Heima er bezt - 01.03.1988, Side 12

í skólahúsinu var ræðustóll. nýttur líka sem kennarapúlt.
Það húsgagn notaði kennarinn lítið. Þá voru þrjú skólaborð
með sætum, hvert fyrir tvo nemendur. Eitt nokkuð stórt,
venjulegt borð stóð í horni. Gátu setið við það þrír og aðrir
þrír staðið. Stólar fyrirfundust ekki í því húsi. Aðeins tré-
bekkir tveir, langir vel. stóðu með tveim veggjum. Gátu 9
börn setið við borð. Hin röðuðu sér á bekkina, því oft
mættu milli tuttugu og þrjátíu, sérstaklega þegar dag fór að
lengja og veður var gott.
Námsgreinar voru 8 og prófað í þeim öllum. Þær voru:
Lestur. skrift, reikningur, íslenska. barnabiblía, íslands-
saga, náttúrufræði og landafræði. Búinn er ég að gleyma
hvemig stundaskrá vikunnar leit út. Kenndar voru fimm
námsgreinar á dag. Reikningur á hverjum degi. Aðrar
greinar annan hvern dag til skiptis. Lestur og skrift tilheyrði
sama tíma. Börnin komu 10 ára í skóla og þá nokkuð læs.
Þau, sem á annað borð gátu lært að lesa. Öll höfðu eitthvað
lært að skrifa. Skrifbækur fengust með forskrift. Það var
kölluð Mortens skrift, sem hana höfðu til leiðsagnar.
Bömin skiptust í tvo hópa við lestur, eftir kunnáttu. Þau
stirðlæsari lásu í einhverjum léttum lestrarbókum, en hin,
sem betur kunnu, lásu í íslendingasögum, útgáfu Sigurðar
Kristjánssonar. Þótti það mikil upphefð að vera færður frá
barnabókum til fornsagna. Sumir áttu fyrst svolítið örðugt
með stafsetninguna, en það lærðist fljótt. Ég held, að flestir
hafi haft meira gaman af fornsögunum en öðru lesmáli.
Málfræði var ekki kennd. Engin handavinna, eða íþróttir.
Lítið eða ekki sungið. Ein bók, sem hét Skólaljóð, var af
sumum mikið lærð. Frímínútur milli námsgreina voru
10-15 mínútur. Fóru þá börnin út, ef gott var veðurog þurrt
um. Enginn var leikvöllur nema túnin, og þau lítið slétt.
Ekki þótti bændum neitt gott að láta krakkana sparka þau
út. Fyrir kom, að fjóshaugur var borinn á bletti, sem helst
voru til leiks hafðir. Varð þá að skipta um, færa sig til.
Helstu leikir úti voru risaleikir og pottleikur. Kom fyrir að
hlaupið var í skarðið. Þegar útileikir þóttu ekki tiltækir
vegna veðurs eða bleytu, var forstofan þrautalendingin.
Þar var glímt. Bændaglíma þótti ágæt. í henni tóku flestir
þátt, því allir kunnu eitthvað að glíma. Enginn hafði
glímubelti. Þess lags lúxus þekktist ekki. Bara buxnatök.
Margir voru í vaðmálsbuxum, sem þoldu allvel átökin. Þó
kom fyrir, að eitthvað rifnaði. Þótti það alltaf heldur lakara
að koma rifinn heim úr skólanum.
Þegar börnin voru úti að leik, milli kennslustunda, kom
kennarinn útí dyrnar og hringdi þar bjöllu í ákafa til að
kalla þau í næstu kennslustund. Brugðu þau þá strax við og
hljóp hver sem betur gat. Sérstaklega var alltaf mikið kapp,
þegar tímar í íslensku voru framundan. Nemendur höfðu
ekki nein ákveðin sæti. Svo þeir sem fljótastir urðu inn.
tóku sér bestu sætin við borð. Þeir seinni urðu að liggja á
hnjánum við bekkina og skrifa þar sína stíla. Sama var með
skrift eftir forskrift. Svona var þetta. og það hefur víst þótt
fullgott, annars hefði verið breytt til.
