Heima er bezt - 01.04.1981, Síða 22

að sprengja stórbrú eina yfir á, sem
féll í djúpu gili. Við bárum sprengi-
efni í bakpokum okkar nótt eftir nótt
ofan af fjalli, og komum því fyrir
undir brúnni. Til þess, að slóðir okkar
sæust ekki, gengum við dreift og
drógum á eftir okkur hver og einn
limslóða til þess að strjúka yfir förin,
og af því að þetta var ofan skógarins,
skóf að jafnaði yfir allar misfellur.
Þegar nægilegt sprengiefni var komið
á staðinn, áttum við þó tvennt eftir.
Við urðum að leggja örmjóan rafþráð,
hulinn í fönninni, meira en kílómetra
leið til staðar, sem við sæjum af til
brúarinnar og á teinana, sem lestin
kæmi eftir. Og við áttum einnig að
grafa okkur göng í stórum snjóskafli á
leyndum stað, þar sem við áttum að
liggja nokkur dægur — með hæfilegt
bil okkar í milli — meðan leitin að
okkur væri sem áköfust. Er þessu var
lokið, tilkynntum við það, og fengum
tímaákvörðun um, hvernær sú lest,
sem við skyldum tortíma, væri vænt-
anleg. Við stóðum með hendur á raf-
tækinu við leiðsluendann, reiðubúnir
að tengja, þegar lestarljósin birtust í
hæfilegri fjarlægð. Þau augnablik
gleymast ekki. í stríði er enginn að
fullu með mannlegu eðli, og verður
aldréi samur aftur. Lestin kom, og
straumnum var hleypt á. Brúin reis
fram undan og byltist síðan niður í
gljúfrið og lestin á brakið ofan. Okkur
var síðar sagt, að með henni hefðu
verið 600 þýskir hermenn og 400
hestar. En lestarstjórar og kyndarar
stukku út á síðasta augnabliki. Þeir
voru norskir og vissu, hvað í vændum
var. Við vissum aldrei, hvort ein-
hverjir fleiri komust af.
Ekki máttum við hverfa af kveikju-
stæðinu fyrr en við höfðum undið til
okkar þráðinn frá brúninni og grafið
hann á staðnum, svo að leiðin til okk-
ar yrði ekki rakin eftir honum. Síðan
tókum við til fótanna til fylgsnis okk-
ar, og var þá liðið langt á nótt. Við
sléttuðum síðast með höndunum yfir
slóðina úti fyrir og byrgðum opið
innan frá. Fram undan var fimm
dægra kyrrseta eða lega í fönninni,
tveggja nátta og þriggja daga, því að í
næturmyrkri áttum við að hefja
gönguna upp fjallið og austur yfir
landamærin til Svíþjóðar. Vistin var
köld og rakinn mikill. Við höfðum
næringartöflur í fórum okkar innan
klæða, en þeirra neyttum við þó í hófi.
Og svo var eitt, sem ekki mátti
gleymast áður en byrgið væri opnað
og gangan hafin: í ferðum sem þess-
um voru menn látnir bera með sér
eitur í litlum aflöngum hylkjum. Á
hættustundum skyldi eitt slíkt hylki
hulið langs með tanngarðinum að ut-
an. Ef nauðsyn krafði var það síðasta
þjónustan í þágu ættjarðarinnar, að
ná því inn á milli tannanna og bíta
það í sundur. Þá var tryggt, að verða
ekki píndur til sagna um félaga sína.
Er við komum út í náttmyrkrið og
hófum gönguna eftir hina löngu bið,
greindi okkur nokkuð á um stefnu.
Við máttum ekki ganga þétt saman og
urðum alltaf að vera á skíðunum, svo
að sporhundar rektu ekki slóð okkar.
