Heima er bezt - 01.12.1958, Side 7

væri heyskaparJítil. Lánaði Markús oft hey, þegar þau
voru gengin til þurrðar hjá bændum að vorinu.
Markús var framúrskarandi hagsýnn og reglusamur.
Var það ætíð vani hans að setja aldrei fleira fé á hey,
en að hann væri viss um að fyrna hey, þó að heyleysis-
ár kæmi, svo að ekki þyrfti að skera bústofninn niður.
Markús var gestrisinn. Fagnaði hann jafnan komu
gesta, jafnt íátækra sem ríkra, og veitti þeim góðan
beina án endurgjalds. Þótti honum gestir einatt sitja of
skamma stund. Og væri veður ótryggt og ekki með öllu
hættulaust aS fara yfir sandinn, varnaði hann þeim burt-
farar þangað til að betur leit út.
Markús var skírleiksmaður hinn mesti og fróður um
margt og minnugur. Voru honum einkum kunnar forn-
sögur vorar og lög, Jónsbók og fleira. Flann hafði á
yngri árum ritað upp ýmsar sagnir og afritað sögubæk-
ur þær, er fátíðar voru, og annan fróðleik, því að hann
var alls konar fróðleiks unnandi þegar í æsku. Rit sitt
um jarðelda gaf hann út 1880. Ber það með sér, að hann
var sögurruaður meiri og fróðari en almennt gerðist.
Markús var gleðimaður mikill og hinn skemmtilegasti
maður í viðkynningu og oft skemmtilega fvndinn í talí.
Vinum sínum var hann hinn trygglyndasti maður og
öllum hinn ráðhollasti, sem til hans leituðu. jMerkur og
vandaður maður til orða og verka.
Sem húsfaðir var Markús fyrirmynd annarra að um-
hyggjusemi og reglu, og þegar hann fann líða að ævi-
lokum, lagði hann á ráðin og sagði fyrir um margt
hvernig með skyldi fara eftir hans dag.“
jMeð komu Aslaugar í Höfðann varð mikil breyting
á öllu heimilishaldi innan húss. Hún var stórvel gefin
kona og mikilhæf, og mátti segja að öll störf léku í
höndurn hennar. Hún færði heimilinu margar nýjungar,
enda var þá nýr tími í uppsiglingu. Mátti segja, að hún
skapaði nýtt heimili með hinum mesta myndarbrag.
Öllu þessu kom hún í verk án þess að húsakynnum væri
að nokkru ráði breytt.
Markús unni sinni ungu konu hugástum og lét hana
öllu ráða því, er hún vildi og taldist til hennar verka-
hrins;s, en það sem undir hann heyrði sat við sama, en
ekki varð það þeim að sundurlyndi. Hún seildist ekki
til yfirráða í hans verkahring. Hún skildi vel að bezt
fór á því, að hann réði því, sem hann vildi. Það var á
trawstum grunni reist.
T ins og áður getur lézt Markús 1906, og eftir það
varð sams konar bylting utan bæjar, eins og þegar Ás-
laug tók við fyrir innan stokk. Hallgrímur tók fljótt
til óspilltra máíanna. Reisti tveggja hæða timburhús og
önnur útihús að sama skapi, sléttaði og færði út túnið
og leiddi vatn úr lind, sem var í gili fyrir austan bæinn.
Áður var þar eitthvert erfiðasta vatnsból, sem þá þekkt-
ist. Ég hygg, að þetta muni hafa verið einhverjar fyrstu
járnpípurnar, sem leiddu vatn í íslenzkan sveitabæ.
Virtist nú allt leika í lyndi og að framtíð fjölskyld-
uinnár væri til frambúðar tryggð á þessum stað. Hey-
skapúrinn óx og fénu fjölgaði, og það var sama fyrir-
hyggjan með alla hluti, eins og áður hafði verið, en allir
Áslaug Shœringsdóttir og Markús Loftsson.
búskaparhættir færðir í nýtízkuhorf, eftir því sem við
varð komið.
En því miður stóð þetta ekki lengi. Áslaug veiktist
hastarlega, svo að hún lagðist algjörlega í rúmið. Fóru
þau nú að hyggja á brottflutning. Mest mun því hafa
valdið, hversu erfitt var að ná í læknishjálp frá þessum
afskekkta stað, en án hennar gat Áslaug ekki verið. Um
vorið 1920 losnaði Suður-Hvammur úr ábúð, og fengu
þau hann til ábúðar.
Áður en Markús dó lét hann reisa grafreit á hæsta
hnjúk Höfðans, þar sem sagt var að Hjörleifur land-
námsmaður hafi verið heygður. Þar er Markús grafinn
ásamt Áslaugu konu sinni og barni þeirra ungu og Sig-
urði, bróður Markúsar.
Að síðustu skal hér getið nokkurra atburða, sem vitað
er um að gerðust í Hjörleifshöfða, sem stórmerkilegt
má teljast að ekki leiddu til dauðaslysa, að minnsta kosti
sum þeirra. Það er eins og hulinn verndarkraftur hafi
hlíft þessum hættulega stað, að ekki skyldi draga 'til
stórslysa, svo sem þegar Kötlugosið tók af bæinn, eins
og að framan getur.
Jón Jónsson bóndi á Giljum var sigamaður í Hjör-
leifshöfða í 34 ár, og aldrei varð hann fyrir neinum
slysum eða meiðslum í öllum þeim hættulegu fjallaferð-
um. Þó lá einu sinni við að illa færi. Svo hagaði til, að
siga varð loftsig í stóra hillu, og var svo mikil umferð
um hana, að venja var að sigamaðurinn leysti af sér
vaðinn, meðan hann fór um hilluna og gerði út af við
fýlana, sem þar áttu heima. En eitt sinn, þegar Jón var
búinn að ljúka starfi sínu í hillunni óg búinn að binda
sig aftur í enda vaðsins, kippti hann eins og venja var
í vaðinn, til að gera undirsetumörinunum aðvart um
að hala sig upp. Vissi hann ekki fyrr til, en að vaðurinn,
sem var afar þungur, rann niður bergið með flughraða.
Kastaði hann sér til hliðar og greip daúðahaldi í gras og
hvannir, sem hann náði til, en lítið myndi það hafa
stoðað, ef ekki hefði svo giftusafnlega viljað til, að
(Framhald á bls. 439)
Heima er bezt 409