Þegar þrjái eða stundum fjórar kennslustundir voru
búnar, var matarhlé. Öll börnin höfðu með sér einhvern
bita. Brauðsneið, köku með smjöri eða samloku, og borð-
uðu það standandi í forstofunni. Þar var ekkert sæti. I
skólastofunni voru börnin aldrei nema í kennslustundum.
Skólanum lauk oftast um kl. 3, og áttu börnin eftir að ganga
heim. Svo kom lestur námsbóka á kvöldin.
Með desember lagðist skóli niður á Húsatóftum, og stóð
svo fram til febrúar. Höfuð orsök þeirrar ráðabreytni mun
verið hafa sú, að eigi þótti forsvaranleg heimanganga barna
í svartasta skammdegi. Ekki lagðist þó kennsla niður með
öllu þennan tíma, heldur færðist til. í Ólafsvallahverfi voru
sex býli og margt barna. Þar var skóli settur niður einn
mánuð. Sóttu hann börn úr hverfinu og tveim öðrum bæj-
um. En húsakostur var i fátæklegra lagi. Geymsla hafði
verið byggð þar útúr bæjardyrum. Var hún afþiljuð en mjó
og löng. Bekkur var látinn með öðrum hliðveggnum. og
langborði slegið upp fyrir framan. Á bekknum sátu börnin
og höfðu borðið svo nærri sér, að þegar sest var niður.
þurfti sá fyrsti að vera innstur, og fór hann þá síðastur út.
því enginn kostur var á að komast framhjá vegna þrengsla.
Kennarinn stóð hinum megin við borðið og átti erfitt með
hreyfingar, því rýmið var lítið. Allt fór þetta fram áfalla-
laust, því — þröngt mega sáttir sitja. —
Annan mánuð var svo skóli í Fjalli. Aðstaða öll betri þar.
Nægur húsakostur og færri nemendur. Kennsla var í þess-
um stöðum báðum lík og í aðalskólanum á Húsatóftum,
enda sami kennarinn og sömu námsgreinar. Minna um
leiki, nema skautaferðir, þegar svell voru. En þar hagaði vel
til í Ólafsvallahverfi, því grunn tjörn eða dæld var milli
túnanna, sem lagði í fyrstu frostum. En flestir áttu skauta
og kunnu á þá. Þeir voru heimasmíðaðir, með tré fyrir
skóinn. Bundnir á fótinn með snæri eða spenntir með ól.
Var það dálítið losaralegt, en þótti gott, því annað þekktist
ekki.
Þegar kom fram í febrúar og fór að lengja dag, hófst aftur
skóli á Húsatóftum. Er leið á vetur og tíðarfar var gott,
fjölgaði mjög í skólanum, sérstaklega á blíðviðrisdögum.
Stundum lágu líka við á Húsatóftum, um tíma, þeir sem
lengst áttu að sækja í skóla. Kennsla var sú sama og fyrr er
lýst. Mest áhersla lögð á reikning. Ekki voru dæmin reikn-
uð á blöðum. Til þess voru höfð steinspjöld í umgerð, sem
skrifað var á með stíl úr steini, sem hét griffill. Komu þá
fram ljósir stafir á dökku spjaldinu. Þegar reikningsdæmið
hafði verið reiknað og sýnt kennaranum, var það þurrkað
út af spjaldinu með handarjaðrinum. Hreinkaði það ekki
hendina, en það var ekkert til að tala um.
Síðari hluta vetrar varð meira um útiveru í frímínútum,
þegar þurrt var um. en útaf því vildi bregða, þegar frostlítið
var og sól skein í heiði. Allir voru á heimagerðum skinn-
skóm. En það mun vera sá lélegasti skóbúnaður, sem
nokkur þjóð hefur látið á fætur sér. Voru þeir oft óhrjálegir.
Bæði blautir og skítugir. Á þeim var verið úti og inni,
hvernig sem þeir voru verkaðir. Ekki þekktist að skipta um
skó frá útiveru í kennslustund. Eitt sinn kom strákur í
hnéháum gúmmístígvélum. Þau voru þá mjög sjaldséð.
Hann var í þeim inni í kennslustofunni, og þótti fínt. Lík-
legt er. að eitthvað af blessaðri fósturjörðinni hafi loðað við
hrjúfan sólann.
Framhald á bls. 93.
84 Heima er bezt