Brattinn var mikill og því freisting að
sneiða hlíð. En það var ekki hættu-
laust, því að við vissum um varðstöð
Þjóðverja í grennd og sáum nú lítið
fyrir náttmyrkri og snjókomu. Enda
varð okkur þetta örlagaríkt. Hundar
varðmannanna urðu okkar varir, og
eftirför var hafin. Við brutumst beint í
brattann, og þó alltaf í krákustígum,
til þess að forðast að fá skot beint í
bakið. Þjóðverjarnir gátu ekki gengið
í miklum bratta án þess að sneiða
hann, og dró því fljótt sundur með
þeim og okkur. Þrír hnigu þó fyrir
kúlum óvinanna áður en fjallsegginni
varð náð, og skildi einn þeirra eftir sig
langan blóðferil áður en hann hlaut
banaskotið. Við vorum því aðeins
fimm, sem sluppum yfir landamærin
og höfðum frá tíðindum að segja.
Eftir þetta járnbrautarslys og mörg
önnur hliðstæð af völdum heima-
varnarliðsins, gáfust Þjóðverjarnir
upp á að flytja lið sitt með lestum
norður eftir Noregi. Þær herdeildir,
sem óhjákvæmilegt var að senda á
leið, fóru fótgangandi, og það var
mikil þrautaganga. Þó að þýski herinn
væri betur búinn að klæðum og
vopnum en hálfsoltið heimavarnarlið,
sem að nokkru var skipað rosknum
mönnum eða óhörðnuðum, átti
margur Þjóðverjinn erfið spor á
norskri grund. Norski heimavarnar-
maðurinn hlýddi rödd hjartans, en
Þjóðverjinn var knúður fram —
stundum að vísu sæll í sefjun nas-
ismans, en trúlega miklu oftar þjáður
af innri kvöl. Sem dæmi um það skal
sögð eftirfarandi saga:
Eftir heimsstyrjöldina fyrri, 1914-
1918, þegar Þýskaland lá í rústum og
þjóðin svalt, tóku mörg norsk heimili
þýsk börn og ólu upp um árabil. En
síðar voru þau kölluð heim aftur, og
einmitt þegar innrásin var gerð í
Noreg 1940, voru margir þessir menn
enn í þjónustu hersins. — í grennd við
æskuheimili mitt bjó öldruð kona,
sem fóstrað hafði tvo pilta. Nú vildi
svo til, að báðir voru þeir í herdeild-
inni, sem gekk á land í Þrándheimi. Er
þeim gafst fyrsta tómstund þar, gripu
þeir tækifærið og gengu heim til
fóstru sinnar til þess að sjá hana og
þakka liðna daga. Hún kom sjálf til
dyra. En þegar hún þekkti „drengina
sína“, sem hún hafði kallað, í þýskum
hermannabúningum, trylltist hún
gjörsamlega. Hún jós yfir þá beisk-
yrðum og kvað þá nú mundu komna
til að gjalda fósturlaunin eftir því, sem
þeir væru menn til. „Þið voruð börnin
mín, en nú komið þið sem fjand-
menn“, sagði hún. Að mæltum þeim
orðum féll hún niður og var þegar ör-
end. Annað heimilisfólk og fleiri
þustu nú að, en hermennirnir, sem
fáum orðum höfðu við komið, drógu
sig í hlé og hurfu. En stundu síðar
heyrðust tvö skot, og í nokkurri fjar-
lægð fundust svo menn þessir báðir
látnir. Þeir höfðu ráðið sér bana.
Saga þessi kann að þykja ótrúleg,
en hún er dagsönn. Hörmungum
stríðs verður aldrei að fullu lýst. Því
kemur mér það í hug, sem ég eitt sinn
sagði við íslenskan kunningja minn,
nýkominn úr Noregsför, er hann dáði
ættland mitt og undraðist veru mína
hér: „Já“, sagði ég, „Noregur er fagurt
land — mjög fagurt. — En þú veist
víst ekki, hvað það er gott að vera á
íslandi.“
130 Heima er bezt