Heima er bezt - 01.05.1958, Síða 15

sem vorið hafði verið nær misfellalaust. En allt um það
tók fénaður jöfnum og öruggum vorbata, og vorsmöl-
un og rúningur lambánna fór fram tvo fyrstu daga júlí-
mánaðar. Þá daga var sunnan hlývindur og sumar í íofti
og á jörðu.
Föstudaginn 4. júlí riðum við dalbúar fjórir saman
inn fyrir Fossá og sem leíð liggur fram eftir Gnýstaða-
dal. Ætlun okkar var að leita að ullarám, sem ekki höfðu
komið í réttir í nýafstaðinnni rúningssmölun. Skyldu
þær ullarær, er fyndust, verða réttaðar og rúnar á eyði-
býlinu Gnýstöðum, sem var í byggð síðast árið 1943.
Ekkert gerðist sögulegt í ferðinni, nema við fundum
nýgotna tóu í greni við Grjótá, sem rennur í Sunnudalsá
laust fyrir utan Sandfell. Grenjaskyttan var einn okkar
fjórmenninganna, og þótti honum eðlilega bera vel í
veiði. Flins vegar gekk honum illa að átta sig á, hvað
tófan hefði gotið seint og þótti hún hafa vaðið vel fyrir
neðan sig á jafn góðu vori.
Við héldum svo áfram fjárleitinni og fundum nokkr-
ar ullarær á víð og dreif, sem við skildum úr nýrúnu
lambánum frá Borgum, sem höfðu verið reknar fram á
dal að lokinni rúningu. Síðan réttuðum við ærhópinn
og rúðum á Gnýstöðum.
Um lágnættið héldum við heimleiðis. Vorstörfunum
var lokið, og sláttur skyldi hafinn að morgni næsta dags.
Miðnæturkyrrðin breiddist yfir allt. Nýrúnar ærnar
röltu áleiðis í fang fjalla og frelsis. Dalalæðan færði
jörðinni svaladrykkinn, en yfir austurfjöllum reis dökk
blika. — Náttfyllan, sögðum við og héldum heim í hátt-
inn.
Eaugardaginn 5. júlí. Blikan frá í gærkvöldi var
orðin að hrákaldri þoku, sem lyppaðist úrsvöl og ill-
spáandi frá austurlofti til vesturfjalla.
Undir nón tók þokan að sigla hraðbyri suður með
heiðinni, en logn hélzt að mestu í byggð. Um náttmál
byrjaði að rigna, hægt og meinleysislega í fyrstu, en um
miðnætti var komin stórrigning. Hélzt svo linnulaust
alla nóttina, og með dagmálum á sunnudag kastaði fyrst
tólfunum. Þá meira en rigndi. Það rann bókstaflega úr
loftinu, og hélzt það skýfall út allan sunnudaginn.
Sunnudalsá, sem hafði á laugardagskvöldið verið niðri
„í steinum“, var orðin að flagmórauðu fljóti, því að
hvort tveggja fór saman, vatnsrennslið úr loftinu og
bráð leysing fannanna í heiðinni, sem hafði verið hálf-
runnin til þessa. Ullin á Guðmundarstöðum, sem hafði
verið þvegin í ánni á laugardaginn og borin upp á gras-
bakka, sem var á annan metra á hæð frá venjulegu vatns-
borði árinnar, byrjaði að fljóta út upp úr hádegi á
sunnudag. Slík undur höfðu ekki fyrr gerzt í vatna-
vöxtum á Guðmundarstöðum í júlíbyrjun, en logn hélzt
að mestu niðri um bæi og 5° hiti á Celcius
Við hugðum því að fénu væri engin hætta búin kuld-
ans vegna, enda með öllu ófært að koma því úr heiðinni
sökum vatnagangs, og mátti glöggt heyra þungan vatna-
nið í suðurátt.
