Heima er bezt - 01.12.1955, Blaðsíða 21

Nr. 12
Heima er bezt
373
sýslunefnd eða neinu þesshátt-
ar. Hans starf var allt í kyrr-
þey. Forfeður hans höfðu búið
á Úlfljótsvatni frá því Gísli afi
hans keypti það á 9. tug 18. ald-
ar, og þegar faðir hans féll frá
hafði lítið verið þar aðhafzt,
sem hægt var að benda á. Tún-
ið fór hann að slétta með
bræðrum sínum á þeim árum,
sem móðir þeirra var talin fyrir
búinu. Hann fór ekkert óðsiega
að því, en á hverju ári sléttaði
hann eitthvað. Og þegar hann
féll frá, var hann búinn að
slétta nálægt y3 hl. þess. Húsum
hélt hann við í sama formi og
þau höfðu verið frá ómuna tíð,
að öðru leyti en því, að hann
byggði geymsluhús úr timbri
1875. Hús þetta stendur enn
(1954). En lítið hefur verið um
það hirt á síðustu árum, er það
því farið að hrörna vegna
hirðuleysis. ■ Fjárborgin, sem
faðir hans byggði á Fjárhöfð-
anum, hrundi að hálfu leyti eft-
ir frostaveturinn 1881. Hún
þótti aldrei gott fjárskýli. Vegg-
ir allir úr tómu grjóti, og þó
þeir væru tvíhlaðnir, þá næddi
alltaf í gegnum þá og var því
alltaf næðingur í borginni, þeg-
ar hvast var. Jón hressti þó
borgina við og minkaði hana
um i/3. Hún þótti áður óþarflega
stór.
Jón var ekki nema meðal-
maður á hæð, en þreklega vax-
inn og rammur að afli, en fór
•dult með. Aldrei vildi hann
reyna krafta sina á móti öðrum
að óþörfu eða til þess að sýna
yfirburði íina framyfir meðal-
menn. Guðmundur Jónsson,
faðir þess, sem þetta ritar og
var vinnumaður á Villingavatni
frá 1852 — 1860, sagði mér tvær
sögur af karlmennsku Jóns.
Einn vetur gengu til vers
úr Grafningi 6 menn, til róðra,
suður á Álftanes. Ógiftir vinnu-
menn á bezta aldri, um þrítugt.
Þeir lögðu upp frá Nesjavöllum
yfir Dyraveg, sem þá var fjöl-
farinn leið yfir Mosfellsheiði,
bæði sumar og vetur. Gangfæri
var svona í meðallagi, hvorki
vont né gott, sem kallað var
Allir báru þeir eitthvað um 3
fjórðunga, eins og vanalegt var
um menn úr þeirri sveit. Þeir
lögðu af stað snemma morguns.
eins og þá var venja, vestur yfir
Dyrafjöll. Það er tveggja tíma
gangur. Á þeirri leið var Jón á
Úlfljótsvatni jafnan aftastur,
stundum álengdar, en náði
jafnan samferðamönnunum
sínum við og við, helzt í brekk-
unum, sem eru nokkrar á þeirri
leið. Sumum í hópnum leizt
ekki á, að hann mundi halda
út að fylgja þeim, ef þeir
hægðu ekki gönguna og færu að
ganga hægara. Þegar vesturyfir
Dyrafjöllin er komið, tekur við
Mosfellsheiði slétt og miðhæða-
laus, engar brekkur, sem telja
má. Nú drógst Jón ekki afturúr
lengur. Haldu þeir svo áfram
ferð sinni og hvíldu sig í Lækj-
arbotnum, sem þá var býli. En
suður á Álftanes ætluðu þeir um
kvöldið, héldu svo þaðan vestur
hjá Elliðavatni og Vatnsenda og
Vífilrstöðum. En þegar kom
suður á Vatnsendaháls, var Jón
orðinn fremstur, „og gat þá
alltaf stokkið," eins og sögu-
maður minn orðaði það. En
hann var orðlagður fyrir, hvað
hann var mikill og þolinn
göngumaður. En honum fannst
mikið um, hvað Jón var út-
haldsgóður. Þakkaði hann það,
að nokkru því, að hann kunni
að haga betur göngu sinni, en
margir aðrir, að fara ekki of
geyst fyrsta spölinn.
