Æskan - 01.01.1950, Blaðsíða 8

ÆSKAN
Skilnaður.
Bærinn Illíð stendur undir háu fjalli. Þar er tvi-
byli. Það var mildur haustmorgunn um miðjan
septemher. Niður túnið fyrir neðan bæinn rölti
Jílil stúlka. Hún var aðeins níu ára gömul, og þenn-
an morgunn livíldi á henni sú þyngsta sorg, sem
enn þá hafði fyrir hana horið. Heiða hét hún og
var dóttir bóndans í vesturbænum í Illíð — bónd-
.ans, sem nú ætlaði að bregða búi og flytja lil kaup-
staðarins. Iieiða var á leið til hrossanna, sem voru
á beit i mýrinni fyrir neðan bæinn. Hún klifraði
yfir túngirðinguna og gekk út í mýrina. Skammt frá
hestunum settist liún á þúfu. Stór, rauður hestur
tók sig út úr hrossahópnum og lcom brokkandi til
bennar. Heiða horfði hryggum augum á hann.
Teymdi karlinn eyna en kerling rak á eftir. En
þau dagaði uppi, er þau voru komin inn á
Hvammsfjörð, fram undan Staðarfelli. Liggur eyin
þar enn í dag og heitir Lambey, en karl og kerling,
steindrangar mildir, standa hjá.
Vegurinn um Kerlingarskarð á Snæfellsnesi
dregur nafn af skessu einni, nátttrölli, sem dagaði
þar uppi. Stendur kerling þar hátt í lilíð fyrir
norðan veginn, stór og stæðileg, og finnst sjálfsagt
skrítið að sjá mannskepnurnar þeysa fram og aft-
ur um veginn við fætur hennar i bíhun sínum.
Ekki átti bún sér slíkt farartæki, enda hefði hún
þá fremur sloppið undan dagrenningunni.
Rétta skýringin á uppruna þessara kynjamynda
er þó nokkuð önnur en sú, sem þjóðtrúin hefur
að bjóða. Drangar þeir, sem áttu að vera nátttröll,
eru venjulega bergeitlar, harðara grjót en Iiefur
verið umhverfis þá. Álirif hita og' kulda, bylja og
síórviðra vinna fyrr á lausu og linu bergi en börðu,
það veðrast burt, en harði bergeitillinn þolir betur
og stendur eftir. Þannig geta mvndast bvassir og
mjóir tindar l. d. Hraundrangar í Oxnadal og
margir fleiri, og þannig bafa flest „nátttröllin“
orðið til. En auðvitað befur þetta tekið óratíma,
margar þúsundir ára. En svo befur þjóðtrúin
fundið þarna lilvalið vrkisefni og blásið lífi i
slorknaðan slein.
á'esalings, vesalings Rauður. Hann vissi ekki, að
hún var komin til að sækja liann, og nú átti að selja
hann Sigurði bónda á Hóli — yzla bænum í daln-
um. Iiann Rauður, sem var eftirlætið liennar og
bezti liestur í heimi. Iiún gat ekki fengið af sér að
segja Rauð tíðindin, eins og liún var þó vön að
segja honum alll, hæði sorgir sínar og gleði. Ef til
vill vissi hann, hvað lil stóð, að minnsla kosti
nuddaði liann liausnum vinalega upp að henni.
Heiða stóð upp og tók úr vasa sínum rúgbrauðs-
sneið og stakk upp í Rauð. Hún leit reiðilega á
beizlið, sem lá á þúfunni. Bara að bún befði ekki
verið send að ná í Rauð. Hvers vegna endilega
hún? O-jú, hún vissi það vel. Rauður var sem sé
ljíinstyggur, og i Hlið var enginn, sem gat náð lion-
um, nema Heiða og faðir hennar. Heiða strauk
líauð allan háll og lágt og béizlaði hann síðan og
fór á hak. Hún reið luegt heimleiðis, jafnvel þótt
Iienni hefði verið sagt að flýta sér. ITeima á bæn-
um beið bóndinn, sem ætlaði að kaupa Rauð, ásamt
tveimur sonum sínum. Heiða sleppti Rauð á túnið
bak við bæinn. Hún horfði á liann hrygg í hragði,
þar scm liann kroppaði grasið. 0, livers vegna
þurfti endlega að selja Rauð? Þvi gat ekki pabbi
Iiennar haft hann með sér. lleiða stóð kyrr i döpr-
um hugleiðingum. Rélt í þessu komu Nonni og Dísa,
börnin i hinum bænum, hlaupandi til hennar.
„Aumingja Rauður,“ sagði Disa. llún var aðeins
fimm ára og skildi tæplega samhengið i þvi að
Rauður ætti að seljast og Ileiða að flytja langt
])urt með fjölskyldu sinni. Nonni leit ákafur á
Iíeiðu: „Heyrðu Heiða mín“, sagði hann, „getum
við ekki reynl að fæla Rauð, svo þeir nái homun
ekki?“ Heiða hugsaði sig uni. Pabbi Iiennar var
ekki heima og myndi ekki koma fyrr en undir
kvöld. Því ekki að reyna þetta? Þá myndu ókunn-
ugu mennirnir fara hurt og kannske alls ekki taka
Rauð. Ilún samþykkti þvi tilllögu Nonna, og þau
lóku nú kaðalspotta, dollu með steinum i og fleira
sem hægt var að hringla í. Svo hlupu þau til Rauðs
sem hafði farið lengra út á túnið. Þau hringluðu,
hrópuðu og holtuðu á Rauð og liann tók lil fót-
anna og lientist út túnið. Svo skutust þau inn í
fjárhúskofa, og í sama vetfangi komu synir Sig-
urðar á Hóli fyrir bæjarhornið i þeim tilgangi að
handsama Rauð. Börnin horfðu nú á þá, þar s«m
þeir ellust við Rauð um túnið og tókst ekki að ná
honum, jafnvel þólt fleiri skærust í leikinn. Seinast
gafst fólkið upp á eltingaleiknum. ()g litlu seinna
sáu þau Sigurð þeysa úr hlaði og syni hans með
Iionum. Krakkarnir Iilupu ofsakát heimleiðis. Dag-
urinn leið. Rauður var alltaf á túninu og enginn
6