Á sunnudagskvöldið gekk veður meira til norðaust-
urs og minnkaði vatnsstreymið úr loftinu. Það hélt að-
eins áfram að rigna eins og í upphafi, stórum krapa-
dropum, því nú fór veður kólnandi, og klukkan 3 á
mánudagsnóttina var 0° hiti út við sjó. Má geta sér til,
hvað þá hefur verið kalt uppi á heiði, þó í sjálfum sól-
mánuði væri.
Á mánudagsmorguninn var dumbungsveður, en fór
hlýnandi upp úr dagmálum. Nú hafði mesta offorsið
dregið úr Sunnudalsánni.
Pósturinn hafði gist tvær nætur á Guðmundarstöðum.
Var veðurtepptur þar yfir sunnudaginn. Hann var ung-
ur og vaskur ferðamaður, en nú hafði Brunná, smá-
spræna, sem rennur milli Guðmundarstaða og Hrapps-
staða, hamlað för hans. Brunná er stikluð í venjulegu
ástandi á öllum árstímum, en á mánudagsmorguninn,
þegar pósturinn reið hana, var hún á miðjar síður, þrátt
fyrir frostið um nóttina, og geta menn gert sér í hugar-
lund, hvílíkur vatnsflaumur hefur verið í henni á sunnu-
daginn.
Seinnipartinn á mánudaginn fundust tvær króknaðar
ær hjá Sunnudal, og jafn snemma bárust þær fréttir frá
Hrappsstöðum, að dauðar ær hefði rekið upp úti á
Brunnáreyrum. Þótti þá sýnt, hvernig farið hefði um
ærnar, sem komnar voru í heiðina þegar veðrið gekk
yfir.
Síðari hluta þriðjudags lagði ég gangandi af stað í
könnunarferð um heiðina. Veður var kyrrt, en nokkur
þoka á, sem þéttist, þegar nær dró heiðinni. Brunná,
sem skilur heimalöndin og heiðina, rennur eftir alldjúpu
gili. Nú var hún orðin lítil og meinleysisleg, en verks-
ummerkin sýndu, hve mjög hún hafði færzt í aukana.
Hafði hún sorfið klettaveggina hálfan annan metra ofar
venjulegu vatnsborði og bannað öllum skepnum að
komast í skjól „niður fyrir á“. Að vísu er afdrep í gil-
inu austan við ána, og þangað höfðu bjórvotar ærnar
leitað og lagzt fyrir, en á mánudagsnóttina, þegar
veðrið gekk til norðurs og stóð upp í gilið, hafði ærnar
brostið mátt til að rísa á fætur, og kuldadofinn heltekið
þær, unz yfir lauk. Ég hélt fram með gilinu. Dauðar
ær voru á strjálingi fram með gili, allt inn að Þverlæk.
En þar byrjaði aðal valurinn. Nýsnævi var þar fremra
og hafði dregið í alldjúpa skafla, sem um vetur væri.
Var ömurlegt að litast um í þessu ríki dauðans. Það var
því líkast, sem vel liðtækur sláttumaður hefði farið þar
um og slegið í múga. Sums staðar lágu fimm ær í einni
kös. Annars staðar ein ær í stað. Margar ærnar virtust
sofa. Það var líkast því, sem engill dauðans hefði lostið
þær mjúkum helsprota. Nokkrar höfðu stungizt í gjót-
ur og skorninga. En afdrep voru þarna engin, hvergi
þurr blettur til að liggja á, einungis rennvot, helköld
jörðin, á meðan beljandi lækir og nístandi krapahríð
sungu dauðaóð hinna hrjáðu skepna.
Ég var kominn á leiðarenda, suður að Svartfelli, þar
sem útilegumaðurinn Svartur hafðist við, sem segir í
Vopnfirðingasögu. Nú fór nóttin í hönd. Þokan var
alldimm. Eina hljóðið, sem rauf kyrrðina, var ömurlegt
væl, er barst frá Svartfellinu. Líldega tófan að hlakka
yfir hræjunum. Tvær dilkær bitu rólegar í flóanum við
Steinku. Þær einar höfðu haft þrek til að standast gern-
(Framhald á bls. 178).
Heima er bezt 161