Heima er bezt - 01.02.1998, Side 4

Agætu lesendur.
Peningar hafa um langan aldur verið hreyfiafl flestra
hluta, hvort sem um ræðir framkvæmdir eða afkomu.
Og tæplega eru menn um nokkuð annað jafn ósammála
og það, sem varðar útdeilingu og jafnræði í peningamál-
um, nema ef vera skyldi trúmál.
Sumum verða peningar til gæfu, öðrum óhamingju og
vandræða. Allir sækjast eftir þeim, daglega lífið i dag
snýst að mestu leyti orðið um peninga, öflun þeirra og
eyðslu. Heilu starfsstéttirnar hafa meira að segja það að
aðalstarfi, daginn út og dag-
inn inn að velta fyrir sér pen-
ingamálum og flestu því sem
þeim tengist.
Marga, ef ekki flesta,
dreymir um að verða ríkir,
eiga fulla vasa tjár, eins og
stundum er komist að orði.
Reyndar væri sá, sem ætti
vasa sína fulla af fjármunum,
ekkert endilega afskaplega
ríkur. Upphæðir og magn
peninga er slíkt orðið að
hefðbundin vasafylli segði
ekki langt í þeim efnum. Máltækið er því meira tákn-
rænt og tengt fyrri tímum þegar fjármagn var minna og
fátæktin sárari.
Margir eru þeir til, sem talist geta auðmenn á Islandi,
þó þeir, sem efst tróna á þeim toppi, teljist tæplega
nema aukvisar í samanburði við þá ríkisbubba, sem af
heyrist í útlöndum, jafnt meðalstóra sem fullstóra. Þar
er oft um að ræða aðila sem „hafa allan heiminn undir,“
ef svo mætti segja, í viðskiptum sínum, og hafa því
komist svo langt sem komist verður í núverandi um-
hverfi.
Fjármagn það, sem þessir menn og þetta fólk hefur
handa á milli, hleypur á slíkum stjarnfræðilegum upp-
hæðum að næstum er útilokað að venjulegir „meðaljón-
ar“ á hinu litla Islandi geti í raun gert sér í hugarlund
stærðir og magn þeirra peninga.
Ýmsir, sem peninga sjá í hillingum, telja að með þeim
megi kaupa sér hamingju. En svo undarlegt er það nú,
ef a.m.k. dæma má af mörgum þeim frásögnum sem
berast og birtar eru af fræga og ríka fólkinu, og þær eru
jafnan allmargar, því slíkt er nokkuð góð verslunarvara,
gefur draumum þeirra fátækari byr undir vængi, þá
virðist það, þrátt fyrir ríkidæmið, vera síst hamingju-
samara og ef eitthvað er, að jafnaði talsvert óhamingju-
samt og súrt.
Peningum fylgja nefnilega oft deilur, öfund og ýmis
konar neikvæðni. Það getur verið vandi að fara með
mikla peninga svo vel sé, og hinn ríki fer ekki ósjaldan
að slá um sig og gera ríkidæmi sitt sjáanlegt öðrum, í
eignum og öðru, sem viðurkennt er í slíkum efnum. Og
þannig hlaða hlutirnir utan á sig. Það fer að verða
kappsmál að falla ekki úr því sæti sem viðkomandi hef-
ur aflað sér með peningum, það kostar meiri baráttu,
það þarf að smá auka við hlutina o.s.frv. Þetta þarf ekki
að rekja lengra, lesendur þekkja þessi atriði, sem alls-
staðar eru í gangi.
En það er ekki bara fólk eða einstaklingar sem eru fá-
tækir, hið sama gildir um þjóðirnar. Það leiðir auðvitað
af sjálfu sér að ekki er
marga ríka einstaklinga að
finna hjá fátækari þjóðum,
þó þeir séu til. Og ekki er
hin óréttláta skipting fjár-
muna minni, þjóða á milli
en einstaklinganna innan
þeirra. Og ekki er það öðru-
vísi í heimi þjóðanna en
heimi einstaklinganna, svo
ég leyfi mér nú að aðgreina
þá í þessu sambandi, að
ekki er ráðstöfun fjárins
alltaf viturleg eða til þess
fallin að auka hamingju íbúa þjóða heimsins, sem þó
ættu að geta talið peninga sinnar þjóðar sem sameign.
Fjármunum þeim, sem eytt hefur verið til hernaðar í
gegnum tíðina eru svo gríðarlega miklir, að erfitt er að
gera sér umfang þeirra í hugarlund. Bara til þess að
nefna eitt dæmi þá kemur í hugann kaup þýsku ríkis-
stjórnarinnar á orrustuþotum á síðasta ári, fyrir her sinn.
Samþykkti hún að kaupa þotur fyrir 920 milljarða
króna, segi og skrifa 920 milljarða. Og hér var bara ver-
ið að tala um eina tegund þeirra tækja og tóla sem eitt
herveldi, og ekki það stærsta, þarf til sinna hermála.
Auk þess á að heita að nú sé slökun þjóða í milli og
friður að mestu.
Á sama tíma er talið t.d. að rúmlega helmingur barna
undir fimm ára aldri deyi í þróunarlöndunum af völdum
vannæringar. Hjá Sameinuðu þjóðunum er talið að um
12 milljónir barna látist árlega í heiminum og segja
menn á þeim bæ að vannæring sé orsök dauða a.m.k.
55% þeirra. Og það er ekki, að þeirra sögn, bara að
vannæring valdi barnadauða, heldur hamlar hún einnig
vexti, andlegum þroska og námsþroska.
Þeir vísu menn telja, að þó takist hafi að draga úr
vannæringu barna í Austur-Asíu og rómönsku Ameríku,
þá hafi ljöldi barna, sem líður næringarskort, aukist á
heimsvísu.
Hvað væri hægt að gera ef hernaðarþjóðirnar settu, þó
ekki væri nema 1/3 af útgjöldum sínum til hernaðar, í
Framhald á bls 54
44 Heima er bezt