Svo var það eitt sinn í Hafn-
arfirði, milli sumarmála og loka,
að nokkrir sjómenn af Álftanesi
voru þar staddir, og var Jón á
Úlfljótsvatni einn þeirra. Vöru-
skip var þá nýkomið í Hafnar-
fjörð, til Knútzens-verzlunar,
sem þá var þar stærzta verzlun-
in. Ýmsar vörur voru þar þá á
þrotum og sumar uppgengnar,
þar á meðal sykur. Byrjað var að
skipa upp vörum úr skipinu. En
ekki var kominn neinn sykur í
land, en von á honum þá og
þegar, og biðu aðkomumenn
eftir því, að hann kæmi. Þeir
stóðu því niðri á bryggjunni.
En það drógst nokkuð að syk-
urinn kæmi. Lok'ins komu syk-
urkassar í einum, og þá glaðn-
aði yfir öllum, sem biðu eftir
honum. En það var fleira í
báfnum en sykur, þar á meðal
kassi, ekki mjög stór, en all-
þungur, og ekki talinn „böru-
tækur“ á tveggjamannabörur,
var þá leitað til pakkhúsmanns-
ins og hann beðinn um fjögra-
manna börur. En hann sagði að
þær væru hjá smið í viðgerð, og
óvíst, að þær væru komnar í lag.
Þá var verzlunarstjóri Chr.
Zimsen, faðir Knud Zimsen, sem
síðar varð borgarstjóri í Reykja-
vík. Zimsen var vinsæll verzl-
unarstjóri, alþýðlegur og gam-
ansamur. Hann var í þetta sinn
staddur niðri á bryggju að líta
eftir uppskipuninni. Nú leit ekki
sem bezt út með að koma kass-
anum í hús. Akfæri voru þá eng-
in, allar vörur voru bornar
ýmist á börum eða á bakinu
neðan af bryggju upp í pakk-
húsin. Þegar hér var komið,
þótti Zimsen fara að vandast
málið með að koma þunga kass-
anum upp af bryggjunni. Lý;ir
hann því þá yfir, að ef einhverjir
séu viðstaddir, sem geti borið
upp kassann, þá skuli hvor
þeirra fá eitt pundið af sykri,
vel útilátið, fyrir handtakið.
Hér voru staddir sjómenn af
Álftanesi, bæði sunnlendingar
og norðlendingar, allt knálegir
menn, og hann sagðist sjá, að
meðal þeirra væru margir
menn, sem mundu geta þetta,
þetta væri ekki löng leið, 15 —
20 faðmar. Meðalmenn bæru
skippund, tveir á börum, en
kassinn væri rúmlega vætt
þyngri. Eftir örstutta stund
gefur sig fram maður, sem
býðst til að bera kassann, ef
annar vilji gefa sig til á móti.
En þá var nokkur bið að nokkur
gæfi sig fram. Þá sagði sá, sem
búinn var að bjóðast til að bera
kas ann, að réttast væri að láta
hann á börurnar. Einhver hlyti
að koma, sem gæti þetta. Kass-
inn var nú settur á börurnar.
Þegar það var búið, gengur sá
að börunum, sem lét setja á þær
kassann, og kallar til Jóns á
Úlfljótsvatni, sem þarna var
nærstaddur, og segir: „Þú held-
ur undir börurnar með mér,
Jón.“ Þá kemur Jón og segir:
„Reyna má það, en Zimsen á-
byrgist börurnar“. Tóku þeir
síðan upp börurnar með kass-
anum og báru upp að búðardyr-
um, og settu þær niður eins og
börur með venjulegum þunga.
Sykurinn fengu þeir vel úti lát-
inn. Sykurpundið mun hafa