Heima er bezt - 01.05.1961, Page 14

STEINDOR STEINDORSSON FRA HLOÐUM:
Þættir um skóga og skógrækt
(Framhald).
b. Danir koma við sögu.
Löngum er oss tamt íslendingum að rekja það sern
miður hefur farið í samskiptum vorunt og Dana á liðn-
um öldum. Er það í sjálfu sér ekki ámælisvert, en hinu
megum vér þó ekki gleyma að geta þess, sem vel hefur
verið unnið í vora þágu. Og ekki sízt, þegar þar hefur
verið um einskær hugsjónastörf að ræða. En þar má
telja afskipti Dana af skógræktarmálum vorum í
fremstu röð. Og til athafna og tillagna þeirra í því efni
má vissulega rekja framkvæmdir landstjórnarinnar, er
síðar leiddu til setningar skógræktarlaga og stofnunar
embættis skógræktarstjóra.
Upphaf þessa máls var, að á einu af skipum Samein-
aða gufuskipafélagsins, er sigldi hér við land, var skip-
stjóri að nafni Carl Ryder. Hann kynnti sér ýmis mál-
efni Islands, og meðal annars fannst honunr mjög til
um skógleysi landsins. Hefur hann áreiðanlega gert sér
ljóst, hversu mikilvægur þáttur skógur getur verið í
þjóðarbúskapnum almennt, og hvíiíkur hagur það
mætti verða íslendingum, ef unnt væri að korna hér á
fót skógrækt. Lét hann ekki sitja við orðin tóm, heldur
hófst handa urn framkvæmdir. Arið 1898 tókst honurn
að fá fjárstyrk til þessa máls bæði frá Alþingi, mun það
vera fyrsta fjárveiting til skógræktar hér á landi, og
hjá Landbúnaðarfélaginu danska. Þá lögðu ýmsir ein-
staklingar, danskir og íslenzkir, fram fé til þessara hluta
fyrir tilmæli Ryders. Hann fékk síðan í lið með sér
prófessor í skógrækt við Landbúnaðarháskólann danska,
Carl V. Prytz að nafni, svo að vel yrði séð fyrir hinni
fræðilegu hlið málsins. Þá fékk hann leyfi landsstjórn-
arinnar, til þess að koma upp trjáreit á Þingvöllum. Er
það furulundurinn á eystri bakka Almannagjár, sem
nokkur styr hefur staðið um upp á síðkastið. Hófst
ræktun í honum árið 1899. Á næsta ári fékk Ryder
landspildu á Grund í Eyjafirði og var hafizt handa um
gróðursetningu þar það ár. En á því ári réðu þeir
Rvder og Prytz danskan skógfræðing Christian E.
Flensborg, til að standa fyrir skógræktartilraunum hér
á landi. Ferðaðist hann hér um á hverju sumri til 1906
og vann að skógræktarmálum. Undir hans umsjá voru
settir upp gróðurreitirnir í Vaglaskógi 1901, við Rauða-
vatn í nágrenni Reykjavíkur 1902 og sarna ár í Mörk-
inni á Hallormsstað. Að Rauðavatnsreitnum stóð Skóg-
ræktarfélag Reykjavíkur hið eldra, en það var stofnað
fvrir forgöngu Ryders 1901. Var Þórhallur Bjarnarson,
síðar biskup aðalmaður þess félags meðan það hélt uppi
störfum.
Ekki verður því neitað, að misjafnlega tókst síðar til
um suma af gróþurreitum Flensborgs eins og Rauða-
vatnsreitinn. Var hann síðar óspart notaður af óvildar-
mönnum skógræktarmálanna, til þess að sýna fram á, að
skógur fengi ei vaxið hér á landi. En þeir gleymdu því,
þeir góðu menn, að samtímis því sem fjallafuran Hfði
við kröpp kjör á Rauðavatni uxu furur og greni jafnt
og þétt austur á Hallormsstað, og voru áður en nokk-
urn varði orðin að stórtrjám. Engum blöðum er urn
það að fletta, að Flensborg vann hér ágætt starf, og af-
kastaði miklu þegar litið er á allar aðstæður. Þó mun
starf hans, ef til vill hafa orðið notadrýgst á þann hátt,
að með því voru opnuð augu ráðamanna landsins um
að hefjast þyrfti handa um að koma skipan á þessi mál
af hálfu hins opinbera. Standa íslendingar í mikilli
þakkarskuld við þá þremenningana, Ryder, Prytz og
Flensborg fyrir gott og óeigingjarnt starf til þjóðar-
heilla.
c. Skógræktarlögin 1907.
Árið 1904 varð aldamótaskáldið Hannes Hafstein
fvrstur íslendinga ráðherra, um leið og landsstjórnin
varð innlend. Fékk hann þá þegar nokkurt færi á að
hrinda áleiðis þeim hugsjónum, sem hann hafði boðað
í aldamótakvæði sínu. Verður því eigi móti mælt, þegar
litið er á allar aðstæður, að enginn ráðamanna þjóðar-
innar hefur fyrr né síðar sýnt meiri stórhug og fram-
sýni en hann á öllum sviðum þjóðfélagsins. Kom það
fram í skógræktarmálunum eigi síður en í öðrunt þeim
efnum, er til velfarnaðar horfðu landi og þjóð. í því
máli sem fleirum var hann trúr hugsjónum Aldamóta-
kvæðis síns. Menning og framför skyldu vaxa „í lundi
nýrra skóga“.
Eins og þegar hefur verið getið, hafði ýmislegt þeg-
ar verið að gert af opinberri hálfu á undanförnum ár-
um, en bæta má því við, að 1899 samþykkti Alþingi
friðun Hallormsstaðarskógar, og veitti landsstjórninni
heimild til að kaupa jörðina í því skyni, en hún var
áður kirkjueign.
En allt um áhuga Hannesar Hafsteins á skógræktar-
málinu og öruggan þingmeirihluta flokks hans, er þó
svo að sjá, sem málið hafi átt örðugt uppdráttar á Al-
þingi. Það er ekki fyrr en á þinginu 1907, sem Hannesi
tekst að koma fram löggjöf um meðferð skógræktar-
mála, sem vitanlega voru nauðsynleg undirstaða þess,
að hafizt yrði handa á skipulegan hátt, og til þess að
fleyta þeim í gegnum þingið, þurfti hann að beita
158 Heima er bezt