Heima er bezt - 01.02.1998, Side 20

þau ekki fyrr en afi kom eins og
stormbylur á eftir á þeim bleikskjótta.
Hann geysist svo þarna lram með
þeim, þótt ógemingur sýndist að láta
tvo hesta ganga þar samsíða, og þegar
hann kemur á hlið við ömmu, þrífur
hann son þeirra úr keltu hennar og
skellir honum á bak fyrir framan sig.
Við þetta hallaðist á Skjóna og
mamma sagði að um tíma hefði þeim
sýnst allt mara úti í annarri hliðinni,
hnakkurinn, afi og drengurinn. Þær
horfðu á þetta í dauðans angist, en þá
varð það, sem oft hefúr gerst, bæði
fyrr og síðar: Hesturinn bar vit fýrir
manninum. Skjóni gekk undir lagið
og meira en það: Hann bókstaflega
skaut öllum skrokknum undir menn-
ina tvo, sem á honum héngu, svo allt
réttist við á svipstundu og síðan var
haldið áfrarn á sama sprettinum heim
í hlað.
Þetta er aðeins ein saga af mörgum
sem ég heyrði í æsku minni um þenn-
an snilldarhest.
- Skjóni hefur nú sjálfsagt ekki verið
alinn upp á neinum moðum, þótt hann
yrði ekki stærri en þetta?
- Nei, áreiðanlega ekki. Afi tók oft
fulla nýmjólkurfötu og gaf hestum
sínum að drekka eins og þeir vildu,
þegar hann kom heim úr ferðalögum.
Þessi skjótti hestur hefur víst ekki
fengið færri mjólkurpotta en aðrir
gæðingar afa míns, enda voru margir
þeirra afburðahestar.
Ég man eftir jarpri hryssu, sem afi
átti. Ekki held ég að ég hafi komið
henni á bak, en ég man allvel útlit
hennar. Hún var mikill gæðingur og
svo fljót að af bar. Um hana orti
Eyjólfur í Hvammi fögur eftirmæli,
þegar hún féll frá.
„Það þarf karlmenni og ill-
menni..."
- Hefur ekkert verið skráð um for-
feður þína, utan það sem kann að
koma út úrþessu spjalli okkar núna?
- Það held ég ekki, að minnsta kosti
hef ég ekki orðið var við það. Þetta
eru allt gömul minni, sem flestir eru
víst búnir að gleyma nú, hafi þeir þá
nokkum tíma heyrt þau eða veitt þeim
athygli.
- Viltu segja mér nokkur?
- Alveg sjálfsagt, enda em sagnir
um forfeður mína mér ekki neitt
feimnismál. Eins og ég sagði áðan, þá
lít ég á þetta eins og hvem annan
þjóðlegan fróðleik, sem okkur beri að
halda til haga.
Á dögum Guðmundar langafa míns
var oft róstusamt í réttum á haustin,
eins og oft hefur viljað við brenna.
Einkum var Fellsendarétt í Dölum á
orði fyrir óspektir. Svo var það eitt
haust, að verið var að jafna niður fjall-
skilum. Þar var langafi minn og marg-
ir fleiri bændur saman komnir. Um
síðir var svo komið að búið var að
jafna öllu niður, að því undanskildu
þó, að enn vantaði skilamann í Fells-
endarétt, en þangað vom flestir ófusir
að fara. Þá á langafi minn að hafa
sagt:
„í Fellsendarétt þarf að senda karl-
menni og illmenni. Viljið þið ekki
nefna það við Guðmund son minn?“
Og Guðmundur fór í réttina og kom
víst öldungis óskemmdur þaðan. En
orð langafa míns, séu þau rétt eftir
honum höfð, gátu hafa haft við nokk-
uð að styðjast. Ég hef alltaf heyrt að
Guðmundur afabróðir minn hafi verið
næsta ólíkur Erlendi afa mínum. Afi
var sagður léttlyndur og glaður í við-
móti, en Guðmundur miklu skap-
þyngri, harðlyndur og óvæginn, enda
áttu þeir víst lítt skap saman, bræð-
urnir, og fóm af því ýmsar sögur.
Einu sinni snemma sumars, komu
boð frá Stangarholti niður að Jarð-
langsstöðum, þar sem kvartað var
undan því að kýmar þaðan stæðu í
túninu í Stangarholti, og þess óskað
að þær yrðu sóttar hið allra fyrsta, en
túnin sjálfsagt ógirt, eins og víðast
hvar á þeim tíma. Jú, alveg sjálfsagt,
ekki stóð á því. Afi gamli söðlaði
Jörp sína og þeysti af stað. Þegar hann
kom í Stangarholt, sáust þar ekki
neinar kýr, enda hafði þeim án efa
verið sigað úr túninu um leið og orðin
voru send, þar sem heimtað var að
þær yrðu sóttar.
En af afa er það að segja, að hann
hleypti inn á túnið og tók nú að skeið-
ríða frarn og aftur um völlinn, svo
grassvörðurinn gekk upp undan hóf-
um merarinnar. Heimafólk horfði for-
viða á aðfarimar, en loks kallaði Guð-
mundur bóndi til bróður síns og
spurði, hvað þetta ætti að þýða, hvort
hann væri orðinn band sjóðandi vit-
laus, eða hvem andsk. hann væri eig-
inlega að gera?
„Leita að kúnum,“ kallaði afi á
móti, án þess að lina á sprettinum.
Ekki er þess getið að þeir bræður hafi
ræðst fleira við þann daginn, enda
hefur afi trúlega þóttst búinn að launa
fyrir sig að því sinni.
Raungóður sómamaður
Guðmundur í Stangarholti var um-
deildur maður sökum skapferlis síns,
því að flestum þótti hann harður í
hom að taka. En hann átti líka til
ákaflega góðar taugar. Einu sinni um
hans daga brann íbúðarhús að Gríms-
stöðum í ÁHtancshreppi á Mýrum.
Það gerðist að næmríagi. Daginn eftir
sást til manns, sem stefndi heim að
Grímsstöðum og bar tvær stórar fötur
í höndum. Þetta reyndist vera sendi-
maður ffá Guðmundi í Stangarholti,
en í fötunum var glæný kjötsúpa
handa fólkinu á Grímsstöðum. Guð-
mundur hafði þá frétt, eða séð álengd-
ar, hvað var að gerast, og vildi nú
hlynna að Grímsstaðafólkinu. Þá var
ekki auður í búi á sveitabæjum yfir-
leitt, og þetta þótti mikið drengskap-
arbragð, enda var það vel þakkað.
Aðra sögu get ég sagt af mjög lík-
um toga. Þar í sveitinni var gömul
kona, sem Sigurbjörg hét. Ekki var
beint hægt að segja að hún flakkaði,
en þó var ekki fjarri því, og oft kom
hún í Stangarholt, því að kona Guð-
mundar var ákaflega greiðug og góð-
gerðasöm, ekki síst þeim, sem voru
lítils háttar á einn eða annan veg. En
þó að Guðmundur væri maður raun-
góður, lá það orð á, að fremur væri
honum lítil þægð í gjafmildi konu
sinnar.
Svo gerðist það einn góðan veður-
dag, að Sigurbjörg kom að Stangar-
60 Heima er bezt