Heima er bezt - 01.07.1958, Blaðsíða 6

KLEMENZ KR. KRISTJÁNSSON:
Tilraunastarfiá á Sámsstöðum
SAMIÐ AÐ BEIÐNI „HEIMA ER BEZT1
egar litið er yfir farinn veg í 31 ár hér á Sáms-
stöðurn er margs að minnast. En fyrst verður
fyrir það, sem unnið hefir verið til að skapa
skilning á þeim aðstæðum, er varða íslenzka
ræktunarmenningu. Menning í verklegum framleiðslu-
greinum getur verið bæði einhæf og fjölþætt. Ein-
hæfni jarðræktarinnar, eins og hún kemur almennt fram,
er arfur kynslóðanna, fastbundinn þeim venjum, er þró-
azt hafa við kalt og mislynt veðurfar. Fjölhæfni í störf-
um og framleiðsluvörum kemur ekki fyrirhafnarlaust
upp í hendurnar á fólki, því að til þess þarf þekkingu
ásamt áhuga, og í framhaldi þess athafnir, er bæta rækt-
unarskilyrði landsins og fjölgun innfluttra nytjajurta og
bættar og betri aðferðir við ræktun þeirra innlendu.
Takmark starfseminnar á Sámsstöðum hefur verið
í því fólgið, að fjölga nytjajurtum landsins. Þess vegna
voru korntilraunirnar hafnar, byggið, hafrarnir og að
nokkru leyti vetrarrúgur, þótt síztur sé til frambúðar.
Frærækt af hinum nytsömustu grastegundum og öðrum
fóðurjurtum stefnir að betri og arðsamari túnrækt.
Úrval erlendra kartöfluafbrigða er líka markmið, sem
vert er að keppa að til bóta fyrir framleiðslu á matar-
hæfum kartöflum. En að baki þessarar auknu fjöl-
breytni, þarf einnig að efla skilning á því og athafnir
við að tengja saman skógrækt og nytjajurtaræktun með
Kornakur á Geitasandi 1955.
skjólbeltum úr lifandi trjágróðri. Þessvegna var byrjað
hér á skjólbeltarækt. Rannsóknir og tilraunir á rækt-
unarhæfi sandanna hér í Rangárvallasýslu var verkefni,
sem þurfti að fást við. Þess vegna var byrjað á rækt-
unartilraunum á Geitasandi 1940, og ræktað þar gras,
kom og kartöflur, og hefir því verið haldið áfram
síðan. Sandgræðslan hafði þarna fyrirmynd og 7 ára
reynslu, þegar hún tók til við stórframkvæmdir á þessu
svúði.
Grasið okkar er gott, ef það er rétt alið, þ. e. með
algildum áburði á réttum tíma, og það síðan slegið á
hæfilegu þroskastigi. Hér var byrjað á hraðþurrkun
heys og grasmjölsframleiðslu árið 1948. Alls er nú
búið að framleiða 160 smálestir af mjöli á 9 árum. Og
í sumar verður reynt að hefja útflutning á heymjöli
til nálægra landa til reynslu þar og rannsókna. Ef vel
tekst, má það verða til þess, að fengnar verði fullkomn-
ari vélar, og útflumingur hefjist síðar, svo um muni.
Reynsla næstu ára sker úr um það, hvort hér muni
verða möguleikar á að skapa nýja útflutningsvöru, en
víst er um það, að gott grasmjöl er réttmætt að nota í
fóðurblöndur hér innanlands, svo sem gert er víða
erlendis, t. d. í Noregi, þar sem það er allt að 10% í
fóðurblöndum, fyrir alifugla og svín. Mætti með því
draga nokkuð úr innflutningi fóðurbætis.
Þetta er í höfuðdráttunum það, sem unnið hefir verið
að hér á Sámsstöðum, það tímabil, sem stöðin hefir
verið rekin. Næst skal gerð stutt grein þess, sem áunn-
izt hefir.
1. Þegar ég kom frá námi 1923 vakti sérstaklega fyrir
mér að rannsaka íslenzkar grastegundir og þá einkum
fræþroska þeirra. Rannsóknir á íslenzku grasfræi hef
ég síðan gert á ári hverju síðan 1924. Frá árangri þess-
ara rannsókna var skýrt fyrst í Búnaðarritinu 1926,
og síðan í öllum skýrslum frá tilraunastöðinni í sama
riti til 1951, að Tilraunaráð ríkisins tók að sér birtingu
skýrslnanna. í ritgerð minni Fóðurjurtir og kom eru
birtar meðaltalsniðurstöður til ársins 1944. Þessar rann-
sóknir sanna, að flestallar grastegundir ná að þroska
fræ árlega, og grasfrærækt er framkvæmanleg, ef rétt-
um tökum er beitt. Hins vegar fara gæði fræsins mjög
eftir lengd vaxtartímans. Fræ, sem þroskast í ágúst og
fær góða nýtingu, hefir svipað grómagn og erlent fræ
sömu tegunda. I köldum sumrum verður þroskun
fræsins síðbúin, og nær þá fram í miðjan september eða
224 Heima er bezt