Heima er bezt - 01.05.1958, Blaðsíða 20

leggja fram lið sitt, til þess að dagurinn ýrði sannur
gleðidagur. Nú fannst mér ég vera einn og einmana í
ókunnu landi.
Eg heimsótti ekki skóla þennan dag þótt allir skólar
væru starfandi.
Eftir hádegi gekk ég út á „Skansinn“. Það er „Tivoli“
þeirra Stokkhólmsbúa. Þar er margt að sjá, og ætíð er
þar margt fólk á ferð, þótt rúmheigur dagur sé.
Skansinn er gerður á fögrum stað í útjaðri borgar-
innar, — á mishæðóttu landi. En varla veit maður með
vissu, hvaða hæðir eru gerðar af manna höndum, og
hverjar eru verk skaparans. Upp á eina hæðina liggur
einkennilegur stigi. Þegar stigið er í neðstu tröppuna,
fer allur stiginn af stað, eins og færiband í frystihúsi,
og enginn þarf því að hreyfa fót, heldur standa kyrr í
tröppunni og bíða þess að stiginn beri hann upp á
toppinn með þægilegum hraða. Þessi „stigareim“ er í
stöðugum gangi og flytur marga í sömu ferðinni, því
að alltaf er einhver að bætast í lestina.
Eg er einn og rölti víða um leikvanginn. Loks kom
ég þar að, sem stór, taminn fíll var í girðingu.
Um sama leyti komu að girðingunni nokkur stálpuð
börn. Ég held að þau hafi verið sjö eða átta. Þau töl-
uðu eitthvað við varðmann, sem stóð við girðinguna.
Hann lauk upp hliði og hleypti þeim inn. Fíllinn beið
rólegur og svipur hans var góðlegur. Hann sveiflaði
rananum hálf-letilega og rýndi á börnin. Ég stanzaði
og beið þess, hvað gerðist. Vörðurinn gekk að fílnum
og sagði eitthvað, sem ég ekki heyrði, en fíliinn hefur
víst skilið manninn, því að hann lagðist makindalega
niður. Þá biðu börnin ekki boðanna, en kiifruðu upp
á fílinn liggjandi og röðuðu sér á bakið á honum.
Einn strákurinn skreið alveg fram á haus og hélt sér í
eyrun; en annars héldu börnin hvert í annað. Ekki
hreyfði fíllinn sig, heldur lá hinn rólegasti með barna-
hópinn á bakinu.
Þegar börnin höfðu komið sér vel fyrir á baki fílsins,
sagði gæzlumaðurinn eitthvað hljóðlega við fílinn. Fíll-
inn skildi auðsjáanlega það, sem við hann var sagt; var
vel taminn og góðlyndur. Hann stóð svo varlega á fæt-
ur, að börnin högguðust ekki. Fyrst reis hann að hálfu
ieyti upp að aftan, og svo kom hann framfótunum
fyrir sig og lyfti sér varlega á fætur.
Börnin voru í sjöunda himni. Þau sátu þarna í hvirf-
ingu, eins og á háum hóli og veifuðu til fólksins, sem
stóð í kring. Fíllinn stóð nokkra stund grafkyrr, en
rölti svo nokkra hringi um girðinguna með börnin á
baki sér. Þau hlógu og skríktu og réðu sér ekki fyrir
kátínu. Eftir dálitla stund lagðist fíllinn aftur varlega,
og börnin renndu sér niður, kvöddu varðmanninn og
gengu brosleit út úr girðingunni.
Þá var þeim leik lokið.
Ég hef í þessum línum minnzt sumarmálanna og
sumardagsins fyrsta, og rætt um hve sterk tök þessi
dagur hefur átt og á enn í íslenzku þjóðlífi. Fyrr á
öldum var þessi dagur kærkominn hvíldar- og gleði-
dagur í önn og erfiði vordaganna. Oft var þröngt í búi
í sveitum, er líða tók á veturinn. Fæði fábrotið og
lélegt, og lítill dagamunur gerður. Allir reyndu þó að
geyma góðan bita til sumarmálanna og á sumardaginn
fyrsta var framborinn mikill og góður matur. Á mörg-
um heimilum féll vinna alveg niður, nema hirðing bú-
fjár. Fólkið fékk leyfi til að fara í útileiki og lifa og
láta eins og það lysti. Þó höfðu sumir þann sið, ef tíð
var góð, að byrja eitthvað vallarávinnslu þennan dag.
Ekki var þó unnið allan daginn, en aðeins hafin þessi
vinnubrögð, líkt og þegar „borið var út“, sem svo var
kallað, á laugardagskvöidum í sláttarbyrjun, til þess að
segja mætti, að sláttur hæfist á laugardegi. Var það talið
heillamerki að byrja heyskap á laugardegi, og gaf það
vonir um heillaríkt sumar og góðan heyskap.
Þar sem ég var uppalinn var túnið stórþýft á mínum
barnsárum, og voru þessar stóru þúfur oft graslitlar og
gráleitar í kollinn. Var því notuð sérstök aðferð með
áburðinn, til að reyna að gera þær grasgefnar. Að vetr-
inum var mykja borin út beint úr fjósinu og dálitlu
mykju-hlassi klínt á þúfnakollana. Þegar vel voraði
voru þessar mykjuklessur á þúfnakollunum hæfilega
mjúkar og þurrar um sumarmál, svo að hægt var að
mylja þær með höndunum og dreifa um þúfnakollana.
Þegar svo rigndi á þetta, hvarf mykjan ofan í gras-
svörðinn og þúfnakoliurinn spratt vel. Ef gott var veð-
ur á sumardaginn fyrsta, fór stundum allt fólkið út og
muldi klessurnar á þúfnakollunum og dreifði um þúf-
urnar. Var stundum gleðskapur og kapp við þessa
vinnu. Ekki var vinnan mjög erfið, en hreinleg gat hún
ekki kallazt. Langt er síðan þessi vinnubrögð lögðust
niður.
Eitt er mér sérstaklega minnisstætt frá fyrsta sumar-
degi, er ég var barn. Þar sem ég átti heima, var það
mjög fágætt að konur gengju til útiverka á vetrum.
Það kom þó fyrir að þær sinntu fjósverkum, en sjaldan
fjárhirðingu. Leið veturinn svo oft, að konur komu
aldrei í fjárhúsin. En ef gott var veður á sumardaginn
fyrsta, var það siður að húsfreyjur gengju í fjárhúsin
og litu á féð, áður en því var hleypt út. Man ég það
vel, að okkur yngstu bræðrum þótti það hátíðleg
stund, er mamma bjó sig út og fór með okkur út í
fjárhús og leit inn í hvert hús og skoðaði kindurnar.
Ég held að þetta hafi verið talið til heilla fyrir sauð-
burðinn og allan fjárstofninn á komandi vori. En vel
alinn fjárhópur er líka fögur sjón á blíðum vordegi.
Á heilbrigði og frjósemi fjárins, valt að mestu afkoma
heimilisins.
Sauðburður og lambfé, fráfærur og fjallrekstur, er í
huga mínum dýrðaróður vorsins í íslenzkri sveit. Er
hver ungiingur hamingjusamur, sem fær kynningu af
vorstörfum í sveit á unga aldri. Ásamt vorfuglunum
eru lömbin yndi vorsins í sveitunum. Og ekki má þá
gleyma fagursköpuðum folöldunum, sem eru meistara-
verk skaparans, næst mannlegum verum.
Gieðilegt sumar!
Stefán Jónsson.
166 Heima er bezt