Heima er bezt - 01.04.1983, Side 4

Landslag
Ólafur H. Torfason
ræðir við
Elsu G. Vilmundardóttur,
jarðfræðing
er eins og fó
— hefur misjafnan persónulei
Elsa er elsti
kven-jarðfrœðingur íslands
og hefur starfað að
undirbúningi og rannsóknum
vegna vatnsaflsvirkjana .
á Þjórsár- og
Tungnaársvœðinu
mestan sinn feril.
Hún þekkir hálendið
á þeim slóðum betur
en flestir aðrir,
því nú starfar hún við
jarðfrœðikortagerð á
vatnsorkudeild Orkustofnunar
og dvelst hluta ársins
í óbyggðum. A
— Hver er uppruniþinn, Elsa?
— Ég er fædd í Vestmannaeyjum 27. nóvember 1932.
Foreldrar mínir voru Guðrún Björnsdóttir frá Fagurhóli í
Austur-Landeyjum og Vilmundur Guðmundsson frá
Hafranesi við Reyðarfjörð, þannig að ég á ættir mínar að
rekja til Rangárþings og Austfjarða. Faðir minn var sjó-
maður og drukknaði í róðri þegar ég var tæpra tveggja ára.
Foreldrar mínir voru nýfluttir til Siglufjarðar, þegar þetta
gerðist. Báturinn sem hann var á fórst í aftakaveðri í októ-
ber 1934. Þá fór ég í fóstur til móðurforeldra minna, Björns
Einarssonar og Kristínar Þórðardóttur, sem bjuggu að
Fagurhóli í Austur-Landeyjum og var ég hjá þeim þar til
þau dóu, þegar ég var á níunda árinu. Þá flutti ég mig um
set, i Fljótshlíðina og var næstu fjögur árin hjá móðursystur
minni, Þorbjörgu og manni hennar Ragnari Jónssyni. Þau
búa í Bollakoti og það hefur verið mitt annað heimili alla
tíð síðan.
Ég hafði mjög lítið af móður minni að segja frá tveggja til

tólf ára. Við vorum að jaffnaðf safhanj í sdma^fríinu hennar,
í 2 vikur á ári, en við skrifuðumst á og samband okkar var
náið þrátt fyrir aðskilnaðinn þessi ár. Ég flutti til mömmu,
sem bjó í Reykjavík, þegar ég var á þrettánda árinu. Hún
giftist ekki aftur og vann við saumaskap meðan heilsan
entist. Hún saumaði karlmannaföt, einkum einkennisbún-
inga. Ég held að flestir lögregluþjónar, flugmenn, dyra-
verðir o.s.frv. hafi gengið í fötum úr hennar höndum á
árunum milli 1950 og 1970. Ég var eina barn foreldra
minna sem lifði. Þau misstu frumburð sinn, nýfæddan.
Það var drengur sem var skírður Kristbjörn, skemmri skírn.
— Hvaðan er nafnið Elsa?
— Þegar faðir minn fæddist dó móðir hans, Vilborg
Árnadóttir, af barnsfarasótt og afi, Guðmundur Gunnars-
son, stóð þá einn uppi með þrjú ung börn. Ljósmóðirin sem
tók á móti pabba kom honum í fóstur til góðra hjóna,
Níelsar Finnssonar og Guðbjargar Guðmundsdóttur. Þau
bjuggu að Hafranesi við Reyðarfjörð og voru bamlaus en
Vilmundur Guðmundsson,
faðir Elsu, um tvítugt.
Myndina tók S. Guðnason, Eskifirði.
En Elsa er frumherji á fleiri slóðum, því
hún hefur kannað ritverk og feril dr.
Helga Pjeturss, jarðfrœðings og heim-
spekings, betur en flestir aðrir. Hann er
„huldumaðurinn“ í íslensku menningarlífi
og hefur sennilega enn þann dag í dag
meiri áhrif en nokkurn grunar. En það er
með hann eins og jarðlögin, að margt er
hulið og erfitt að skýra í fljótu bragði. Elsa
hefur byrjað að rekja sig rétta leið.
ákaflega barnelsk og ólu upp fjölda barna. Pabbi kom til
þeirra níu daga gamall og var hjá þeim fram á fullorðinsár.
Þegar ég fæddist voru mér gefin nöfn þessara heiðurshjóna,
Elsa fyrir Níels, og Guðbjörg heiti ég einnig. Guðbjörg dó
áður en ég fæddist, en Níelsi afa kynntist ég þegar ég flutti
til Reykjavíkur. Þá kynntist ég líka Guðmundi afa. Ég á
margar góðar minningar um afana mína þrjá þá Björn,
Guðmund og Níels. Ég er sannfærð um að ást þeirra og
umhyggja hefur bætt mér föðurmissinn að einhverju leyti.
— Varðstu Reykjavíkurbam þegar þú fluttir til borgar-
innar 12 ára að aldri, eða náði sveitin að móta þig?
— Sveitin og landið hafa alltaf átt mjög sterk ítök í mér
og ég tel mig vera Rangæing. Ég mótaðist mikið af afa og
ömmu í Fagurhól, einkum afa. Hann var sjötugur og ég
tveggja ára þegar funduih okkar bar saman. Hann var þá
farinn að heilsu og ekki lengur fær um erfiðisvinnu, en
sinnti mér þeim mun meira. Hann stjórnaði búskapnum og
ég fylgdi honum alltaf fast eftin Þá opnaðist hugur minn
V
a
Guðrún
Björnsdóttir,
móðir Elsu,
25 ára.
Myndina tók
Kj. Guðmundsson,
Vestmannaeyjum.
ákaflega mikið til alls sem var úti, en mér var minna sýnt
um það sem var innanbæjar.
— Þú hefur þá ekki legið í bókum?
— Jú, reyndar gerði ég það líka. Ég var fljótt læs og las
kannske meira af kappi en forsjá. Bókakostur var lítill og
úrval takmarkað svo ég las það sem ég náði í, sama hvað
það var, tyrfnar guðsorðabækur og stjórnmálagreinar hvað
þá annað.
— Hvernig var trúarlífið á œskuheimiliþínu?
— Við fórum oft til kirkju á sunnudögum. Krosskirkja í
Austur-Landeyjum var sóknarkirkjan okkar. Þar hef ég
oftast verið við messu. Núna fer ég aldrei í kirkju nema við
jarðarfarir, brúðkaup eða einhverjar sérstakar athafnir.
Svo fóru ýmsar trúariðkanir fram á heimilinu. Afi las hús-
lestra daglega nema yfir sumartímann og á föstunni voru
Passíusálmarnir lesnir að auki. Mér var kennt að lesa bænir
kvölds og morgna og það var skylda að sitja hljóð og stillt
undir húslestrunum. Það gat verið býsna erfitt stundum.
Að öðru leyti var ekkert verið að rekast í mér í sambandi
við trúmálin. Þetta var ákveðið munstur sem féll að lífi
fólks og það var ekkert mas eða tilfinningasemi í kringum
það verð ég að segja. Þetta var okkur eins eðlilegt og að
draga andann. Alltaf var talað meira við Guð hjá okkur
heldur en Jesú. Það má segja að við höfum haft beint
samband við hann.
112 Heima er bezt
Heimaerbezt 113