Æskan - 01.04.1936, Blaðsíða 7

ÆSKAN
43
Geysir í Haukadal
Hvert mannsbarn á íslandi hefir heyrt um Geysi
getið, og margir eru þeir útlendingar, sem ekkert
vita um landið okkar annað en það, að þar er
Geysir, og þar er Hekla.
En síðustu tuttugu árin, alll þangað til síðast-
liðið sumar, hefir verið hljótt.um Geysi gamla. Þessi
frægasti hver heimsins hætti að gjósa um 1914, og
llestir munu hafa haldið, að hann mundi sofa að
eilífu, aldrei framar þeyta glitrandi vatnssúlunní
og sjóðandi gufumekkinnm langt upp í loftið. En
])að gerði hann samt, sem betur fór. Þið liafið
sjálfsagl lesið um það og heyrt, hvernig hugvit-
samir menn hjálpuðu honum til að velta af sér
farginu. Þeir hjuggu skarð í skálina, sem hann
hefir á þúsundum ára lilaðið upp í kringum sig,
svo að vatnið í henni lækkaði. Það var nóg. Hon-
um létti svo við þetta, að hann byrjaði tafarlaust
að gjósa, eins og ungur i annað sinn, og hefir
haldið því áfram síðan.
Þegar vel liggur á Geysi, og einkum þegar hon-
um er gefinn slatti af grænsápu ofan i ginið, þá
þeytir hann vatninu geysihátt, allt að 70 metra,
en það er miklu hærra en hæstu hús hér á landi.
Áður en gosið byrjar, heyrist ógurlegur hávaði
niðri í jörðunni, skruðningar, dunur og dynkir.
Yatnið í skálinni fer að ólga og hækka, og allt í
einu þeytist strókurinn í háa loft. Og þá er betra
að standa ekki of nærri. Sjóðandi gufan knýr
vatnssúluna hærra og hærra með öskri og gný, og
brennheitur úðinn og gusurnar þeytast vitt um
kring. Þetta stendur stundarkorn. Svo dvínar kraft-
urinn smámsaman, og loks fellur vatnssúlan aftur
niður í holuna, vatnið l)yltist og vellur, sjatnar
svo og hverfur og allt verður kyrrt.
Það eru margir goshverir aðrir lil í heiminum en
Geysir okkar, og sumir gjósa enn hærra, en þó
er hann frægastur þeirra allra. Mestu hverir í
öðrum löndum eru í Ameriku, í Yellowstone þjóð-
garðinum. Einn er þar t. d., sem kallaður er Old
faithful (Gamli Tryggur). Nafnið er dregið af því,
að siðan hann fannst, árið 1870, hefir það naum-
asl brugðist, að hann hefir ávallt gosið á hér um
bil 70 mínútna fresti, og allt að 55 metra hátt.
Suður á Nýja Sjálandi var einhver ógurlegasti gos-
hver heimsins. Hann gaus bleksvörtu skolpi iðu-
lega 150 metra hátt, og stundum allt að 450 metra.
Hann hætti að gjósa árið 1905, og hefir ekki látið
á sér bæra siðan.
Áður fyrri, meðan Geysir í Haukadal var ekki hætt-
ur að gjósa, var ])að algengt að ferðamenn, bæði
Sagan um glerbrotið
Eftir Ólaf Jóh. Sigurðsson
L
Sólin skein.
Það var blæjalogn og steikjandi liiti. — Sjórinn
var spegilsléttur og úti á firðinum sáust bátkænur
á víð og dreif, því að þar voru karlarnir að vitja
um hrogkelsanetin sín, og ná í ropandi grásleppur
og rauðmaga i soðið. —
Lengst úti við sjóndeildarhring örlaði á dökk-
gráum reyk frá togara, sem sigldi hratt eftir hinum
víðu leiðum hafsins.
Yorfuglarnir, nýkomnir sunnan úr löndum,
sungu sem mest þeir máttu, og hvaðanæfa bárust
að hinar glöðu og lieillandi raddir Hörpudaganna,
kvakandi og tístandi, syngjandi og gargandi. —
Þungan gróskuilm lagði upp frá jörðunni, þvi
að nú voru öll blómin að vakna, sem höfðu sofið
undir snjónum og klakanum um veturinn. Þau
teygðu sig hvert í kapp við annað á móti sólinni,
— og hlýju komandi daga. —
Yfir öllu steig tibráin dansinn sinn, léttan og
leikandi, eins og vanalega, þegar hún var á ferli,
sveipaði alla hluti gagnsærri, titrandi töframóðu,
svo að jafnvel bæirnir í Hverfinu urðu undarlega
fagrir og aðlaðandi, og öðluðust einhvern kynleg-
an æfintýrablæ. — í austri risu fjöllin, há og tígu-
leg, vafin annarlegum bláma, þögulli og kallandi
fegurð. —
Já, það var vor og sól, vor með ljósbláum,
útlendir og innlendir, sem komu að skoða liann,
dyngdu ofan í hann grjóti og hnausum. Með þvi móti
fekkst hann stundum til að gjósa. En á þessu var
hann skemmdur, og aðrir hverir þar i grenndinni,
sem áður gusu mjög fallega, hafa verið alveg eyði-
lagðir með þessum hermdarverkum. Nú er um að
gera, að engir skemmdavargar fái að spilla Geysi
með þvílíku háttalagi, úr því að hann er nii far-
inn að gjósa aftur.
Eu ])að er íleira en Geysir, sem vernda þarf
fyrir skemmdum. Fá lönd í heiminum eru auð-
ugri að unaðslegri náttúrufegurð en landið okkar.
En þessari fegurð, bæði gróðri og einkennilegum
náttúrusmiðum, er hægl að spilla með siðlausri
umgengni. Vilja nú ekki allir lesendur Æskunnar
vinna það heit, að reyna hver fyrir sig að vernda
fegurð landsins okkar, hver eftir því sem hann
heíir getu og aðstöðu til? Guöjóll Glinjó„SSon