima áður en þeir voru reknir
til Reykjavíkur. Enginn sauður
mátti vera eldri né yngri en 2
vetra. Deildarstjórum var til-
kynnt hvenær væri von á skipi
því er átti að flytja sauðina út.
Áætlun þessi stóðst furðu vel.
Sjaldan þurftu sauðirnir að bíða
lengur en 1—3 daga. Á meðan
þeir biðu voru þeir geymdir uppi
í Mosfellssveit.
Pöntunarfélög þessi voru
stofnuð til þess að fá vörur með
lægra verði en þær voru hjá
kaupmönnum. En lítill vildi nú
sá verðmunur verða, þegar búið
var að gera upp reikninga.
Glöggir reikningsmenn töldu sig
hafa 4% hag af viðskiptum þess-
um. En enginn tók það með í
reikninginn, að deildarstjórarn-
ir fengu lítið sem ekkert fyrir sín
störf. Það mun hafa verið y2%
af vöruumsetningu. En störf
þeirra voru ekki lítil. Fyrst áttu
þeir að mæta á aðalfundi félags-
ins ár hvert, sem haldinn var
um miðjan vetur, og þó að hann
væri miðssvæðis í umdæminu,
þá var bæði langt og erfitt að
sækja þá fundi, úr sumum
hreppum. Einnig voru þeir á-
byrgir fyrir, að vara sú yrði
borguð, sem þeir pöntuðu fyrir
sína deild. Flestir deildarstjórar
gáfust upp á því að standa í
þessu kaupfélagsstarfi fyrir
sveitunga sína, sem bæði var
vanþakkað og í raun og veru
ekkert borgað, en mikil tímatöf.
Guðmundur var einn af þeim,
sem sagði þessu starfi af sér
1897, og losaði sig þá alfarið við
það.
Öllum þeim störfum, sem hann
hafði á hendi fyrir sveit sína
gengdi hann með beztu reglu og
samvizkusemi, og naut trausts
sveitunga sinna. Þótti því skarð
fyrir skildi, þegar hann hætti
búskap og flutti burt úr hreppn-
um. Ekki bætti það heldur úr
þegar það kom á daginn, að jörð-
in byggðist ekki. Enginn falaði
Úlfljótsvatn til ábúðar.' Jörðin
þótti frumbýlingum stór og erf-
ið og treystu sér ekki efnanna
vegna að byrja þar búskap. End-
irinn varð sá, að Guðni Þorbergs-
son á Kolviðarhóli tók hana til
ábúðar nteð þeim kjörum, að
halda við kúgildunum, sem voru
sex, 3 kýr og 18 ær, og gjalda eft-
ir þau venjulega leigu, 12 fjórð-
unga af smjöri, en enga land-
skuld. Hús og kúgildi, sem jörð-
inni fylgdu, átti hann að skila af
sér í fullu standi, eða með fullu
álagi, þegar hann sleppti jörð-
inni samkvæmt lögum og venju
á leigujörðum. Ekki þótti Guðna
búskapurinn á Úlfljótsvatni bera
sig það vel að hann sæi sér hag
að því að halda honum áfram
lengur en eitt ár. Studdi margt
að því. Þá voru samgöngur erf-
iðar, langt á milli Kolviðarhóls
og Úlfljótsvatns og svo fékkst
jörðin ekki til ábúðar nema eitt
ár, nema ábúandi greiddi fulla
landsskuld. iy2 hundrað á lands-
vísu árlega.
Guðni skilaði því jörðinni af
sér í fardögum 1903.
Spakmæli
eftir Napólon mikla
Miklir menn eru þeir sem geta
stjórnað hamingju og óham-
ingju.
Til þess að geta fengið áreið-
anlega vitneskju um skapgerð
mannsins, verðum vér að kynn-
ast honum í óhamingjunni.
Skapgerð margra manna hef-
ur mótazt af aldri, venjum, við-
skiptum og reynslu.
Hjarta ráðherrans ætti ekki að
finnast annars staðar en í heila
hans.
Hugrekki í hernaði á ekkert
skylt við hugrekki á friðartímum.
Sannleikurinn brýzt gegnum
óveðursskýin. Hann skín sem
sólin og er eilífur eins og hún.
Það eru aðstæðurnar en ekki
dauðastundin, sem skapa píslar-
votta.
Hver stund í aðgerðaleysi
hjálpar hinu illa í framtíðinni.
Það er einkum tvennt, sem
skapar athafnamennina — ótti
og áhugi.
Einasti sigurinn yfir ástinni er
flóttinn.
Stiginn, kötturinn
og spegillinn
Önnur gömul bábilja er á þá
leið, að ekki megi ganga þvert
yfir spor sem svartur köttur hef-
ur látið eftir sig. Sú trú er rakin
til Afríku, þar sem panþerdýrið
er nefnt „svarti kötturinn," og er
það kemur fyrir að menn sjá
panþerdýr ganga yfir veginn,
verður oft stöðvun í umferðinnl
af því að enginn þorir að fara
þvert yfir spor „kattarins."
Að brjóta spegil þýðir sjö ára
óhamingju, segir þriðja bábiljan,
en hana má rekja til þess að fólk
fyrri tíma hélt að gljáandi speg-
ilflöturinn, sem tók mynd af
manni, gæti líka tekið sálina.
Yrði maður fyrir því óhappi að
brjóta spegil var það ekki nema
rökrétt afleiðing að maður héldi
sig hafa glatað sálinni um leið.
Kí mnisaga
Maður nokkur gengur fram og
aftur fyrir utan búðarglugga og
ýtir barnavagni á undan sér. Sjö
mánaða gamalt barn er í vagn-
inum og skælir hástöfum. Mað-
urinn segir með bænarrómi:
„Vertu rólegur, Axel! Reyndu
að vera rólegur, Axel! Reyndu að
stilla þig!“
Öldruð kona fer framhjá, nme-
ur staðar augnablik, lítur á æp-
andi barnið og segir svo við
manninn:
„Það er yndislegt að sjá svona
skilningsgóðan föður. Og hann
heitir Axel, litli stúfurinn!"
„Alls ekki,“ anzaði maðurinn
öskuvondur. „Krakkinn heitir
Pétur. Það er ég, sem heiti Axel.“