Heima er bezt - 01.02.1961, Blaðsíða 22

bátnum og setti stórt gat á byrðinginn. Höggið var
ekki meira en það, að mennirnir urðu þess aðeins varir,
en samstundis seig báturinn að framan. Mennirnir voru
handfljótir að draga að sér kænuna og snara sér út í
hana, og mátti þar engu muna, því að báturinn stakkst
í djúpið. Báðir voru mennirnir ósyndir, og hefðu þeir
vafalaust báðir drukknað, ef þeir hefðu ekki verið með
litla bátinn, — og þó var örskammt upp í næstu eyju.
Þriðja sagan heitir:
Uximi sóttm í eyjar.
Olafseyjar heita eyjar tvær, sem liggja skammt frá
landi undan Skarði á Skarðsströnd. Er svo að sjá sem
þær hafi einhverntíma verið byggðar, og heitir önnur
eyjan Hóley, en hin Bæjarey. A Söguöldinni lágu eyjar
þessar undir Reykhóla, en síðar hafa höfuðbólin Skarð
og Reykhólar skipti á eyjum. Akureyjar, sem áður Iágu
undir Skarð, urðu eign Reykhóla, en Skarð eignaðist
Ólafseyjar. í Grettissögu er þessi saga sögð:
Á Reykhólum bjó á Söguöldinni mikill höfðingi, er
Þorgils hét Arason. Grettir var sekur orðinn, en dvaldi
um vetrartíma á Reykhólum í skjóli þessa héraðshöfð-
ingja, ásamt þeim fóstbræðrum Þorgeiri og Þormóði.
Voru þeir allir miklir garpar, eins og sögur greina frá.
Þorgils bóndi átti uxa góðan úti í Ólafseyjum og
vildi hann nálgast uxann fyrir jólin. Hann bað þá fé-
lagana þrjá, að fara og sækja gripinn. Frá Reykhólum
er all-langt út í Ólafseyjar, eða um hálf önnur vika
sjávar. Þeir sigldu út flóann og höfðu byr góðan. Þegar
út í eyjarnar kom spurði Grettir, hvort þeir fóstbræður
vildu heldur leggja lit uxann eða halda skipinu. Þeir
báðu Gretti halda skipinu. Hann stóð við mitt skipið á
það borð, er frá landi horfði, tók honum sjórinn undir
herðablöðin, og hélt hann skipinu, svo að hvergi sveif.
Þeir fóstbræður lögðu út uxann og tók Þorgeir undir
uxann að aftan, en Þormóður að framan, og hófu hann
svo út í skipið. Þeir settust svo allir undir árar og reri
Þormóður í hálsi, en Þorgeir í fyrirrúmi, en Grettir í
skut og héldu inn á flóann. Er þeir komu inn fyrir
Hafraklett, styrmdi að þeim. (Þ. e. hvessti). Þá mælti
Þorgeir: „Frýr nú skuturinn skriðar?" Grettir svarar:
„Eigi mun skuturinn eftir liggja, ef allvel er róið í
fyrir-rúminu.“ Þorgeir féll þá svo fast á árarnar, að af
gengu báðir háimir. Þá mælti hann: „Legg þú til Grett-
ir, á meðan ég bæti að hánum.“ Grettir dró þá fast á
áramar, meðan Þorgeir bætti að hánum. Höfðu þá svo
lúizt árarnar, að Grettir hristi þær í sundur á borðinu.
Þormóður kvað betra að róa minna og brjóta ekki.
Grettir þreif þá erði tvö (þ. e. tré eða planka), er lágu
í skipinu, rak borur stórar í borðstokkinn og reri svo
sterklega, að brakaði í hverju tré.
Er þeir náðu landi á Reykhólum, spyr Grettir, hvort
þeir vildu heldur fara heim með uxann eða setja bát-
inn. Þeir kusu heldur að setja upp skipið, og settu þeir
það upp með öllum sjónum, sem í því var, en það var
mjög klökugt og sýlað.
Grettir leiddi uxann og var hann mjög feitur og
stirður eftir böndin. Þar kom að uxann þraut gönguna.
Þeir fóstbræður gengu beint heim, því að þeir vildu
ekki rétta Gretti hjálparhönd.
Þorgils spyr um Gretti. Þeir fóstbræður sögðu, hvar
þeir höfðu við hann skilið. Þorgils sendi þá húskarla
sína á móti honum. Er þeir koma ofan undir Hellis-
hóla, sáu þeir hvar maður fór á móti þeim og hafði
naut á baki. Var þar kominn Grettir og bar þá uxann.
Undruðust allir hversu miklu hann gat orkað. Lék Þor-
geiri næsta öfund á um afl Grettis.
Þjóðskáldið Matthías Jochumsson hefur ort ljóð út
af Grettissögu, sem heita Grettisljóð. Þar segir svo um
þennan atburð:
„Þá líta þeir í drífunni langt fyr neðan völl,
á leiti nokkru sléttu, hvar hyllir undir tröll,
sem bráðum kemur nær, eins og brautin væri greið;
það boli var, sem þversum á herðum Grettis reið.“
Þá kemur hér að lokum saga, sem heitir:
Helga ísaksdóttir.
Saga þessi er sönn og eru um 170—180 ár síðan hún
gerðist. Sagan er skráð í Sögusafni Isafoldar, en hún
hefur líka lifað á vörurn fólks við Breiðafjörð, allt fram
á síðustu áratugi.
Um 1920 kunni gamalt fólk í Stykkishólmi söguna,
og af því fólki lærði ég hana áður en ég las hana í
Sögusafni ísafoldar. Endursegi ég söguna hér að mestu
eins og hún er skráð, en að nokkru eftir minni, eins og
mér var sögð hún, er ég fluttist til Breiðafjarðar urn
1920.
Á þeim árum sem sagan gerðist bjó Alagnús svslu-
maður Ketilsson í Búðardal á Skarðsströnd, en hafði
heyskap í Olafseyjum og fleiri Skarðseyjum. Hann
setti heyið saman í Olafseyjum og flutti svo skepnur
út í eyjarnar á haustin, sem fóðra átti á heyjunum og
jafnframt flutti hann fólk út í eyjarnár til að hirða
gripina.
Eitt haustið flutti sýslumaður þrjú hjú sín út í eyj-
arnar. Einn ungan mann og tvær ungar stúlkur. Helga
ísaksdóttir hét sú stúlkan, sem átti að verða ráðskona.
\rar hún eins konar húsbóndi á heimilinu. Hin stúlk-
an hét Hólmfríður, en pilturinn hét Einar. Bát höfðu
þau hjá sér í eyjunum. Nautgripirnir í eyjunum þetta
haust voru 9, en sumir segja 11. Nokkrir nefna 150
fjár.
Næstu byggðar eyjar voru Rauðseyjar. (Þær eru nú
í eyði.) Þar bjó bóndi, er Einar hét Ólafsson. Var
hann stórbóndi á sinni tíð og mikill heiðursmaður. Einn
af húskörlum Einars bónda í Rauðseyjum hét Halldór
Ólafsson. Hólmfríði í Ólafsey leizt vel á Halldór þenn-
an, og vildi fyrir alla muni ná fundi hans um veturinn.
Einar nautahirðir vildi líka gjarnan komast út í Rauðs-
eyjar, þegar líða tók á veturinn, af því að hann var
orðinn tóbakslaus, en það vissi hann, að til myndi vera
í Rauðseyjum, því að þar voru nægðir af öllu.
58 Heima er bezt