Heima er bezt - 01.05.1961, Side 8

STEINDÓR STEINDÓRSSON FRÁ HLÖÐUM:
Æviskrár Vestur-lslendinöa
( é ég hendur manna mynda meginþráð yfir höf-
in bráðu,“ kvað Matthías forðum til Vestur-
i j íslendinga. í þessum mánuði kemur á markað-
^ inn bók, sem leggur drjúgan skerf, til þess að
tengja slíkan meginþráð milli íslendinga austan hafs og
vestan. En bók sú er Vestur-íslenzkar æviskrár, sem
síra Benjamín Kristjánsson hefur tekið saman, en Bóka-
forlag Odds Björnssonar á Akureyri kostar og býr á
markaðinn. í bindi því, sem nú er fullbúið eru æviágrip,
og fylgja myndir langflestum þeirra, en með ættar-
rakningu og niðjatali, þeirra, sem um er ritað munu
nöfn þeirra, sem getið er að einhverju skipta þúsund-
um. Er þannig um að ræða einstakt rit í íslenzkri mann-
fræði.
Hver ein bók á sína sögu, og svo er um þessa sem
aðrar. Tildrög hennár má rekja til þess, að fyrir nokkr-
um árum síðan var Árna Bjarnarsyni, bókaútgefanda
á Akureyri, falið af þáverandi forsætisráðherra, Stein-
grími Steinþórssyni, að gera tillögur um sitthvað, sem
verða mætti til eflingar samstarfi og kynnum íslend-
inga og frænda þeirra, sem í Vesturheimi búa. En Arni
hafði þá um langt skeið haft mikinn hug á þeim mál-
um og unnið að þeim á eigin spýtur. Tillögur samdi
hann síðan í mörgum liðum. Verða þær eigi raktar
hér, enda gefnar út á prenti, en ein þeirra var, að haf-
in skyldi æviskrárritun Islendinga í Vesturheimi, bæði
þeirra, er vestur fluttust og afkomenda þeirra, með
líku sniði og íslenzkar æviskrár Bókmenntafélagsins.
Einnig að safnað yrði myndum eftir því sem til næðist.
Til þess að framkvæma þetta réðist Árni Bjarnarson
til vesturfarar sumarið 1958 ásamt konu sinni. Réði
hann með sér til ferðarinnar síra Benjamín Kristjáns-
son, Gtsla Ólafsson yfirlögregluþjón og undirritaðan.
Fékk hann nokkurn styrk til ferðarinnar af ríkinu, en
bar annars allan kostnað, nema vinna okkar félaga var
sjálfboðastarf. Svo var skipt verkum, að Gísli skyldi
taka myndir en við síra Benjamín safna til æviskránna,
og vitanlega allir hjálpast að eftir föngum.
Við dvöldum vestanhafs um þriggja mánaða skeið.
Söfnuðum við heimildum einkum í þéttustu íslendinga-
bvggðunum í Manitoba, Saskatchewan og Norður-
Dakota, en höfuðstöðvar okkar voru vitanlega Winni-
pegborg, en þar er höfuðborg íslendinga vestan hafs
og hefur verið svo frá öndverðum vesturflutningunum
að kalla má. Auk þessa fór Árni skyndiferð vestur að
hafi til Vancouver og Seattle og nágrennis þeirra borga,
þar sem nú er mjög margt af íslendingum. Ári síðar
fóru þeir Árni og Gísli aftur á sömu slóðir vestur á
Kyrrahafsströnd sömu erinda.
í upphafi var okkur öllum það Ijóst, að nauðsynlegt
væri að ná sambandi við fleiri en þá, sem byggju á.
þeim slóðum, sem við færum um, því að dreifðir eru
íslendingar nú um mikinn hluta Bandaríkjanna og
Canada. jVlá geta þess, að gert hef ég mér það til gam-
ans að fletta upp íslenzkum nöfnum í símaskrám ýmissa
borga, og oftast fundið einhver. Til þess að ná til sem
flestra, voru spurningaeyðublöð send í allar áttir, en
því miður hafa þau borið miklu minni árangur en
vænzt var, svo að bókin fjallar einkum um fólk af
áðurnefndum svæðum, svo og nokkuð frá Minnesota
og Utah.
Við starf okkar vestra nutum við margvíslegrar að-
stoðar, bæði Þjóðræknisfélags íslendinga, deilda þess
og ótalmargra einstakhnga. Hér er ekki unnt að rekja
slíkt, en ekki get ég látið hjá líða, að minnast þeirrar
alúðar, gestrisni og greiðasemi, sem okkur mætti hvar-
vetna. Þær minningar ylja manni um hjartarætur, og
eru ef til vill sterkasta sönnunargagnið fyrir því, að
hér hafi ekki verið unnið óþarft verk.
Þegar við hófum starfið, gerðum við ráð fyrir skjót-
ari og meiri árangri en raun bar vitni um. Það kom
brátt í liós, að þetta var seinlegra en okkur hafði
grunað. I fyrsta lagi brugðust okkur verulega vonir
um árangur af bréfum, sem við sendum, en svo reynd-
ist einnig starfið meðal fólksins seinunnara en við var
búizt. Við reyndum það brátt, að það var ekki hægt
að þjóta eins og byssubrenndur bæ frá bæ eða hús úr
húsi. Hvort tveggja var, að margir voru þeir, sem ekki
höfðu svör við spurningum okkar á reiðum höndum,
nema að hugsa sig dálítið um, og ef til vill að leita í
gömlum plöggum. Og svo var það hin alkunna íslenzka
gestrisni, sem vissulega hefur ekki minnkað vestur í
Ameríku. Maður gat bókstaflega ekki sloppið brott
fyrr en eftir að hafa þegið einhvern beina og spjallað
stundarkorn við heimamenn. Þeir voru margir, einkum
af eldri kynslóðinni, sem beinlínis þyrsti í að heyra
fréttir beint heiman frá íslandi, og slíkum mönnum
varð að gera úrlausn eftir getu. En svo kom líka margt
skemmtilegt fram um líf og ævi þeirra sjálfra, svo að
oftast varð maður að fara í hart við sjálfan sig, og
kveðja, löngu áður en umræðuefnið væri tæmt. En
þótt margt yrði til að tefja, munum við hafa safnað
152 Heima er bezt